Rơpo\ng ngoh Ha Ki, ngế kuăn ngo K’ho, ối a buôn Ta Luy 2 (Hai), cheăm Ka đô, tơring Đơn Dương, kong pơlê Lâm Đồng tung tuăn sôk ro môi hơnăm nếo la ngiâ, rơpo\ng hngêi hiăng mơdrếo tâi dêi liăn mung hngêi rak liăn [ă châ ‘măn kơd^ng lối 80 rơtuh vâ pơtối ‘no liăn pêi cheăng, po rơdâ cheăng kâ dêi rơpo\ng hngêi.

Ngoh Ha Ki ăm ‘nâi, ai tơdroăng kố kơnôm ing rơpo\ng hiăng khên tah lối túa pêi cheăng ton nah ki oh tá tơ-[rê hơ’lêh pêi cheăng tiô troăng hơlâ ki nếo xúa kơmăi kơmok dâi le\m  ki mâu kăn cheăm hiăng mơhnhôk pêi tơdjuôm tung mơjiâng thôn pơlê nếo. Ing tơdroăng hơ’lêh hdrê pêt, ‘nâi xua kih thua#t ki nếo tung pêi cheăng. 5 sao tơnêi pêt kơchâi kâ tu\m túa hiăng pro pơxúa hên ăm rơpo\ng hngêi. Bú tung tung hơnăm 2016, ôh tá riên kơxo# liăn ‘no hrê ki kố ki mê, rơpo\ng hngêi ngoh ối châ xo dêi laih lối 100 rơtuh liăn. Ngoh Ha Ki, ‘mu\n tối:

‘’Hdrối nah, pêt alâi, pêt báu, tơdroăng rêh ối pá puât, nôkố, châ tơnêi têa tơmâng to\ng kum, vâi krâ nho\ng o hiăng ‘nâi pêi lagim, pêt plâi tô mât, pêt hăng, pêt prá [ă hên kơchâi ki ê, vâi krâ nho\ng o akố hiăng mơdêk tơ-[rê hên. Kuăn ‘ne\ng kuăn cháo châ hriâm tro tiô troăng hơlâ dêi tơnêi têa. Mơnê tơnêi têa hiăng ‘no liăn mơjiâng pro hngêi trung hriâm, troăng prôk, mơjiâng thôn pơlê nếo. Kuăn ‘ne\ng kuăn cháo hriâm rêm hâi, hriâm troh tui lui. Mơnê kăn [o#, mơnê Tơnêi têa.

Tiô pôa Ya Min, kăn hnê ngăn chi [o# thôn Ta Luy 1, cheăm Ka Đô, tơring Đơn Dương, klêi tơdroăng mơhnhôk ‘no ivá mơjiâng thôn pơlê nếo châ mơhnhôk, ki hlê ple\ng tung tơche#ng tơmiât, tơdroăng pêi pro dêi vâi krâ nho\ng o tung pơlê hiăng chôa ‘lâng hơ’lêh nhên. Pak^ng tơdroăng mơnhông cheăng kâ, hrie#n ple\ng khoa hok kih thua#t tung pêi cheăng pro kơdrum vâ hlu\n ing kơtiê, ‘mâi hơ’lêh tơdroăng rêh ối nếo, oh tá ai tơdroăng ki tong tơmeăm, pak chik, tah lôi khôi túa ki oh tá tro, pơtối tơru\m [ă dêi rơpó nho\ng o tung pơlê.

Xuân tiô pôa Ya Minh, ing tơdroăng rêh ối cheăng kâ dêi vâi krâ nho\ng o tơniăn [ă mơnhông tơ-[rê, tơdroăng hnê dêi mâu tơdroăng pơkâ xua cheăm mơhnhôk xuân tơ’lêi pro [ôi:

‘’Ki hdrối, tiô troăng hơlâ dêi Đảng [ă thôn, ai tơpui hnê khe#n [ă kăn [o# thôn, pơlê, tơpui [ă tâi tâng kuăn pơlê, vâi krâ nho\ng o vâ môi tuăn, rơtế môi tuăn [ă kăn [o# thôn, mê hiăng pêi pro tro tiô troăng hơlâ dêi Tơnêi têa ‘na mơnhông mơdêk pêi pro, mơnhông cheăng kâ, tah hrâ mơnguâ, kơtiê. Hdrối nah, tâi tâng thôn ai lôi 40 rơpo\ng kơtiê, troh nôkố bú ối 8 rơpo\ng kơtiê, vâi krâ nho\ng o tung thôn hiăng rơtế [ă mâu kăn [o# thôn, pơlê môi tuăn rơtế [ă dêi rơpó mơnhông cheăng kâ’’.

Ka Đô cho môi tung mâu cheăm ki xiâm dêi Lâm Đồng rah vâ mơhnhôk pêi pro tơdroăng pơkâ tơnêi têa ‘na mơjiâng thôn pơlê nếo tung hơnăm 2010. Kơnôm ing ‘no ivá, môi tuăn dêi kuăn pơlê, [ă kơnôm ing ivá tơná, troh mơ’nui hơnăm 2014, Ka Đô hiăng mơnhông châ mơnhên tối thôn pơlê nếo. Troh nôkố, tơmeăm khoăng, tíu pêi cheăm dêi cheăm hiăng pro klêi, ai tiô tơdroăng púi vâ mơnhông cheăng kâ-rêh ối dêi cheăm.

Nôkố hên mâu tơnêi pêi chiâk deăng dêi Ka Đô hiăng ‘no liăn pêi cheăng kâ tiô troăng hơlâ pêi chiâk deăng xúa kơmăi kơmok ki dâi le\m, [ă 85% tơnêi ki pêt mê ai pro hngêi nhe#ng, hngêi hlâm, lu\m [aih ki rơbông thâl [ă ai kơmăi ko\ng toh têa ki ăm gá lo xêh. Mơdêk kơlo pêi lo kế tơmeăm rêm ngế tung 1 hectar châ xo 150 rơtuh troh a 200 rơtuh liăn tung môi hơnăm, tơviah ai môi túa pêi chiâk deăng châ xo 500 rơtuh liăn môi hectar trung môi hơnăm. Kơnôm ing mê, troh nôkố Ka Đô hiăng mơdêk kơlo ki pêi lo liăn tâng riên rêm ngế tâk troh 58 rơtuh liăn tung môi hơnăm, [ă kơxo# rơpo\ng kơtiê bú ối 1,33%.

Jâ Lê Thị Bích Thủy, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an cheăm Ka Đô, tơring Đơn Dương tối tiah kố, vâ ai mâu tơdroăng ki tiah mê cho môi tơdroăng mơ-eăm tâi tâng dêi Đảng, khu kăn [ă kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo tung cheăm, tung mê tơdroăng xo kuăn pơlê pro xiâm châ tơmâng khât [ă pơtối pêi pro. Jâ Lê Thị Bích Thủy, tối:

‘’Ki xiâm apoăng ngin ngăn a tơdroăng pơkâ [ă ngăn a ivá vâ ngin tối tơbleăng. Pro ti lâi vâ mâu tơdroăng pơkâ thế châ pêi pro khât, ngăn kuăn pơlê. Pak^ng mê, ngin đi đo ‘nâi ple\ng tơdroăng ki kuăn pơlê tơmiât púi vâ ki tơxâng dêi kuăn pơlê teăm tơdrêng. Xua mâu tơdroăng cheăng ki pin pê klêi lơ ôh gá xuân xo kuăn pơlê pro xiâm, tâng kuăn pơlê hiăng loi khât kơ Đảng, [ă Tơnêi têa klêi mê  tu\m tơdroăng kố  pêklêi tơniăn’’.

{ă mâu tơdroăng ki hiăng pêi pro tơ-[rê rơtế [ă tơdroăng môi tuăn ‘no ivá mơjiâng thôn pơlê nếo, loi khât tơdroăng rêh ối dêi hdroâng kuăn ngo Kơho a kố tối phá xêh [ă kuăn pơlê tung cheăm Ka Đô tối tơchoâm kô pơtối hơ’lêh nếo ó rơdêi, veăng ‘no hnoăng mơnhông cheăng kâ, rêh ối tơchoâm dêi Đơn Dương, tơring ki pêi chiâk deăng mơjiâng thôn pơlê nếo a Tây Nguyên kố.

Quang Sáng chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng