Veăng tung roh êng-tiâ hiăng ai 230 ngế kăn ki êng [ă tiâ mơnhên. Roh ki êng tiâ mê hiăng châ tơku\m po tung tơdroăng ki kơhnâ krâu khât, tơtro tiô tuăn hên mâu kăn, kuăn pơlê, ga tơdrăng, pôu râng hnoăng cheăng [ă veăng vâ mơjiâng tơdroăng ki rơkê nếo. Mâu kăn pơrá êng ki hlê ple\ng, ‘nâng ‘nâi, tơku\m mâu tơdroăng ki kal khât, tơdrêng amê, tơpui tối tơdrăng mâu tơdroăng ki tá hâi teăm tro, teăm kêi hnối pói rơhêng vâ Chin phuh, mâu khu râ, kơvâ cheăng pơtối ai mâu troăng hơlâ ki vâ ‘mâi rơnêu.

A roh êng tiâ kơ pôa Tô Lâm, Ngế xiâm ngăn ‘na ko\ng an, tâi tâng mâu kăn êng pơrá tô tuăn ‘na tơdroăng ai tơdjâk dêi khu pro xôi ‘na ma tu\i, xua rế hía hlo ai rế hên khu ngế ki xôi, kơxo# mơngế ki pro xôi mê vâi tí tăng kơtôa tê rôe ôh tá xê iâ riân [ă gram, [ă kilô xếo, mê vâi hiăng châ tê mơdró hên troh dâng a ta#n. Mâu kăn hiăng êng mơnhên ‘na hnoăng cheăng dêi kơvâ ko\ng an pro ti lâi khoh chiâng ai roh ki tê mơdró, pơto chơ, ‘măn rak ma tu\i lối hên ó tiah mê.

Mâu kuăn pơlê a Tây Nguyên rơhêng vâ ‘nâi tơdroăng ki êng dêi khu kăn Kuo#k ho#i [ă pôa Nguyễn Văn Thể, Ngế xiâm ngăn ‘na troăng prôk rơxế kơtâu. Tiô kuăn pơlê ai tơpui tối, kơvâ ngăn ‘na troăng prôk-rơxế kơtâu ối hên tơdroăng ki tá hâi teăm tơtro, pơkâ thế Ngế xiâm kal athế pôu râng i hngăm tâ nếo hnoăng cheăng, kơdo mơ-eăm mê nếo kâi pêi pro klêi dêi hnoăng cheăng ki tơnêi têa hiăng pơcháu, kuăn pơlê hiăng kơnôm tơngah. Mâu tơdroăng ki êng Ngế pro xiâm ngăn ‘na troăng prôk-rơxế kơtâu pơrá xuân môi tiah, bô bối [ă mâu tơdroăng púi vâ-pâ thế dêi kuăn pơlê, maluâ ai tơdjâk troh mâu tơdroăng, môi tiah: Krâ ‘măn kơmăi ki xo liăn drô troăng ki ăm rơxế ôh tá êa tot, mâu tơdroăng tơdjâk troh ki krá le\m dêi troăng prôk mơjiâng pro tiô BOT, bro mơnhên, hnê pơtâp tơdroăng vê rơxế [ă hên mâu tơdroăng ki ê. Pôa Đỗ Anh Hiền, ối a thôn Hòa Bình, pơlê kân Dran, tơring Đơn Dương, kong pơlê Lâm Đồng ai tối tiah kố:

‘’Á pói rơhêng vâ Kuo#k ho#i, Tơnêi têa kal séa mơnhên ngăn, pơkuâ i krá khât, ai mâu troăng hơlâ ki kơtăng mơdêi tâ nếo [ă mâu vê rơxế. Ki rơhêng vâ tối ‘na tơdroăng vê rơxế troăng xo\n, hiăng hlo ai hên khu ngế ki pâk chik trếo ma tu\i vê rơxế, ing mê khoh chiâng pro tơdroăng tơklâm rơxế hên h^n, pro xâu xía ó ‘nâng’’.

Pôa Trần Vinh Thắng, ối a bêng Nghĩa Đức, pơlê kong krâm Gia Nghĩa, kong pơlê Dak Nông ai pâ thế tiah kố, Khu xiâm ngăn ‘na troăng prôk-rơxế kơtâu kal athế thâ re\ng mơjiâng tíu ki xo liăn ô-tô ma-tik, rơxế ôh tá êa tot, [ă kal athế pơkuâ ngăn tơniăn khât, pơxâu phak kơtăng [ă mâu ngế ki pou ôu drôu [ie#r, kế ôu ki tro mơdât, ma tu\i drêng vê rơxế kơtâu drô troăng:

‘’Á hlo Ngế xiâm ngăn ‘na troăng prôk tiâ nhên ‘nâng mâu tơdroăng ki kuăn pơlê hiăng tô tuăn, hiăng êng. Pak^ng mê, á ối ai pâ êng péa tơdroăng. Tơdroăng ki má môi, tíu ki xo liăn rơxế ôh tá êa tot á pói rơhêng vâ re\ng châ mơjiâng pro kơmăi ki mê, vâ rơxế pôi tá tâi chôu phut tot rôe ve\. Pak^ng mê, mơjiâng chiâng tơdroăng ki tơdrăng le\m vâ xo liăn châ tơ-[rê tâ. Tơdroăng ki má péa nếo, tung pơla mâu hâi hdrối kố nah, mâu ngế vê rơxế troăng hơngế môi tiah rơxế chơ tơmeăm ki hên [ă rơxế chơ mơngế, ngế ki vê rơxế mê ai ôu drôu [ie#r drêng vê, kế ki tro mơdât môi tiah ma tu\i hiăng pro chiâng ai tơdroăng ki tơklâm rơxế chiâng pơloăng kân ó khât, xua mê, pói tơngah ngế xiâm ngăn ‘na troăng prôk-rơxế kơtâu tơru\m cheăng [ă Khu xiâm ngăn ‘na Ko\ng an pro i kơtăng luâ tâ kơ mê nếo vâ veăng prôk a drô troăng, vâ ga pôi tá ai tơdroăng ki hlâ rong kuăn mơngế [ă tơ’nhê kế tơmeăm’’.

Roh ki êng kơ pôa Phạm Hồng Hà, Ngế xiâm ngăn ‘na mơjiâng pro hngêi trăng-troăng klông dêi tơnêi têa hiăng pro hên kuăn pơlê a Gia Lai rơhêng vâ ‘nâi ple\ng. Kuăn pơlê ai tối, Ngế xiâm ngăn ‘na mơjiâng pro hngêi trăng-troăng klông hiăng ‘nâi nhên tơdroăng la tá hâi teăm tơtro khât [ă hâi mơ’no mâu troăng hơlâ ki nhên vâ pêi pro, malối, túa ki vâ mơjiâng pro tơmeăm khoăng dế nôkố ti lâi ăm ga tơtro tơniăn. {ă tơdroăng ki tiâ mơnhên dêi pôa Trịnh Đình Dũng, Ngế pro xiâm pho\ hnê ngăn tơnêi têa tối, kuăn pơlê pói rơhêng vâ Chin phuh kô pêi pro kơhnâ khât tâ nếo tung hneăng ki vâ tơleăng mơnhên mâu tơdroăng ki khu kăn [ă kuăn pơlê tung lâp tơnêi têa rơhêng vâ ‘nâi ple\ng. Pôa Nguyễn Xuân Anh, ối a bêng Thắng Lợi, pơlê kong kơdrâm Plei Ku, kong pơlê Gia Lai ai tối tiah kố:

‘’Tung kơvâ mơjiâng tơmeăm khoăng, kuăn pơlê pin tá hâi teăm loi tơngah khât tơdroăng ki tiâ dêi Ngế xiâm ngăn ‘na mơjiâng pro hngêi trăng-troăng klông. Xua mâu rơkong tiâ dêi Ngế xiâm ôh tá hâi tơleăng nhên khât, ki rơhêng vâ tối mơjiâng tơmeăm khoăng ôh tá tơdrêng, tơdâng, ôh tá tơxâng [ă troăng prôk, klêi mê, ôh tá tơtro [ă hngêi trăng ki kal vâ mơjiâng. Ki má péa nếo, ki păng ‘nâng ai khât ga dế phá tơ-ê, thăm nếo ai mâu tơdroăng ki mơjiâng, vâi hmâ tối dêi to tơnêi plông ki me\n to [ê tong tâi tâng, mê nôkố athế pro ti lâi. Maluâ ti mê, Ngế pro xiâm pho\ xuân hiăng ai mơ’no mâu troăng hơlâ ki tơtro. Á pói vâ hiăng ai troăng hơlâ mơ’no la athế pêi pro ti lâi ăm ga châ tơ-[rê khât, pin ôh tá chiâng tối tơhrâ tê kơtê [ă kuăn pơlê ah ôh tá pro tơdroăng ki ôh tá khoh’’.

Ngăn mâu tơdroăng ki êng tiâ pôa Nguyễn Ngọc Thiện, Ngế xiâm ngăn ‘na mơhno túa le\m tro, ivá, ôm hyô, mê pôa Dương Đăng Cầm, 70 hơnăm, hngêi ối a 80/2, troăng Nguyễn Đình Chiểu, pơlê kong kơdrâm Kon Tum, kong pơlê Kon Tum ai tối tiah kố, pôa Nguyễn Ngọc Thiện kal athế séa ngăn nhên khât tơdroăng ki khu râ, kơvâ cheăng ‘na hiâm mơno hôm tơdrăng lơ ôh, xua dế pơla kố, ai hên tơdroăng ki pro chiâng phá khôi túa, vêa vong dêi hdroâng mơngế a tơnêi têa pin:

‘’Khu xiâm ngăn ‘na mơhno túa le\m tro, ivá, ôm hyô kal athế ai troăng hơlâ ki tơtro vâ mơdât hiâm tuăn ki rế hía rế ôh tá tơtro nôkố. Lo pá kong pơlê pơla túa ki êng tiâ, tơpui tơno pơla kuăn mơngế [ă kuăn mơngế ôh tá ai tơdroăng ki phep dêi pó. Tơpui, kâ ôh tá le\m tro. Á hiăng châ hlo tâng roh nah, khu ngin kố tâng lo lăm a drô troăng trâm mâu ki krâ pin athế koh kơ vâi. Hok tro trâm mâu thái cô vâi koh, la nôkố preăng ai tơdroăng tiah mê. Mâu vâi hdrêng ôh tá koh nhuo#m kơ mâu ki krâ. Xua ti mê, á pâ thế Khu xiâm ngăn ‘na mơhno túa le\m tro kal ai troăng hơlâ ki hnê mơhno ‘na tuăn hiâm kuăn mơngế’’.

Teăng mâ Chin phuh, pôa Phạm Bình Minh, Ngế pro xiâm pho\ hnê ngăn hiăng tối nhên mâu tơdroăng ki ai tơdjâk [ă tiâ mơnhên kơ mâu kăn Kuo#k ho#i êng, mơnhên tối ‘na pêi cheăng kâ pơlê pơla pơtối ai hvêâ chêng kơteăng ki chía tơtêk. Ngế pro xiâm pho\ hnê ngăn xuân hiăng tơpui mơnhên mâu tơdroăng ki tơ’lêi hlâu [ă pá puât drêng Việt Nam mot tung tơdroăng k^ Tơkêa CPTPP; tơdroăng ki hrá ăm mung liăn ODA [ă hnoăng pơkuâ ngăn kế tơmeăm ki ôh tá ‘nâi xiâm kối, ki lo ing kong têa ê, la pơkrâ inâi Việt Nam. Ai tơdjâk troh hyôh on tơhrik ki vêh mơjiâng ing tô trâ mâ hâi, ing khía mơhot, Ngế pro xiâm pho\ hnê ngăn mơnhên tối, troăng hơlâ ki mơhnhôk thế vêh mơjiâng on tơhrik ing tơmeăm khoăng ki ai xêh vâ mơdêk troăng pêi cheăng kâ pơlê pơla, kring vế tơniăn on tơhrik xúa. Ngế pro xiâm hnê ngăn hiăng pơkâ nhên ‘na tơdroăng mơhnhôk thế thăm mơjiâng on tơhrik ing khía mơhot, ing mâ hâi:

‘’Chin phuh hiăng mơhnhôk thế ‘nâng tơdroăng ki thăm mơjiâng on tơhrik kơtâu ing khía mơhot, ing tô trâ mâ hâi, tơmeăm khoăng ki ai xêh vâ vêh mơjiâng on tơhrik. Troh khế 6/2019, tiô tơdroăng tối hdrối kô pêi mơjiâng tơniăn châ 3 rơpâu MW on tơhrik ki kơtâu ing tô trâ dêi mâ hâi tung tâi tâng 10 rơpâu MW ki dế pơkâ pêi pro, mơjiâng pro tung tâi tâng a tơnêi têa pin. Ai hên tơdroăng tơkêa bro ki mơjiâng on tơhrik ing khía mơhot mâu ngế ki hriăn xuân kal athế pơkâ pro troh lối 5 rơpâu MW. Tiah mê, [ă troăng hơlâ ki chin phuh hiăng mơ’no thế ga tơtro khât tung mơnhông mơjiâng on tơhrik [ă kế tơmeăm ki ai xêh, tung mê, ki rơhêng vâ tối cho on tơhrik ki kơtâu ing khía mơhot [ă tô trâ mâ hâi’’.

Klêi kơ’nâi 2 hâi tơdế kơ-êng mơnhên [ă tiâ tơleăng, Kăn xiâm hnê ngăn Kuo#k ho#i hiăng mơnhên tối mâu kăn tung Chin phuh hiăng tiâ mơnhên tung hneăng hôp kố, ôh tá ví tơdroăng ki pá, ki ối eâ [ă hiăng pro mơnhên mâu rơkong ki kăn Kuo#k ho#i kơ-êng. Tơdrêng amê, hnối tối nhên hnoăng cheăng athế pêi pro dêi rêm kơvâ cheăng [ă tơhrâ kô hơ’lêh, ‘mâi rơnêu mâu tơdroăng cheăng tung la ngiâ. Kuo#k ho#i pâ thế Chin phuh, rêm râ, kơvâ cheăng hriăn ple\ng pơtối tơmâng rơkong kơ-êng dêi mâu kăn Kuo#k ho#i, kuăn pơlê; pơkâ pêi pro tơdrêng mâu troăng hơlâ ki vâ hơ’lêh tung pơkuâ ngăn, tơdjâ pêi pro tơdroăng cheăng ăm i tơtro tâ.

Khu chêh hlá tơbeăng VOV

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng