Tiô tối tơbleăng dêi khu Kăn séa ngăn dêi Kuo#k ho#i ‘na pêi pro tiô tơdroăng pơkâ, tiô luât ‘na hbrâ mơdât, tơpâ on chếo pơla hơnăm 2014 - 2018: tung pơla sap ing khế 7/2014 troh khế 7/2018, lâp tơnêi têa hiăng ai lối 13 rơpâu rôh on chếo, pro 346 ngế hlâ, 823 ngế tro rong; tơ’nhê pro lu\p tơmeăm riân châ 6 rơpâu 500 rơtal liăn [ă 6 rơpâu ha kong. Riân rêm hơnăm ai 3 rơpâu 287 rôh on chếo, pro 87 ngế hlâ, 206 ngế tro rong, lu\p tơmeăm kơnâ 1 rơpâu 631 rơtal liăn [ă 1 rơpâu 600 ha kong. Tíu on chếo a pơlê kong kơdrâm ai 60%.

Mâu kăn xuân tối mâu tơdroăng ki xiâm dêi mâu rôh on chếo kâ ôh tá xê mơhno\ng, cho ing kơmăi, tơmeăm kơxái dêi on tơhrik, xua tro tơdjâk ing xúa on, têa kơxăng [ă hyôh on gas. Mâu râ kăn Đảng, mâu kong pơlê, tơring, cheăm, ngế pơkuâ xiâm kơ koan, khu tơru\m cheăng, khu mơdró, mâu rơpo\ng hngêi hâi hlê nhên, hâi hlê tu\m ‘na tíu ối, hnoăng cheăng, ki kal dêi tơdroăng hbrâ mơdât tơpâ on chếo; hâi ‘nâi nhên hnoăng cheăng pêi dêi tơná tung tơdroăng hbrâ mơdât tơpâ on chếo [ă hên ki ê.

Pôa Nguyễn Sĩ Cương, khu kăn Ninh Thuận tối tơdroăng rơ-iô ‘na têa kơxăng ki ôh tá xê khât tung mâu hơnăm hdrối mê hía nah [ă kố xuân cho ki xiâm pro chiâng ai on chếo mâu rơxế, pro rơ-iô troh kuăn mơngế.

‘’Kal thế mơnhên tâ tơdroăng tơpui pêi pro hbrâ mơdât, ing tơdroăng têa kơxăng ôh tá xê khât  xua vâ tăng rup ‘na môi tơdroăng pro têa kơxăng oh tá xê khât ki kân, la a tơmiât xuân ối hên tơdroăng vâi pro oh tá tro ki ê, rup môi tơdroăng hâi teăm tơleăng mơnhên klâi ‘na têa kơxăng ki ôh tá xê khât, ối ai tơdroăng ki ê nếo. Tơdroăng on chếo kâ rơxế pro lu\p tơmeăm dêi kuăn pơlê, rôe rơxế châ rơtal liăn la on chếo híu lôi’’.

Tiô tối tơbleăng dêi Khu kăn séa ngăn dêi Kuo#k ho#i, nôkố lâp tơnêi têa ai lối 2.600 tơmeăm khoăng ki rơ-iô tơ’lêi tro on chếo, pro pơtôu hiăng châ xúa la hâi châ râ kơpêng k^ ăm phêp  hdró vâ hbrâ rơnáu lơ hiăng k^ la hâi teăm ăm ngăn mơnúa ‘na tơdroăng hbrâ mơdât tơpâ on chếo. 110 tơmeăm khoăng tơchoâm, hngêi kân xo\n hên râ hiăng châ ngế xiâm ‘no liăn mơjiâng pro la hâi lăm séa ngăn ‘na hbrâ mơdât tơpâ on chếo.

Mâu kăn tối klêi pu\n hơnăm pêi pro tiô pơkâ to\ng kum, ‘na Luât hbrâ mơdât tơpâ on chếo pơla hơnăm 2014 – 2018, la ai tíu ki hâi tro, ki ối tơvâ tơvân, malối tung séa ngăn k^ tơkêa, ngăn drêng hiăng klêi mơjiâng pro ‘na hbrâ mơdât tơpâ on chếo a mâu hngêi kân xo\n tung lâp tơnêi têa, pơtối hlo ki hâi tro.

Pôa Nguyễn Ngọc Phương, khu kăn Quảng Bình tối thế ‘mâi rơnêu Luât hbrâ mơdât tơpâ on chếo, tung mê, ai pơkâ nhên [ă mâu hngêi kân xo\n [ă troăng ki vâ hluăn ing rơ-iô:

‘’Thế ai ‘mâi hơ’leh veăng [ă to\ng kum drêng trâm tơdroăng xía vâ, vâ tâi tâng mâu tơmeăm khoăng tung Luât mơjiâng ‘mâi rơnêu mâu tơmeăm khoăng hngêi xo\n hên râ thế ai troăng ki vâ châ hluăn, túa ki vâ to\ng kum vâ kuăn pơlê ai troăng châ hluăn. A tối thế nôkố tung Luât mơjiâng ‘mâi rơnêu mâu hngêi kân xo\n hên râ, mâu hngêi ăm tơmối kâ koi ối pơtê cho ôh tá chiâng lôi pro râ tung kơdâm tơnêi cho tíu vâ ‘măn rơxế. Kơ koan tơnêi têa kô ăm phêp xua iâ hngêi pro ăm kuăn pơlê ối ai kơpong ki phá, tíu ‘măn rơxế phá’’.

Hên mâu kăn tối thế tơdroăng hbrâ mơdât tơpâ on chếo thế châ pơkâ hbrâ mơdât cho hnoăng cheăng pêi ki xiâm. Pôa Nguyễn Thanh Hiền, khu kăn kong pơlê Nghệ An tối thế pơkâ pêi pro hên troăng hơlâ hnê tối vâ hlê [ă ai hnoăng pêi dêi mâu ngế kuăn pơlê tung tơdroăng hbrâ mơdât tơpâ on chếo:

‘’Kal thế tơku\m pêi tro tơdroăng hnê tối, ing hên tơdroăng hnê tối, tơbleăng tơdroăng ki rơkê ‘na hbrâ mơdât tơpâ on chếo a ‘mot tung tơdroăng hnê a rêm râ hriâm, kơvâ hriâm. Hơ’leh nếo tơdroăng hnê tối tung rơ’jiu, um tivi. Tung mê pêi pro ahdrối cho tơdroăng mơ’no hên lơ iâ, cho chôu mơ’no vâ ăm kuăn pơlê hmâng [ă mơngế ki ngăn hên.

Pak^ng mê, tơmâng khât troh hnê tơbleăng, tơdroăng hbrâ mơdât tơpâ on chếo, hluăn ing rơ-iô ăm rêm khu râ kuăn pơlê’’.

Tiô mâu kăn tối, kal thế tơbleăng mơhnhôk tâi tâng kuăn pơlê veăng hbrâ mơdât tơpâ on chếo troh a lâp lu, [ă troăng hơlâ ‘’pêi tơdrêng pu\n tơdroăng a tơná pơlê cheăm’’ ki xiâm cho mâu lêng hbrâ vâ tơpâ on chếo a pơlê cheăm [ă kơvâ cheăng.

Pôa Võ Đình Tín, Khu kăn hnê ngăn kong pơlê Dak Nông tối, Kuo#k ho#i kal mơdêk hnoăng cheăng pêi vâ séa ngăn đi đo tung pêi pro tiô luât ki tơdjâk troh hbrâ mơdât, tơpâ on chếo [ă to\ng xo mâu ngế ki trâm xía vâ:

‘’Chin phuh pơtối hnê mơhno kơtăng tâ nếo vâ pêi pro tro tơdroăng pơkâ kơxo# 47 dêi Khu xiâm Đảng ‘na mơdêk tơdroăng cheăng hbrâ tơpâ mơdât on chếo [ă to\ng kum mâu ngế trâm xía vâ. Séa ngăn tơdroăng hnê mơhno, séa ngăn, klêi mê tối tâi tâng mâu tơdroăng ki hlo ôh tá tro dêi hlá mơ-éa pơkâ tro tiô luât pêi pro tung hnoăng cheăng hbrâ tơpâ mơdât on chếo, vâ teăm ‘mâi rơnêu tơ’nôm tơdroăng hnê ăm tơtro [ă tơdroăng pơkâ kơxo# 20 ‘na ‘mâi hơ’leh séa ngăn [ă khu mơdró [ă séa ngăn tơniăn ‘na tơpâ mơdât on chếo’’.

Hên mâu kăn tối thế Kuo#k ho#i pơkâ ‘na tơdroăng séa ngăn, hnê mơhno dêi Ho#i đong kuăn ngo, mâu Vi [an dêi Kuo#k ho#i, mơdêk hnoăng cheăng séa ngăn ‘na Hbrâ tơpâ mơdât on chếo. Jâ Nguyễn Thị Hoa, khu kăn Đồng Tháp tối :

‘’A tối thế tung pơkâ dêi Kuo#k ho#i thế chêh tối nhên tơdroăng ki hbrâ tung hbrâ mơdât tơpâ on chếo, kế pơtôu. Má péa, hiăng troh drêng pin kal thế ngăn tơdrăng a tơdroăng hbrâ mơdât tơpâ on chếo nôkố, vâ hlo tíu ki ôh tá tro. Kal thế mơhno hnoăng cheăng pêi dêi rêm pâ ki tơdjâk troh. Mê cho mâu tíu ki hâi tro tung Hlá mơ-éa chêh hnê mơhno. Ngin đi đo séa ngăn mê ai tơdroăng tơvâ tơvân, ki ôh tá tro bú to luât ‘na hbrâ mơdât tơpâ on chếo mê mâu tơdroăng ki tơdjâk troh mơjiâng, troăng prôk, on tơhrik.

            VOV

Gương tơplôu [ă tơbleăng