Kơxop hlá mơ-éa luât hnê hriâm [ă hnê mơjiâng tơdroăng rơkê ki ‘mâi hơ’lêh ai 10 chương, 121 troăng, tung mê ‘mâi hơ’lêh, ‘mot tơ’nôm 75 troăng hiăng klâ ‘mot a mâu chương, mục, khỏan ki chía tơtro. Hên mâu kăn mơnhên tối, kơxop hlá mơéa Luât hiăng pơtối xo mâu tơdroăng ki xiâm dêi Luât hnê hriâm [ă hnê mơjiâng tơdroăng rơkê nôkố.

Laga, ối ai mâu ngế kăn ối tô tuăn xua ing kơxop hlá mơ-éa Luât kố xuân ôh tá mơhno tối tơdroăng ki tơpui tối ‘na hnê hriâm dêi Việt Nam cho ki klâi.

Pôa Trần Văn Nam, kăn lo ing Bình Dương tối tiah kố, tơpui leăng ‘na hnê hriâm xuân châ ngăn cho tơdroăng ki xiâm tung tâi tang hnoăng cheăng hnê hriâm, châ mơjiâng a 4 tíu ki xiâm cho khu ngế, tơdroăng pơkâ xiâm, tơdroăng pơkâ [ă túa pơkâ hnê hriâm. Tâng vâ pơchông [ă tơdroăng pơkâ, ki xiâm [ă túa pơkâ ‘na hnê hriâm rôh kố [ă Luât Hnê hriâm châ Kuo#k ho#i tối tơbleăng kơtăn kố ai 20 hơnăm môi tiah ôh tá hlo hơ’lêh klâi hên.

4 tơdroăng xiâm cho vâ mơjiâng tơdroăng ki tơpui leăng ‘na hnê hriâm tung luât hiăng mơhno tối nhên, ai hên tíu ki tro la tâi tâng mâu tơdroăng pơkâ kơ’nâi mê tơpui tối tâ tá 4 tơdroăng ki xiâm kố châ ngăn bu tơku\m pơkâ tơleăng mâu tơdroăng.

Pôa Trần Văn Nam tối tiah kố:

‘’Mâu tơdroăng ki xiâm châ tơpui leăng [ă hơ’lêh môi tiah nếo xuân ôh tá kâi tơkâ luâ ho\ng tuăn hiâm rêh ối [ă tuăn ngoâ rơkê, mê xuân cho tơdroăng ki hiăng pơkâ sap ing ton nah, tơdroăng ki xiâm dêi tơpui leăng ‘na hnê hriâm.

Kuo#k ho#i hiăng kho\m mơ-eăm ăm môi hdroh ‘mâi hơ’lêh tâi tâng mê xuân kal tơ’nôm môi hdroh khên tơnôu tuăn hiâm tơmiât ăm môi tơdroăng ki hnê hriâm tơtro [ă tơdroăng ki rơhêng vâ [ă rôh hơ’lêh   kố. Pơlê pơla hiăng tơkôm ton ăm môi tơdroăng ki tơpui leăng ‘na hnê hriâm tro tiô tơdroăng pơkâ, tơku\m ‘mot sap ing khôi túa le\m tro ton nah dêi hdroâng mơngế [ă tơdroăng dêi nôkố vâ pơkâ troăng ăm 4 tơdroăng ki xiâm [ă mâu tơdroăng tơhrâ ăm tâi tang troăng hơlâ luât rak tơniăn tro tuăn hiâm tơpui leăng ki mê, pro ăm tơdroăng ki hriâm dêi rêm ngế ki xiâm cho athế pêi troh mâu tơdroăng ki le\m, tơ-[rê, tơnêi têa rơkê ple\ng’’.

Pôa Nguyễn Ngọc Bảo, kăn lo ing kong pơlê Bắc Ninh tối tiah kố, kơxop hlá mơ-éa Luât hnê hriâm ki ‘mâi hơ’lêh gá hiăng tu\m la hên tơdroăng ki xiâm ối pro tô tuăn tung kuăn pơlê pơla tá hâi châ tối tơbleăng [ă pơkâ tơleăng môi tiah tơdroăng ki hnê tơ’nôm [ă hriâm tơ’nôm:

‘’{ă tơdroăng ki hnê tơ’nôm, hriâm tơ’nôm kơxop hlá mơéa Luât bu pơkâ thái cô ôh tá chiâng pơklât thế hok tro hriâm tơ’nôm vâ xo liăn. Pơkâ ôh tá tơleăng tu\m tơdroăng mê pro pá vâ tối tơbleăng xua ôh tá ‘nâi ki lâi cho pơklât thế, ki lâi cho mơhno\ng vâ xêh.

Tơdroăng ki hnê tơ’nôm kô pro pá [ă ôh tá rak tơniăn ăm hok tro châ xah hêi, mơdêk ki rơkê ple\ng dêi tơná tung tuăn ngoâ, kô pro pá ‘na tơdroăng ki liăn ngân nâp hriâm dêi rơpo\ng hngêi.

Tơdrêng amê hnối tơdjâk troh ki rơkê ple\ng dêi chôu hnê. Xua mê, á pâ thế, pơkâ nhên tung kơxop hlá mơéa luât ‘na tơdroăng ki pôi tá ăm phêp thái cô hnê tơ’nôm ăm hok tro ki ôh xê hnê tung lâm [ă hnê tơdroăng ki pơkâ tơleăng mâu ngế ki pro xôi’’.

Tơdjâk troh tơdroăng ki ‘no liăn ngân tung hnê hriâm, pôa Nguyễn Thanh Hiền, kăn lo ing Nghệ An tối tiah kố, tung pơla hdrối kố nah, tơdroăng ki mơhrê nâp liăn tung mâu hngêi trung hriâm pro tô tuăn tung pơlê pơla, ai xiâm kối sap ing tơdroăng ki mâu hngêi trung ôh tá bê kơxo# liăn hrê tung tơku\m po mâu tơdroăng cheăng hnê hriâm.

Tơdroăng ki mơhnhôk pơlê pơla dế pêi pro tro tiô túa ki ‘’ôh tá tơdâng tơ’mô‘’ pơla mâu hok tro, pro ôh tá tro tơdroăng pơkâ ki apoăng dêi troăng hơlâ pơlê pơla hơ’lêh tung hnê hriâm.

Xua mê, pôa Nguyễn Thanh Hiền pâ thế kal hriăn ngăn vâ ai mâu túa pơkâ ‘na pơlê pơla hnê hriâm ki nhên vâ mơhnhôk kơxo# liăn tung kuăn pơlê rơtế ‘no ăm hnê hriâm [ă ví mâu tơdroăng ki nâp liăn hên drêng pơxiâm vâ mot hơnăm hriâm nếo:

‘’Mâu kơxop hlá mơéa Luât kal hriăn ngăn vâ mâu tơdroăng pơkâ tơtro vâ ‘mâi rơnêu tơdroăng ki ôh tá tro, pá tung pơlê pơla a mâu kơpong, mâu tíu tơdrêng amê hnối ai pơkâ rak ngăn kơxo# liăn nâp, xúa mâu kơxo# liăn tung pơlê pơla.

Ki ê, kal athế pơkâ tơ’nôm tơdroăng pêi pro khu râng liăn veăng to\ng kum mơjiâng pro hngêi trung rêm hơnăm ăm tâi tâng mâu ngế vâ rak tơniăn tơdâng tơ’mô tung tơdroăng pêi pro hnoăng cheăng vâ mâu tíu hnê hriâm ai ivá mơjiâng, ‘no liăn mơjiâng pro hngêi trung, roê kơ-[ăng tăng drêng liăn ngân tơnêi têa ôh tá ai hên. Tơdrêng amê, hnối ai troăng hơlâ kơdroh, lơ ôh tá êa nâp [ă mâu hok tro cho kuăn muăn rơpo\ng kơtiê, rơpo\ng châ tơnêi têa kum ăm gá tơtro’’.

‘Na mâu tơdroăng ki tơdjâk troh, hlá mơ-éa hriâm, hên mâu kăn pơkâ thế kal pơkâ troăng hơlâ liăn ngân vâ rak tơniăn tơdâng tơ’mô tung tơdroăng ki chêh pro [ă xúa hlá mơ-éa hriâm ‘na  tơdroăng ki khu tơru\m, mâu ngế krê chêh pro hlá mơ-éa hriâm, ‘Na Ho#i đong [ă khu pơkâ, rak tơniăn tơdâng tơ’mô tơdroăng k^ pơkâ hlá mơ-éa hriâm.

Ai mâu kăn ki ‘nâ pơkâ thế pôi tá hơ’lêh tung chêh pro hlá mơ-éa hriâm xua tơdroăng ki hiăng hriâm, troăng hơlâ pơkâ, tơdroăng ki môi tuăn pá rak tơniăn mâu tơdroăng pơkâ hiăng châ pơkâ mơ’no tung hnê hriâm, malối hnê hriâm phôh thong.

Peăng mâu hngêi trung xuân pá tung rah xo hlá mơ-éa hriâm vâ hnê ăm tơtro. Jâ Hứa Thị Hà, kăn Kuo#k ho#i kong pơlê Tuyên Quang tối:

‘’Tuăn hiâm pơkâ rah xo hlá mơ-éa hriâm tơtro [ă mâu hok tro gá ‘ló ‘nâng. Laga, á hlo tơdroăng ki tối tơbleăng dêi mâu hok tro [ă nôu pâ vâi tá hâi tơtro. Á ôh tá ‘nâi hok tro [ă nôu, pâ vâi tung hlá mơ-éa luât ai tối cho khu ki lâi, lơ rêm hơnăm hmôu pơ xo rơkong tơpui tối dêi mâu hok tro. Tâng tiah mê kô pro pá khât, ôh tá tơniăn drêng tối tơbleăng, luâ tâ mê nếo, hok tro [ă nôu pâ vâi ai tu\m ivá [ă tơdroăng vâ mơnhên tối, rah xo hlá mơ-éa hriâm ‘ló [ă tơtro’’.

Pôa Tôn Ngọc Hạnh, kăn lo ing Bình Phước [ă pôa Lê Quân, kăn Kuo#k ho#i pơlê kong kân Hà Nội [ă hên rơkong tơpui tối, pâ thế kơjo kum tơdroăng ki xing xoăng, tơtro\ng troh mâu hok tro drêng tâi 15 hơnăm ai ivá vâ tiô hriâm trung hok phôh thong [ă hriâm cheăng

Tối ‘na tơdroăng ki hên hok tro dế ôh tá ‘nâi nhên tơdroăng xiâm tơná hriâm gá cho ki klâi bú tơku\m hriâm vâ tơ’noăng, hên ngế kăn tối hlá mơ-éa Luât kal tăng chêh inhên vâ pro xiâm pơkâ hriâm ăm hrok tro hlê nhên tâ.

Klêi rêm rôh hriâm kô séa ngăn ăm bro [ai vâ ‘nâi, ăm tơ’noăng, la thế tơku\m po tơ’noăng ăm tơtro, tối tơtro [ă iâ mơdoh chôu phut, ivá ‘no liăn ngân dêi kuăn pơlê. Veăng hnê tối a ko [ai tơ’noăng mơgêi hriâm râ má pái phôh thong tơnêi têa nôkố, pôa Cao Đinh Thưởng, kăn Kuo#k ho#i kong pơlê Phú Thọ tối:

‘’Á pâ la ngiâ kố ah pôi tá po tơ’noăng râ má pái phôh thong tơnêi têa môi tiah nôkố. Tơdroăng ngăn tối pơkâ [ă tơku\m po tơ’noăng mơgêi râ má pái phôh thong thế pơcháu ăm Khu ngăn hnê hriâm [ă hnê mơjiâng tơdroăng rơkê kong pơlê, mâu hngêi trung phôh thong kong pơlê pêi dêi tơdroăng cheăng [ă tối ăm ‘nâi tơdroăng tơ’noăng.

Hôm chiâng bú tơku\m po môi hneăng tơ’noăng mơgêi râ tơnêi têa vâ rah xo hok tro ki ai tu\m điêm châ hriâm a hngêi trung đăi hok, tơdroăng kố thế tơku\m po rak ngăn kơtăng ing xiâm pơkâ, ngăn tơ’noăng, châm điâm, séa ngăn điêm vâ hriâm a mâu hngêi trung, pro ti lâi vâ rah xo tro mơngế tah mơngế ki plong kal, vâ mơngế ki pro [ă tơ’noăng pôi tá pro tơdroăng ôh tá tro, ôh tá khên [ă ôh tá pro tơdroăng ki ôh tá tro’’.

Lại Hoa- VOV1

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng