Mơjiâng [ă pơxiâm pêi cheăng sap ing hơnăm 2011, Kâu lak [o# ‘’Péa ‘nâi, péa to\ng kum’’ dêi mâu nâ o vâi kơdrâi thôn 4, cheăm Đăk Mar, tơring Đăk Hà pơtối pêi cheăng [ă rế hía rế po rơdâ.

Troh nôkố Kâu lak [o# hiăng tơ’mot châ 70 ngế ho#i viên veăng tơru\m [ă pêi cheăng hlo tơ-[rê khât, mê cho kum tâi tâng mâu ho#i viên ki ai tơdroăng rêh ối xơpá ‘na cheăng kâ pơrá châ hluăn ing kơtiê krá ton.

Nâ Nguyễn Thị Thanh Quê, kăn pơkuâ Kâu lak [o# kố ăm ‘nâi, ‘’péa ‘nâi’’ cho ‘nâi mâu rơpo\ng nâ o ki xơpá kal ai kơxo# liăn ‘no cheăng mơnhông mơdêk, ‘nâi tơdroăng rêh ối [ă tơdroăng ki rơhêng vâ pro tơ’lêi hlâu ăm mâu nâ o mung liăn {ă ‘’péa to\ng kum’’ cho pá k^ng to\ng kum kơxo# liăn mung, ối kum ăm tơdroăng ki pêi cheăng kâ nếo:

‘’Sap ing hâi mơjiâng nah troh nôkố nâ o ngin o sôk ro khât, mơ-eăm veăng tơlo liăn vâ ăm mâu nâ o ki ê pơtối kâi hluăn ing kơtiê. Pêi hên tơdroăng cheăng, mê mâu nâ o ngin mơnê hên khât. Păn chu, păn pu pái, păn ro, mê nếo pêt kơphế, pêt tơ’nôm tiu, nâ o ngin hmôu pơ pêi môi tiah mê vâ ai tơdroăng ki rơkê ple\ng ‘na cheăng kâ krá tơniăn ton’’.

Hâi ki nếo mơjiâng Kâu lak [o# ‘’Péa ‘nâi, péa to\ng kum’’, rêm khế mâu vâi nâ o ho#i viên tơlo 50 rơpâu liăn vâ kum dêi rơpó mơnhông mơdêk cheăng kâ. Hlo tơdroăng pêi kố châ tơ-[rê, sap ing hơnăm 2015 nâ o ngin hiăng môi tuăn mơdêk kơxo# liăn tâk troh 200 rơpâu môi khế.

Sap ing kơxo# liăn ki veăng tơlo rêm khế, Khu pơkuâ Kâu lak [o# hiăng to\ng kum ăm lối 100 hdroh ngế ho#i viên mơnhông mơdêk cheăng kâ. Kơnôm châ to\ng kum ‘na kơxo# liăn châ hnê ăm tơdroăng ki rơkê ple\ng tung pêi cheăng, troh nôkố 70 ngế ho#i viên dêi Kâu lak [o# ôh ti ai rơpo\ng ki lâi ối tung rơpo\ng kơtiê, tâi tâng kơxo# liăn ki tơlo mê dêi mâu nâ o xuân hiăng tâk troh vâ chê 1 rơtal liăn.

Hluăn ing kơtiê sap ing tơdroăng ki veăng mot tơru\m tung Kâu lak [o# ‘’Péa ‘nâi, péa to\ng kum’’ nâ Nguyễn Thị Hòa tối:

‘’Hdrối nah, rơpo\ng á xuân pá khat xua roăng péa ngế o hriâm đăi hok. Péa ngế o mê hriâm a pơlê kong kân mê tăng liăn to rơxế prôk vêh hâi Têt, hâi leh gá hiăng pá hên khât. Rơpo\ng á pá ó khât drêng athế lăm pêi cheăng vâi vâ xo liăn păn roăng kuăn hriâm.

La sap ing Kâu lak [o# péa ‘nâi, péa to\ng kum châ mơjiâng hiăng kum nâ o ngin veăng ăm á châ mung 2 khế 28 rơtuh rơpo\ng á roê 5 to ro. Hơnăm nah tê 2 to pu pái, hơnăm hdrối mê nếo xuân hiăng tê. Gá ai kuăn á tê. Kơnôm kơxo# liăn mê, tơdroăng cheăng kâ rế hía rế chía niân’’.

{ă tuăn hiâm to\ng kum dêi rơpó vâ mơnhông mơdêk cheăng kâ rơpo\ng hngêi, tung mâu hơnăm hiăng luâ vâ chê 1 rơpâu ngế ho#i viên vâi kơdrâi a cheăm Đăk Mar, tơring Đak Hà hiăng ai hên túa pêi ki pro pơxúa, ki xiâm môi tiah túa pơkâ ‘’Vó phái kơd^ng’’, ‘’păn chu tơnêi’’, kơd^ng ‘măn a hngêi rak liăn, a chi ho#i, tôh ngăn vâi kơdrâi. Bu tung to lâi hơnăm, ho\ng 8 túa pơkâ tôh kơd^ng hiăng ai lối 600 hdroh ngế ho#i viên dêi cheăm châ mung xo kơxo# liăn mơnhông mơdêk cheăng kâ.

Lối chât rơpo\ng vâi kơdrâi ôh ti xê to hluăn ing kơtiê mê ối mơ-eăm pro kro mơdro\ng. Tơdroăng ki mâu Chi ho#i vâi kơdrâi a cheăm Đăk Mar, tơring Đăk Hà mơjiâng tôh kơd^ng rế kum mâu nâ o ai kơxo# liăn mơnhông mơdêk cheăng kâ, rế pro kơdroh tơdroăng ki mung liăn mơdrếo [ă yă kơnâ a kơpong thôn pơlê.

Nâ Nguyễn Thị Nhung, Chi ho#i trưởng, Chi ho#i vâi kơdrâi thôn 4, ăm ‘nâi:

‘’Nah mâu nâ o ngin ôh tá ai liăn mê ngin kơd^ng môi tiah kố xuân pá khât. Lăm mung ki vâi 1 rơtuh môi hâi 5 rơpâu liăn, 3 rơpâu lơ mung tiô khế ai 30 rơpâu, 60 rơpâu mê tơdroăng cheăng kâ hiăng pá mê gá xuân rế pá tâ nếo. Sap ing hiăng mơjiâng túa pơkâ troh nôkố mâu nâ o ngin hiăng chía kơdroh iâ tơdroăng ki xơpá, rơpo\ng kơtiê xuân ôh tá ai xếo’’.

Tơ-[rê sap ing mâu túa pơkâ kơd^ng liăn a mâu Chi ho#i vâi kơdrâi a cheăm Đăk Mar kum mâu nâ o ho#i viên cheăm loi tơngah tâ a dêi tơná. Mơhno tối ki nhên cho nâ o hiăng kơhnâ, khên tơnôu veăng a mâu lâm ki hnê cheăng pêi, hnê tối ‘na kih thuât, trâm mâ, hnê tối ‘na ki rơkê ple\ng tung păn mơnăn mơnoâ, pêt mơjiâng mâu kế tơmeăm. Kơnôm mê hên rơpo\ng ho#i viên hiăng pêi lo liăn lối hr^ng rơtuh rêm hơnăm.

Nâ Mai Thị Lý, kăn hnê ngăn Vâi kơdrâi cheăm Đăk Mar tối, kố cho ivá ki xiâm ăm vâi nâ o tung cheăm ai hên túa pêi ki tro tâ nếo, ai tuăn hiâm tơru\m, to\ng kum dêi rơpó mơnhông mơdêk cheăng kâ rơpo\ng hngêi, mơdêk kơxo# liăn pêi lo hluăn ing kơtiê krá tơniăn ton:

‘’{ă mâu vâi nâ o thôn cho mơngế Xuăn vâ mơnhông mơdêk cheăng kâ rơpo\ng hngêi ki hên mâu vâi nâ o hiăng to\ng kum [ă kơxo# liăn cho ki hên. Mơjiâng tíu ki ‘măn liăn tơlo vâ kum dêi rơpó. {ă mâu chi ho#i 3 thôn cho hdroâng kuăn ngo kơxo# liăn dế ối iâ tâ mê kum dêi rơpó [ă hâi pêi cheăng. Tơkéa vâ tối cho khế kố ai môi rơpo\ng xơpá vâi rơhêng vâ kum hâi pêi cheăng mê mâu nâ o hôp Chi ho#i vâ tối tơbleăng hâi kố rơpo\ng ki mê kal 10 ngế pêi cheăng mê vâi ăm 10 hâi pêi cheăng, xo a mâu tôh lơ tôh lăm kum’’.

Châ tối tơbleăng trâu hơngế [ă pro ai pơxúa kal khât, ho\ng tơdroăng ‘’Mơhnhôk, to\ng kum vâi kơdrâi mơnhông mơdêk cheăng kâ, kơdroh kơtiê krá tơniăn ton’’, hnoăng cheăng dêi khu tơru\m [ă mâu nâ o kơdrâi a kơpong thôn pơlê dêi kong pơlê Kon Tum rế hía rế châ mơdêk [ă mơnhông mâu tơdroăng tơ’noăng ki ê dêi Ho#i. Pá k^ng mê xuân sap ing tơdroăng tơ’noăng kố, hnoăng cheăng, tíu cheăng dêi mơngế kơdrâi tung tơdroăng ki mơnhông mơdêk cheăng kâ, mơjiâng tơdroăng ki hơniâp ro tung rơpo\ng hngêi rế hía rế châ mơnhên. Tơdroăng kố kum mâu nâ o loi tơngah tâ a dêi tơná [ă cho ivá vâ kơhnâ hriâm tâp, pêi cheăng, rơkê ple\ng.

Khoa Điềm chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng