Túa rêh ối chal nếo nôkố hiăng pro hên khôi túa, vêa vong roh vâi krâ nah dêi mâu hdroâng kuăn ngo kơpong Tây Nguyên khoh chiâng piu hiêt lôi, thăm nếo rế hía rế chiâng phá tơ-ê. {ă vâi krâ-nho\ng o hdroâng kuăn ngo Rơđế a {uôn Alê B, pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột, kong pơlê Daklak xuân hiăng tro hên khôi túa, tơdroăng rêh ối chal nếo nôkố pro hơ’lêh chiâng phá tơ-ê, la ai môi tơdroăng ki vâi krâ-nho\ng o a pơlê kố xuân ối rak vế dêi khôi túa, vêa vong ki le\m tro dêi tơná. Môi tung mâu tơdroăng ki mê cho roh kâ hmê pơ’lâng [ă mơngế hlâ, tơmeăm ki pro ăm mơngế hlâ, pơ’lâng [ă mơngế hlâ prếo vêh dêi [ă khu xeăng, cho jâ pôa hdroâng hdrê sap ing chal la lâi la lok nah troh nốkố.

Pế hmê

Tung mâu túa ki pêi pro ai tơdjâk troh tơdroăng rêh ối dêi kuăn mơngế hdroâng Rơđế mê roh kâ hmê pơ’lâng mơngế hlâ, cho tơdroăng pêi pro ki kal khât, ôh tí păng lôi dêi hdroâng mơngế Rơđế a [uôn Alê B, bêng Ea Tam, pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột.

Roh pơ’lâng, tơklâ kố châ pêi pro hlối tung roh lăm ‘mế kiâ, la klêi kơ’nâi ‘mế kiâ nếo châ pêi pro ki păng ‘nâng.

Hdrối nah, túa kâ hmê kố cho môi pâ dêi tơdroăng t^ng lôi tơnâp kiâ, bu châ po to lâi hơnăm klêi kơ’nâi ‘mế mơngế hlâ, [ă hên túa pro ki koh xối, chôu on, kơhnhon xuâng [ă ôu drôu xiâm. La nôkố, mâu tơdroăng t^ng ki mê hiăng lôi, vâi krâ-nho\ng o mơhno tối hiâm mơno dêi tơná veăng s^ng khéa, mơjo pâ [ă kăn rơpo\ng hngêi, hnối pơ’lâng [ă mơngế hlâ [ă hiâm mơno, tuăn tơmiât veăng s^ng khéa dêi tơná. Hơ’lêh tơdroăng ki veăng pleăng tơmeăm lối hên tiah hdrối nah, môi tiah kơpôu ro, chu í lơ drôu xiâm mê vâi krâ-nho\ng o ối tơlo mâu phái, xuân ai drêng ‘nâ môi iâ liăn ngân, tơkéa vâ tối, veăng tơlo vâ pơchên hmê kơchâi kâ tơchuôm. Ki kal luâ tâ mê nếo, vâi troh amê vâ châ tơpui tơno, mơhnhôk, hơlêm tuăn hiâm mơno mơngế tung rơpo\ng hngêi pôi tá lối s^ng khéa ăm mâu ngế tung rơpo\ng ki ai mơngế hlâ, vâ vâi chía kơdroh iâ ki s^ng úa, ‘nâi tơmiât nhên ‘nâ ‘na tơdroăng rêh kâ ối dêi tơná dế nôkố [ă tung la ngiâ.

Lêa hrốu a măng má péa

Xua tơdroăng pơchên hmê kơchâi châ tơku\m po hlối tung ilâng kiâ, klêi kơ’nâi ‘mế mơgế hlâ, vâi krâ-nho\ng o hbrâ tu\m mâu phái, hơ’nêh mâm, kơchâi nhâ tu\m têk.

Tung pơla lăm ‘mế mơngế hlâ, jâ H’Nghiêp Niê tối ăm ‘nâi: Tơdroăng ki ‘mế mơngế hlâ a [uôn Alê kố tung pơla 3 hâi, 2 hâi apoăng tơkôm hdroâng hdrê nho\ng o lăm pôu ngăn, veăng s^ng khéa, troh a hâi má 3 nếo lăm ‘mế.

Lo\ng xo châu priât a kơxo hâi má pái

Tung pơla vâi krâ-nho\ng o lăm ‘mế, vâi droh rơtăm, kơdrâi kơnốu tung pơla lăm a chiâk tăng hdréa, tăng kêi hrốu, đôu rơmôe priât, krí plâi hung, tro\ng xăng vâ pế kơchâi tơpoăng hrốu, nâl Rơđế tối dêi djam buar. Ti xê môi tiah mơngế Xuăn, hbruô ăm mơngế hlâ [ă mêa, liăn pro [ă hlá mơ-éa. Mơngế Rơđế a [uôn Alê tơnăng te\n pro dêi xêh mâu tơmeăm khoăng, ngăn tiô kơ hiâm mơno tơná. Ki hmâ hlo vâi pro kế pê hyôh [ă prế, nâl Rơđế tối cho Mnưh (pin tối cho Kế pê [ă prế), um méa ga tâng ngăn nhên vâ môi tiah ko kleăng ki kơ’nê drêng kong khía, vâi te\n pro [ă hên kú prế ki ai mơngiơk, vâ kum ăm mơngế hlâ tơ’lêi châ to ối a kong xeăng a ‘ngêi tâi, ôh tá tro khu kiâ ‘mêi mơnhâu ‘nêk, lơ trâm tơdroăng pá puih.

Tung kơmăng má péa hdrối vâ lăm ‘mế, vâi djâ dêi pó lêa hrốu, xía, chiê plâi hung, lo\ng rơmôe priât vâ hbrâ ăm roh ki pế pơchên hmê kơchâi a kơxo hâi kơ’nâi mê.

Pế kơchâi hrốu, vâ ăm mơngế kâ pơ’lâng mơngế hlâ

Vâi hbrâ mâu tơmeăm mê athế tâi 2 hâi vâ khoh tơniăn ăm tâng lơ ai vâi krâ-nho\ng o troh ngăn kiâ dâng 1 rơpâu ngế. Mâu tơmeăm kâ ki xiâm cho djam buăr, kan krô nâl pin tối cho (măm) ká khăng, amrê] plăng (hăng pêi [ă plăng). Mâu tơmeăm ki kố cho xua mâu vâi kơdrâi tung hdroâng hdrê pêi pro sap ing kơxo má, dâng 2 chôu a hâi má 3, cho hâi ki vâ hbrâ lăm ‘mế, [ă dâng lối 10 chôu kô hiăng klêi, klêi kơ’nâi ‘mế, tâi tâng vâi krâ-nho\ng o pơrá rơtế dêi pó kâ hmê kơchâi vâ pơ’lâng [ă mơngế hlâ.

Roh kâ hmê kơchâi pơ’lâng ngăn tiô kơ tơmeăm khoăng ki rơpo\ng mê ai, tâng dah ai xêh hên tơmeăm vâi pơchên hmê kơchâi hên, tâng iâ vâi bu kâ hmê iâ tê. Ai drêng ‘nâ vâi kơdê kơpôu, ro, klêi mê vâi ối têk dêi drôu xiâm drêng kăn rơpo\ng hngêi ai tơmeăm. {ă mâu rơpo\ng ki ai kế tơmeăm iâ, vâi kơdê chu, í, ôu têa ngeăm vâ krếo vâi krâ-nho\ng o tung pơlê troh kâ hmê, rơtế tơpui tơno ‘na tơdroăng rêh ối, cheăng kâ, veăng hơlêm, mơhnhôk hiâm mơno mơngế tung rơpo\ng hngêi vâ chía pôi tá khéa hơ’nêng drêng ai mơngế hiăng hlâ.

Roh pế kơchâi hrốu pơ’lâng mơngế hlâ tung i lâng kiâ

Tiô jâ H’Jhao Knul, môi ngế ki hiăng châ chât hdroh veăng kâ hmê pơ’lâng [ă mơngế hlâ a [uôn Alê: Maluâ kâ a ilâng kiâ, mâu roh kâ hmê mê ga kơhiâm ‘nâng, xua ga cho mâu kơchâi châ pế pơchên tiô khôi hmâ vâi krâ roh ton nah, bu ai tung hâi kâ hmê pơ’lâng mơngế hlâ tê ki ai, vâi hiăng hbrâ i tu\m mâu tơmeăm, [ă xua mâu ngế ki rơkê pơchên, pế pro thăm rế kơhiâm tâ nếo. Ki kal luâ tâ mê nếo, kố cho roh kâ hmê má mơ’nui, mơhno tối hiâm mơno dêi vâi krâ-nho\ng o [ă mơngế ki hiăng hlâ, vâi chôu vế, tơbâ troh [ă ‘nâi mơnê ‘na mâu tơdroăng klâi ki ngế hlâ hiăng pêi pro [ă vâi dế ga ối rêh nah. Tơdrêng [ă tơdroăng ki mê, xuân cho vâ mơhno tối hiâm mơno ki vâ veăng s^ng khéa [ă on veăng, rơpo\ng hngêi ki ai mơngế hlâ, vâ kum ăm mơngế ki rêh kâi chân tơkâ luâ ‘na tơdroăng ki khéa kho, s^ng úa, [ă kum mơhnhôk, hơlêm hiâm mơno vâi i hmiân tâ iâ tung tơdroăng rêh ối, pêi cheăng kâ a la ngiâ. Ing roh kâ hmê pơ’lâng mơngế hlâ, ối vâ mơhno tối ‘na hiâm mơno ki loi t^ng ‘na mơngế ki hlâ rêh, hlâ ôh ti xê hiăng tâi, mê cho môi chal rêh ối ki nếo dêi mơngế hiăng hlâ.

Roh kâ hmê kơchâi pơ’lâng mơngế hlâ dêi hdroâng Rơđế tung i lâng kiâ

Tiô Tie#n sih {Krông Tuyết Nhung, môi ngế ki rơkê ple\ng dêi hdroâng Rơđế, dế hnê a hngêi trung Đăi hok Tây Nguyên tối, hdrối nah, roh kâ hmê kơchâi pơ’lâng mơngế hlâ, cho roh ki pêi pro má mơ’nui klêi kơ’nâi lôi tơnâp kiâ. La dế nốkố, kố cho tơdroăng ki pơ’lâng, tơklâ pơla mơngế ối rêh [ă mơngế hiăng hlâ, sap ing hâi ki mê kô tơklâ pơla mơngế rêh ối a ro\ng tơnêi [ă mơngế ối a kong xeăng, [ă drêng mê, mơngế ki hlâ kơ chiâng mơngế kuăn ngá ki nếo rơneh ing môi ngế nôu ki ê, ing mê cho vâ mơhno tối ki hlâ rêh ga tiah mê. T^ng lôi tơnâp kiâ dế nôkố ôh ti châ pơtối rak vế, mê roh kâ hmê kơchâi cho tơdroăng tơkêa pơla pơlê pơla [ă rơpo\ng ai mơngế hlâ, mê châ ngăn cho hiăng veăng pôu râng, kum cheăng ăm tơdroăng ki pêi viâ, veăng kum ăm rơpo\ng ai mơngế hlâ, vâ ga klêi tơniăn tro tiô tơdroăng ki le\m tro, vâ mơhúa mơngế hlâ châ vêh rêh ối [ă khu xeăng dêi hdroâng hdrê jâ pôa [ă ôh tá pro ‘mêi, pro xơtâm ăm mơngế ki ối rêh.

Xuân tiô tie#n sih {Krông Tuyết Nhung, roh kâ hmê pơ’lâng mê kal athế pơtối châ rak vế tung tơdroăng rêh kâ ối dêi hdroâng mơngế Rơđế, xua ga mơhno tối túa tơlá ki le\m tro ki tơdjâk pơla mơngế rêh [ă mơngế hlâ [ă mâu ngế ki ối tung pơlê pơla. Klêi kơ’nâi ai hên tơdroăng ki hơ’lêh tung tơche\ng tơmiât, túa rêh kâ ối, túa rêh ối ki t^ng tơviah pơla mơngế rêh [ă mơngế hlâ, cho roh ki vâ pro tơdjêp pơla mâu ngế tung pơlê, rơtế châ trâm mâ, tơpui tơno, tối mơhnhôk, to\ng veăng dêi pó troh a tơdroăng rêh kâ ối ki le\m tro má môi.

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng