Pêi pro tiô pơkâ Tơnêi têa ‘na kơdroh kơtiê krá ton pơla hơnăm 2016-2020, Kuo#k ho#i hiăng ‘no liăn mơjiâng tơmeăm khoăng ai 48 rơtal 397 rơtuh liăn vâ tơku\m pêi mâu tơdroăng cheăng a mâu pơlê cheăm kơtiê xahpá ing 5 tơdroăng tơkêa bro: Tơdroăng 30a; Tơdroăng 135; Tơdroăng tơkêa kơjo kum mơnhông pêi chiâk deăng, hên tơdroăng cheăng kâ, po rơdâ túa pro kơdroh; Tơdroăng tơkêa tối tơbleăng tung hlá tơbeăng, rơ’jiu; Tơdroăng tơkêa mơdêk tơdroăng séa ngăn, tối ăm ‘nâi vâ kơdroh ki kơtăn hơngế pơla mâu ki kro [ă kơtiê  pơla mâu kơpong pơlê, mơnhông tơdroăng rêh ối ăm kuăn pơlê a kơpong ki xahpá.

Tung pơla tơkku\m tối tơbleăng tơdroăng pêi pro, hiăng ai hên kong pơlê, tơring cheăm, mâu rơpo\ng hngêi ai hên troăng hơlâ pêi pro tơtro, pơtối rak vế ki rơdêi dế kong pơlê, hơ’lêh hdrê pêt, pêi pro drêng ai liăn tơnêi têa to\ng kum kuăn pơlê, hnê tối thế mâu ngế kơtiê mơ-eăm cheăng kâ, veă ng ăm khu râ veăng kum, pro tơ’lêi tung tơdroăng xăm kơtiê krá tơniăn ton.

La môi tung mâu tơdroăng  ki ôh tá tro dei tơdroăng pơkâ kơdroh kơtiê nôkố cho tơdroăng ki săm kơtiê hâi pêi pro krá, ki kơtăn pơla mâu ki kro [ă mâu kơtiê ối hơhngế pơla mâu kơpong, mâu khu kuăn pơlê, malối cho kơpong kong ngo peăng Kơnho\ng Tây Nguyên; kơxo# mơngế vêh kơtiê nếo ối a kơlo 5,1% tung hơnăm, hên rơpo\ng kơtiê nếo ai, mkơxo# rơpo\ng kơtiê a mâu tơring kơtiê, cheăm kơtiê xahpá, kơpong kuăn ngo hên tíu xân ối kơpêng 50%, ki hên ối ai sap 60-70%.

Pôa Võ Văn Bảy, Ngế pơkuâ cheăng tung {ơ rô X^ng xoăng tơdroăng 135, Vi [an ngăn Kuăn ngo ăm ‘nâi, Mâu rơpo\ng kơtiê kơpong hdroâng kuăn ngo kô rế tâk, mơ’nui hơnăm 2018, kơxo# ki mê kô tâk sap 52% troh 57%. Tơdroăng ki tơvâ tơvân, ko hơhngế pơla mâu kơpong, kơpong mơnhông cheăng kâ, malối [ă kuăn ngo ki hlo nhên tâ.

‘’ Kố cho môi tung mâu tơdroăng ki mâu khu xiâm, kơvâ cheăng tô tuăn păng ‘nâng, malối peăng Vi [an ngăn kuăn ngo. Săm kơtiê tơchoâm dêi lâp tơnêi têa cho hnoăng pêi ki kân tâ tá kơpong kuăn ngo. Xua mê, tơdroăng săm kơtiê kal pơkâ luât, hơ’lêh nếo pro ti lâi vâ tơdroăng pơkâ mê troh tơrêm kơpong ki pơrá phá. Xua, Tơdroăng 135 cho môi tơdroăng ki kân dêi Đảng [ă tơnêi têa, pêi pro tiô tơchoâm, ‘no liăn cheăng môi tiah dêi rơpó, cheăm kơtiê xahpá a kơpong Peăng mâ hâi lu ‘na Hhdroh tơnêi têa xuân mloi tiah mâu cheăm kơtiê xahpá dêi kơpong Mường Tè (Lai Châu), kong pơlê kơpong Tây Nguyên’’.

Tung tâi tâng xiâm dêi Tơdroăng săm kơtiê, peăng ki ăm kơpong kong ngo hdroâng kuăn ngo châ lối 80%, mâu tơdroăng pơkâ ăm kơpong mê hên. Tiah mê, ti lâi rơpo\ng kơtiê mâu kuăn ngo chiâng rế hên tung tâi tâng kơxo# rơpo\ng kơtiê? Tiô pôa Ngô Trường Thi, Ngế cheăng tung Bơ rô Vi [an Tơnêi têa ngăn ‘na săm kơtiê (ối tung khu xiâm ngăn cheăng pêi- Mô đo#i tro rong [ă rêh ối pơlê pơla), xua kơxo# rơpo\ng kơtiê lối hên. Mơhé troăng hơlâ pơkâ  ‘măn ăm hên ’na tơdroăng to\ng kum ăm kơpong kố la xuân kal ton  khế hơnăm:

‘’Nôkố pin nếo ai tơheăm tơring ki hiăng hlu\n ing kơtiê tung tâi tâng 64 tơring kơtiê tiô pơkâ 30a, [ă 14 tơring ôh tá xúa xếo tơdroăng pơkâ to\ng kum 30a. Rêm hơnăm ngin séa ngăn hlối tối tơbleăng ăm Chin phuh. Kơ’nâi 12 hơnăm pêi pro [ă ngăn a tơdroăng ki hlo ai khât a hên tơring, ngin tơmiêt, tơdroăng pơkâ troh hơnăm 2020 ai 50% kơxo# tơring kơtiê lo ing tơdroăng pơkâ 30a mơni kô kâi châ pêi pro tiô pơkâ. La a mâu tơring kơtiê xahpá, ngin xuân pơtối ‘no liăn cheăng mơjiâng pro tơmeăm khoăng, môi tiah tơring Mường Lát, kong pơlê Thanh Hóa, tơring Bác Ái, kong pơlê Ninh Thuận [ă ai tơring ki ê’’.

Hơnăm 2018, Vi [an mâu tơdroăng cheăng pơlê pơla dêi Kuo#k ho#i hiăng séa ngăn tơdroăng pêi pro tiô pơkâ săm kơtiê krá ton xo\n tiô pơkâ 76 dêi Kuo#k ho#i, tối nhên ki mơnhông tơ-[rê, ki hơ’lêh ‘na tơ-[rê tung tơdroăng săm kơtiê. Kơxo# rơpo\ng kơtiê tiô pơkâ kơtiê hên tơdroăng săm ối pá xôp 6%.

Pôa Bùi Sỹ Lợi, Ngế pho\ pơkuâ ngăn Vi [an mâu tơdroăng ‘na rêh ối pơlê pơla dêi Kuo#k ho#i ăm ‘nâi, hơnăm 2019 kô pơtối pêi tơdroăng cheăng săm kơtiê tung hdroâng kuăn ngo a kơpong hngế hngo, [ă tíu tơkăng kong, chuăn rơlốu têa kơx^. Ing mâu tơdroăng ki pơrá phá  Tơdroăng pêi pro săm kơtiê hiăng hlo ai hên tơdroăng ki hơ’lêh, sap ing hrâ mơnguâ săm kơtiê troh tơdroăng săm kơtiê krá ton, tơku\m mơnhên hlối pê klêi ‘na xiâm kơtiê. Xua mê, rế hía, tơdroăng săm kơtiê thăm rế pá tâ. Ppôa Bùi Sỹ Lợi ăm ’nâi:

‘’ Ta troh nôkố Vi [an pơkuâ cheăng Kuo#k ho#i hiăng mơjiâng khu séa ngăn hlối mơnhên klêi tơdroăng ki kal, troăng hơlâ vâ pêi cheăng [ă rah tơring cheăm ki lâi vâ tơpui tơno, vâ pin ‘nâi ple\ng xap apoăng tơbleăng pêi hlối tung mâu hơnăm a poăng 2019 [ă tơdroăng pơkâ mê  pin kô tối nhên tâi tâng, tơdroăng tơkế  pro tung tâi tâng mâu luât pơkâ to\ng kum, pin hiăng pêi ăm săm kơtiê  [ă mâu kuăn ngo, kơpong hngế hngo [ă tíu tơkăng kong chuăn rơlốu vâ pin ‘nâi nhên tơdroăng pơkâ, ki lâi ôi môi tiah hdrối hthế ăm tơtro.

Ki lâi teăm pêi hí iâ, tơdroăng pơkâ ki lâi tơxâng tah lôi, tơdroăng pơkâ ki lâi thế tah lôi, tơdroăng pơkâ ki lâi kal thế tơtro. Pin kô hlo ki khât gá tơxâng hâk mơnê ai mâu cheăm, tơring kơtiê mê nôkố hiăng chiâng cheăm pơlê nếo, tơring thôn pơlê nếô mê pin kal mơhnhôk, po rơdâ mê xuân cho tơdroăng pơkâ dêi rôh séa ngăn drêng kố’’.

Tơdroăng pơkâ dêi Tơnêi têa săm kơtiê krá ton pơla hơnăm 2016-2020 hiăng prô châ tơdế troăng. Tung 2 hơnăm hiăng luâ, mâu tơdroăng ki thế pêi ahdrối [ă ki pá hiăng hlo nhên. Tơngah tiah kố ing mâu tơdroăng pêi pro ‘’Vâ troh mơ’nui’’, tơdroăng pơkâ săm kơtiê kô châ pêi tơ-[rê môi tiah púi vâ, tung mê ai tơdroăng ‘mâi hơ’lêh luât pơkâ săm kơtiê ăm kơpong kuăn ngo pro ti lâi vâ săm kơtiê re\ng hlối krá tơniăn  ton.

              
Kim Thanh –Ngế chêh hlá tơbeăng VOV1 chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng