Tung mâu hâi a rơnó mêi hngê kân, 59 rơpo\ng a pơlê Đăk Tăng, cheăm Đăk Tăng, tơring Kon Plông xuân dế ối hơ’lêh dêi rơpó lăm gak ngăn tơnêi kong ki pơlê kố tơdah xo rak ngăn. Ngoh A Hương, tôh trưởng tôh gak ngăn khu 1 ăm ’nâi, châ kâ liăn ing tơdroăng ki ’no mơhá ăm tơdroăng rak ngăn kong, kuăn pơlê Đăk Tăng nôkố hlo ai pơxúa khât sap ing kong mê ôh tá kal ai kơbố tối, vâi hlê ple\ng lăm veăng xêh rak ngăn kong:

’’Mâu rơpo\ng môi hdroh lăm gak ngăn mê ai 10 rơpo\ng. Xoăng dêi rơpó. Pơtih rơpo\ng ki kố lăm prôk rôh kố, rơpo\ng ki tá lăm prôk gak ngăn rôh kơ’nâi ah. Rak ngăn kong ki hdrối tâ gá ai pơxúa ăm kuăn pơlê. Rak ngăn kong xuân môi tiah rak ngăn dêi rơpo\ng hngêi. Ai kong mê nếo ai rơpo\ng. Ai kong ’nôi nếo ai têa ôu. Ai kong nếo ai on tơhrik’’.

Kơnôm ing ai tơdroăng ki veăng kơhnâ dêi kuăn pơlê, dêi pơlê cheăm tung rak ngăn kong, tơdroăng ki tơ’lêi hlâu châ hlo má môi cho mâu [ăng tơnêi kong a tơring Kon Plong hiăng châ rak ngăn tro tâ. Drô péa pâ k^ng troăng kân 24 tơkâ luâ mâu cheăm Đăk Long, cheăm Hiếu [ă Pờ Ê nôkố ôh tá ai xếo tơdroăng ki kong tro kuăn pơlê ko muih pro chiâk deăng.

Hiăng ai hên rôh khu ki tong kếo ko loăng sap ing tíu ê troh a mâu [ăng tơnêi kong a mâu cheăm Ngọc Tem, Măng Buk, Đăk Nên [ă hên cheăm ki ê kếo ko loăng ôh tá tro luât châ kuăn pơlê hlo [ă re\ng tối ăm khu kăn pơkuâ ki ai tơdjâk troh hbrâ mơdât.

Ngoh A Hùng, pơlê Long Giũa, cheăm Măng Búk tối nhên, ngoh xuân môi tiah vâi krâ nho\ng o tung pơlê hbrâ rơnáu xêh tung tơdroăng ki rak ngăn kong, ôh tá kơdrâ, drêng hlo khu ’mêi lăm mot tung kong vâ kếo ko loăng:

’’Vâ rak ngăn kong athế lăm gak, séa ngăn kong châ hlo tơdroăng ki ko muih kong pro chiâk deăng mê tối tơbleăng ăm khu ki rak ngăn loăng pơlái kuăn kiâ kong. Tơdah xo rak ngăn kong troh nôkố mê kong drêh ngiât le\m ôh tá ai kơbố ko ’nhiê kong’’.

Lâp tơring Kon Plong, kong pơlê  Kon Tum nôkố ai lối 100.000 ha kong chiâng xêh [ă ki hên cho [ăng tơnêi kong kố châ kâ liăn ing tơdroăng ki ’no mơhá ăm rak ngăn kong. {ă kơlo pơkâ mơhá ăm rak ngăn kong dâng 400 rơpâu liăn ăm rêm ha, mâu tíu cheăng ki pơkuâ ngăn kong, rơpo\ng hngêi [ă pơlê pơla veăng rak ngăn kong a Kon Plong rêm hơnăm ai tơ’nôm kơxo# liăn pêi lo hên sap ing kong.

Pôa Vũ Tuấn Hải, kăn pho\ pơkuâ khu rak ngăn loăng pơlái kuăn kiâ kong tơring Kon Plong ăm ’nâi, troăng hơlâ kố dế pro hơ’lêh tung hnoăng cheăng rak ngăn kong a kong pơlê.

’’Troăng hơlâ ’no mơhá ăm rak ngăn kong kố hiăng [ă dế châ hên tơdroăng ki tơ-[rê. Mâu tơdroăng ki tơ-[rê pro ai pơxúa ing kơxo# liăn ăm mâu tíu cheăng, khu pơkuâ ngăn kong cho khu tơru\m, pơlê pơla, rơpo\ng kuăn pơlê vâ rak tơniăn ăm hnoăng cheăng rak ngăn, mơnhông mơdêk pêt kong tung [ăng tơnêi kong ki châ pơcháu.

Rơtế amê hnối veăng kum hơ’lêh tơdroăng rêh ối ăm kuăn pơlê tung kong pơlê. Pêi pro tro troăng hơlâ kơdroh kơtiê, veăng rak tơniăn ăm tơdroăng kring vế cheăngkal kí vâ tơniăn tung pơlê pơla’’.

Nôkố pó vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ rơtế tơmâng rôh tơpui tơno dêi ngế chêh hlá tơbeăng [ă pôa Nguyễn Thanh Bình, kăn pho\ pơkuâ Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó Môi tung khu pêt kong Kon Plong vâ ‘nâi nhên tơ’nôm hnoăng cheăng ki troăng hơlâ ‘no mơhá ăm rak ngăn kong pro ai pơxúa ăm tíu cheăng, xuân môi tiah tíu cheăng hiăng pro tiah lâi vâ mơdêk tuăn hiâm pôu râng hnoăng cheăng dêi kuăn pơlê tung tơdroăng veăng rak ngăn kong.

Êng 1: Ô pôa, pôa tối ‘na tơdroăng ki pêi pro tiô troăng hơlâ ‘no mơhá liăn ăm tơdroăng rak ngăn kong dêi tíu cheăng hơnăm kố ai ki klâi ki nếo tâng vâ pơchông [ă hơnăm 2017?

Pôa Nguyễn Thanh Bình: ‘’Hơnăm kố, tâng vâ pơchông [ă hơnăm 2017 ai mâu tơdroăng ki hơ’lêh. Má môi, khu pơkuâ cheăng ‘no mơhá ăm tơdroăng ki rak ngăn kong hiăng tâk tiô Pơkâ dêi Chin phuh hiăng tâk sap ing 20 liăn/kW on tơhrik tâk troh 36 liăn/kW on tơhrik, mơdêk kơxo# liăn pêi lo sap ing kơxo# liăn ki ‘no mơhá ăm tơdroăng rak ngăn kong hơnăm 2017 cho 15 rơtal liăn tâk 5 rơtal. Ki kố hơ’lêh kô to\ng kum tơ’nôm ăm mâu ngế ki tơdah xo rak ngăn kong mâu kơxo# liăn gá chía hên, tâk tơ’nôm dâng 80% tiô yă tâng vâ pơchông [ă hơnăm 2017.

Ki hơ’lêh má péa, nôkố ai mâu hlá mơ-éa Luât pơkâ môi tiah a hlá mơ-éa pơkâ 22, hâi lơ 15/11/2017 ‘na hnê mơhno xúa kơxo# liăn ing tơdroăng ki mơhá rak ngăn kong, tơdroăng pơkâ kơxo# 04 hơnăm 2018 dêi Khu xiâm pơkuâ ngăn liăn ngân hnê mơhno xúa kơxo# liăn ăm tơdroăng rak ngăn kong xuân hiăng pơkâ nhên ‘na tơdroăng pơkâ ki ‘no, klêi mê, pơkâ ‘na pơkuâ ngăn hnoăng cheăng rak ngăn kong dêi mâu rơpo\ng ki tơdah xo rak ngăn’’.

Êng 2: Hơnăm kố, tơdroăng pơcháu kong ăm pơlê pơla, rơpo\ng kuăn pơlê rak ngăn vâ châ kâ liăn ing tơdroăng ki ‘no mơhá ăm rak ngăn kong châ Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó môi tung khu pêt kong Kon Plông pêi pro môi tiah lâi?

Pôa Nguyễn Thanh Bình: Pêi pro tiô túa pơkâ pơcháu rak ngăn kong hneăng hơnăm 2016 – 2020, khu pơkuâ kô pơtối pơcháu 21.824,9 ha ăm 46 pơlê pơla [ă 1 khu tơru\m vâ rak ngăn [ăng tơnêi ki u ối, Ko\ng ti pơtối rak ngăn’’.

Êng 3: Khu pơkuâ cheăng dêi pôa ai túa pêi, lơ ai troăng hơlâ klâi vâ mơdêk tuăn hiâm pôu râng hnoăng cheăng dêi kuăn pơlê, dêi pơlê pơla tung rak ngăn [ăng tơnêi kong ki vâi tơdah xo rak ngăn?

Pôa Nguyễn Thanh Bình: ‘’Pák^ng tơdroăng ki séa ngăn nhên khât hlá mơ-éa hnê mơhno dêi râ kơpêng vâ tối tơbleăng tro hnoăng cheăng rak ngăn kong, [ă tơdroăng ki tơdah rak ngăn kong dêi kuăn pơlê, má môi, cho mơdêk hnoăng cheăng mơhnhôk tối tơbleăng, tung mê, tối tơbleăng mơdêk hnoăng cheăng mơhnhôk tối tơbleăng, tối tơbleăng nôkố xuân hơ’lêh hên túa pơkâ, tối tơbleăng tơdrêng, [ă tơdroăng ki xing xoăng hlá mơ-éa, tối tơbleăng [ă mâu tơdroăng chêh a [ăng-rôl vâ mơdêk ki rơkê ple\ng dêi kuăn pơlê.

Pák^ng mê,  tơku\m po tơru\m pơla kăn [o# ko\ng ti, malối  mâu tíu cheăng pêt kong peăng pá kơdâm tơru\m [ă khu kăn pơkuâ tơring, [ă pơlê pơla ki tơdah xo rak ngăn đi đo lăm pơtrui ngăn tăng rup rêm khế tiô túa pơkâ, tơru\m [ă khu kăn pơkuâ cheăm chêh túa pơkâ [ă tối tơbleăng pêi pro’’.

Êng 4: Pôa ai mơnhên tối môi tiah lâi ’na tơdroăng ki hơ’lêh túa rêh ối dêi kuăn pơlê sap ing kơxo# liăn ki vâi châ kâ ing tơdroăng ki ’no mơhá ăm tơdroăng rak ngăn kong ki châ pơcháu?

Pôa Nguyễn Thanh Bình: ‘’Sap ing mâu rơpo\ng kuăn pơlê ki tơdah xo rak ngăn kong, châ xo kơxo# liăn rak ngăn kong kố xuân tăng tơ’nôm kơxo# liăn pêi lo ăm mâu rơpo\ng kuăn pơlê tung cheăm. Rêm rơpo\ng môi hơnăm rak ngăn châ xo liăn dâng 3 – 5 rơtuh, tơdroăng kố veăng kum ăm tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ nho\ng o tung tơring’’.

Êng 5: Mâu khu pơkuâ ngăn kong a Kon Tum dế ai hên troăng hơlâ pêi pro pơrá phá dêi pó, tơdroăng ki pơcháu ăm rơpo\ng [ă pơlê pơla xuân cho môi tung mâu tơdroăng hên tíu pêi pro pơrá phá dêi pó, tíu ’nâ tối tiah kố, pơcháu ăm rơpo\ng hngêi rak ngăn tơ-[rê tâ pơcháu ăm pơlê pơla. Ing tơdroăng ki ai păng ’nâng tiah mê, pôa ai tối ki klâi ’na tơdroăng kố?

Pôa Nguyễn Thanh Bình: Klêi to lâi hơnăm hiăng ton pơkâ pêi pro, ngin ai 2 troăng hơlâ, ki má môi cho pơcháu tơdrêng ăm rêm rơpo\ng hngêi, mơngế krê. Ki má péa cho pơcháu ăm pơlê pơla. Ngin hlo tiah kố, pơcháu ăm pơlê pơla ga ai hên tơdroăng ki tơtro tâ. Ki má môi, ôh tá ai tơdroăng ki tơtrâ ing peăng kuăn pơlê, mâu ngế ki châ pơcháu rak vế ngăn kong [ă  mơngế ki châ xo liăn rak ngăn kong ga iâ, ôh tá lalâi kâi tiô hiâm mơno pói rơhêng vâ dêi kuăn pơlê.

Drêng pơcháu ăm pơlê pơla, rêm ngế tung pơlê kô châ xing xoăng ing kơxo# liăn ki kố vâ pôu râng hnoăng cheăng dêi pơlê pơla tung hnoăng rak ngăn kong [ă hnối tơleăng, mơnhên tung tơdroăng pơkuâ ngăn, tơku\m pêi pro tiô mâu tơdroăng ki hiăng pơkâ dêi pơlê pơla, xua mê, tơdroăng tơku\m pêi pro ga tơtro tâ.

‘Na pơcháu ăm mâu rơpo\ng krê, ga xuân vâ pôu râng hnoăng ki mê ăm rêm rơpo\ng hngêi rak ngăn kơxo# tơnêi kong, rak vế kong. {ă pơlê pơla dế nôkố, mâu tơdroăng pơkâ ‘na Luât cheăng dêi kuăn mơngế tá hâi teăm nhên, xua mê, drêng ai xía vâ ‘na tơdroăng ko ‘nhê kong, pro xôi luât khoh chiâng pá châ mơnhên vâ tơleăng.

Êng 6: Tiô tơdroăng châ ‘nâi Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó, môi tung khu pêt kong Kon Plong, pá k^ng mơhá liăn ăm tơdroăng rak ngăn kong ăm kuăn pơlê ki veăng rak ngăn mê xuân ối ai mâu troăng hơlâ ki tơdjâ, mơhnhôk ki ê tung rêm hơnăm. Pôa búa tối ngăn tơdroăng ki nếo ai kố hôm chiâng há?

Pôa Nguyễn Thanh Bình: Ai mâu troăng hơlâ ki to\ng kum tơ’nôm mê nôkố [ă khu kăn pơkuâ râ cheăm thăm rế tơru\m, veăng kum tơ’nôm kơxo# liăn vâ k^ tơkêa [ă mâu kăn [o# cheăm vâ rơtế tơru\m cheăng [ă Ko\ng ti vâ thăm mơnhông tung hnoăng pơkuâ ngăn, rak vế kong. Ki nhên ga, dế nôkố, ai mâu cheăm, môi tiah cheăm Hiếu, Măng Cành, Đăk Tăng, Măng Búk xuân hiăng veăng kum ăm cheăm, rêm cheăm ki vâ iâ hlái ai 4 rơtuh liăn vâ k^ tơkêa cheăng rêm to cheăm ai 2 ngế kăn [o# rơtế tơru\m cheăng [ă Ko\ng ti.

Pá k^ng mê, pêi pro tiô troăng hơlâ, túa pơkâ cheăng dêi Tơnêi têa ‘na rak vế, pêi pro tiô tơdroăng pơkâ kơxo# 04 dêi Tơnêi têa tung hnoăng cheăng veăng kum ăm mâu thôn, mê rêm hơnăm ngin xuân ăm kăn [o# chu troh a mâu thôn vâ veăng djâ troăng, kum bruô mâu hlá mơ-éa ăm mâu vâi o mot tung hơnăm hriâm nếo.

Êng 7: Vâ troăng hơlâ ’no liăn mơhá ăm tơdroăng rak ngăn kong pơtối châ tơtro khât tung tơdroăng rêh ối, cho ivá ki vâ mơhnhôk ivá cheăng rak vế ngăn kong, ing tơdroăng ki ai păng ’nâng tung rak vế, pêi pro tiô troăng hơlâ kố, mê êh pôa ai pâ thế ki klâi?

Pôa Nguyễn Thanh Bình: ’Na troăng hơlâ kố, klêi kơ’nâi pơkâ pêi pro, ngin hlo xuân ’ló. Tơdroăng kố xuân châ ngăn, ki má môi ai kơxo# liăn tơniăn vâ veăng kum ăm tơdroăng cheăng pơkuâ ngăn, rak vế kong. Maluâ ti mê, xuân pâ thế mâu khu râ pơkuâ ngăn kal ai pơkâ mâu tơdroăng ki nhên, môi tiah, chôu ’măn liăn ki kố krê, cho liăn ki vâ mơhá ăm hnoăng rak ngăn kong, bú cho liăn ki vâ kum ăm pơlê pơla tung hnoăng rak vế ngăn kong, xua mê, xuân ai troăng hơlâ ki tro, ki nhên ’na tơdroăng kố, ôh tá khoh xúa kơxo# liăn ki kố vâ pro mâu tơdroăng ki ê.

Mơnê kô pôa Nguyễn Thanh Bình, Kăn pho\ ngăn Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó, Môi tung khu pêt kong dêi tơring Kon Plong hiăng mơdoh chôu phut tơpui tơno ‘na tơdroăng kố!

Khoa Điềm chêh

Nhat Lisa prế Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng