Mơ’nui khế 3 kố nah kuăn pơlê Klâu Ngol Zố, cheăm Ia Chim, pơlê kong kơdrâm Kon Tum préa pro\ng ó drêng o A Khơ, 7 hơnăm dế sôk ro, kơdrâ châi tamo klêi mê hlâ. Nôu pâ A Khơ tối ăm ‘nâi, hâi ki pơxiâm châi tamo, hlo o, môi tiah tung châ ôh tá le\m, ôh tá kâi hiâm, xâo têa, kơbre\n klêi mê hlâ.

Mâu [ok thái pơkeăng a Hngêi pơkeăng kân kong pơlê Kon Tum tối A Khơ tro chó kôk rơxok kâ laga ôh tá châ pâk pơkeăng. Troh drêng hiăng kăng kơbre\n mê nôu pâ A Khơ nếo pâ troh tơdroăng mê, a hdrối o hlâ dâng 2 khế o tro chó kâ laga rơpo\ng ôh tá djâ o lăm pâk pơkeăng vaccine hbrâ mơdât pơrea\ng kôk rơxok. Mơhé s^ng úa xuân ôh tá teăm xếo, ngoh A Thoăn, nho\ng o A Khơ tối tiah kố:

‘’Pơrea\ng chó kôk cho pơrea\ng ki rơ-iô má môi. Pói vâ kuăn pơlê, rêm ngế hlê ple\ng vâ hbrâ mơdât pơrea\ng. Drêng trâm chó kôk kâ thế re\ng djâ pâk pơkeăng tơdrêng pôi tá lôi ton. Hlo tơdroăng ki tơviah tung châ lơ tơngê, khăng kơbre\n lơ lo têa kơhêa thế lăm khăm tơdrêng pôi tá lôi ton, ah chiâng ôh tá tro môi tiah rơpo\ng á’’.

Bu tung 3 khế apoăng hơnăm 2018 a péa tơring dêi kong pơlê Kon Tum cho tơring Đăk Glei [a\ pơlê kong kơdrâm Kon Tum ai 4 ngế hlâ xua tro chó kâ. Tâi tâng mâu ngế kố drêng mot pơlât a hngêi pơkeăng pơrá tro pơrea\ng kôk rơxok [a\ hlo angâ, môi tiah: khăng kơbre\n, xâo khía, xâo têa, khăng kơbre\n lâp châ… Tung 4 ngế ki hlâ ai 3 ngế cho mâu vâi hdrêng sap 6 troh 11 hơnăm tro chó kâ sap 2 troh 3 khế ahdrối drêng chó kâ [a\ 4 ngế hlâ pơrá ôh tá châ pâk pơkeăng vaccine hbrâ mơdât pơrea\ng kôk rơxok, pơlât klêi kơ’nâi hiăng tro tâ pơrea\ng.

Pôa Nguyễn Lộc Vương, Kăn pơkuâ Tíu xiâm hbrâ mơdât pơrea\ng kong pơlê Kon Tum tối ăm ‘nâi, pơrea\ng kôk rơsôk a kong pơlê tâk hên [a\ rơ-iô:

‘’Hơnăm kố tơdroăng pơreăng tâk môi hdrôh. Pơrea\ng kôk rơxok tung mâu hơnăm hdrối nah bu ai mơngế hlâ cho a Đăk Glêi tê. {a\ nôkố hiăng ai a pơlê kong kơdrâm. Mê cho virus kôk rơxok hiăng ối a khu chó dêi Đăk Glei [a\ nôkố tá a pơlê kong kơdrâm nếo. Drêng mơngế ki tâ pơrea\ng kố tro hlâ [a\ xuân tá hâi ai kơmăi vâ ‘nâi tối hdrối ‘na pơrea\ng kôk rơxok a hdrối khăng kơbre\n’’.

Séa ngăn nhên a péa tíu cho pơlê kong kơdrâm Kon Tum [a\ tơring Đăk Glei dêi kơvâ ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât kong pơlê Kon Tum ăm hlo, tung pơla 3 hơnăm achê kố, ai hên kuăn pơlê a péa tíu kố tro chó, miếo kâ lơ kơ’viêo, laga ôh tá djâ lăm pâk pơkeăng. Tâng ôh tá ai túa mơdât teăm tơdrêng kơxo# mơngế hlâ xua chó kôk kâ tung pơlê pơla pơtối tâk tung la ngiâ.

Pôa Duy Khánh, Kăn pơkuâ ‘na pơkeăng [a\ khăm pơlât kong pơlê Kon Tum tối ăm ‘nâi, cheăng thâ ki la ngiâ cho kal mơhnhôk tâi tâng mâu ngế ki tro chó, miếo kâ tung pơla 3 hơnăm achê kố troh a hngêi pơkeăng vâ pâk pơkeăng vaccine:

‘’Ngin hiăng môi tuăn, tơdroăng ki apoăng tâi tâng mâu ngế ki hiăng tro tâ pơrea\ng, mê cho tro chó kâ, miếo kâ lơ kơ’vo tung pơla 3 hơnăm la ngiâ kố pơrá thế pâk pơkeăng tung pơla re\ng má môi. Kơxo# roh pâk cho 3 trum lơ troh 5 trum. Ngin ki ahdrối cho mơhnhôk kuăn pơlê pêi pro tơdroăng pâk pơkeăng xua nôkố tơdroăng pâk pơkeăng ôh tá ai pơkeăng vaccine ki pơlât tơdroăng kố. Mâu rơpo\ng ki ối tung rơpo\ng ki kơtiê lơ mâu ngế ai hnoăng tơnêi têa ki ê ngin kô xúa kơxo# liăn hbrâ mơdât pơrea\ng vâ re\ng rôe pơkeăng’’.

Vâ mơdât pơrea\ng tơ’lêi xông tâ tú a rơnó tô hơnăm kố, rơtế [a\ kơvâ ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât, Kơ koan xiâm păn mơnăn mơnôa [a\ pơlât mơnăn kong pơlê Kon Tum xuân dế pêi pro tơdroăng pâk pơkeăng vaccine hbrâ pơrea\ng kôk rơsôk ăm khu chó. Kố cho môi tung mâu túa ki châ tơ-[rê vâ mơdât tơdroăng chiâng ai pơrea\ng [a\ pơrea\ng kôk rơxok châ tâ tú rơdâ.

Laga tâng tung roh kố, kong pơlê Kon Tum pâk hbrâ mơdât pơrea\ng kôk rơxok ăm 10 rơpâu 900 to chó, tiô inâi k^ dêi 10 tơring, pơlê kong kơdrâm tung kong pơlê, mê cho bu nếo ai dâng 25% tung tâi tâng khu chó dêi kong pơlê.

Xiâm kối tiô pôa Đoàn Thanh Mai, pho\ pơkuâ Kơ koan xiâm pơkuâ ‘na păn mơnăn mơnôa [a\ pơlât mơnăn kong pơlê Kon Tum, cho ngế ki păn chó vâi ôh tá k^ [a\ khu kăn pơkuâ pơlê chiâng pro tơdroăng xâo ôh tá tro khât; kuăn pơlê ôh tá tơru\m [a\ khu cheăng rup chó vâ pâk pơkeăng hbrâ mơdât pơrea\ng; vâi tăng troăng vâ ví tối ôh tá ai liăn pâk… {a\ tơdroăng kố pro pơrea\ng kôk rơxok xông tâ tú hên:

‘’Kơxo# mơngế lăm pâk iâ mê kơxo# mơngế tro chó kâ [a\ kuăn mơngế cho hên. Chó kơ’nêi hmâng vâ, drêng tro tâ pơrea\ng kôk rơxok kô kâ mơngế’’.

Drêng ai pơrea\ng kôk rơxok xông tâ tú tung rơnó tô hơnăm kố, kong pơlê Kon Tum xuân hiăng po rơdâ mâu túa ki thâ. Ki ahdrối thế tơku\m pơtâng tối vâ kuăn pơlê hlê ple\ng tung hbrâ mơdât pơrea\ng kôk rơxok; po rơdâ pêi pro a rêm tơring, pơlê kong kơdrâm [a\ a kơpong tơ’lêi ai pơrea\ng kôk rơxok hên ki vâ iâ thế pâk môi xôh; mơhnhôk mâu ngế ki tro chó kâ, miếo kâ troh mâu tíu pơlât vâ pâk vaccine hbrâ mơdât pơrea\ng… Laga ki tô tuăn má môi cho tơdroăng pâk pơkeăng ăm khu chó, môi tung mâu túa ki tơ’lêi, châ tơ-[rê [a\ kơd^ng má môi vâ mơdât tơdroăng tâ tú dêi pơrea\ng kôk rơxok tung pơlê pơla, mê tơdroăng kố tá hâi pêi pro kơkơtăng [a\ kho\m châ tơ-[rê./.

Khoa Điềm chêh

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng