A drăng krôk – tíu hdoăng têa hế môi tiah um pu pê, ối a rơno\ng. A drăng krôk - cho tíu hdoăng têa hế ai hnoăng mơ’no lo môi túa hormone (pơxá T3, T4) tung mơheăm [ă châ pơtroh troh a mâu kơ koan tung châ [ă pro ăm tâi tâng châ pơtroh. Mơhé gá ku\n la troăng a drăng krôk - tíu hdoăng têa hế ai tơdroăng ki kal, gá ối kum ‘mâi hơ’lêh ki tô hngíu tung châ ăm tơtro [ă hyôh kong prâi, kum ăm ngôa đi đo tơleăng, plâi nuih kơtâu le\m …
A Khoa Ung bướu, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên, xêo rêm hâi, khoa ki kô pâ pơlât ăm lối 10 ngế ki pom rơno\ng, tíu hdoăng têa hế. Tiô [ok thái pơkeăng Nguyễn Đăng Giáp, ngế pơkuâ khoa ung bướu tối, nôkố kơxo# mâu ngế tro châi êi tíu hdoăng têa hế rế hên:
‘’Tung mâu hơnăm achê pơla kố pơreăng u\m troăng têa hế a Việt Nam rế tâk. A hơnăm 2016, 2017, a Hneăng hôp tơpui ‘na tơdroăng tro u\m tung lâp tơnêi têa ai riân cho u\m drăng tíu hdoăng têa hé cho pơreăng ki pro u\m ối má 4 tung tâi tâng mâu pơreăng ki pro u\m hmâ trâm. Mơhé tâng tối cho u\m tíu hdoăng têa hế hmâng tôi tâ pro xâu, la kố cho pơreăng pro u\m tâng re\ng châ ‘nâi kô teăm pơlât prêi’’.
Mâu tơdroăng châi hmâ trâm a drăng krôk – tíu hdoăng têa hé mê tá: u\m hdoăng têa hế, điê rơno\ng, êi a drăng krôk hdoăng têa hế. Tiô riên, kơxo# mơngế châi mê hmâ hlo a vâi kơdrâi hên tâ mâu kơnốu. Hmâ tro châi a sap 30-35 hơnăm.
Nâ H’Lip, 32 hơnăm, ối a tơring Dak Mil, kong pơlê Dak Nông, châ ‘nâi tơná tro pom rơno\ng a hdoăng têa hế kơtăn kố lối 1 hơnăm. Xua dế mơ-êi [ă tro pom a rơno\ng ki ôh tá rơ-iô mê kôm klêi mơhum kuăn ngá nâ nếo lăm troh a khoa Ung bướu, hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên vâ pơlât. Hdrối mê, nâ tô tuăn ‘na dêi ivá tơná. Drêng châ mâu [ok thái pơkeăng hnê tối, nâ H’Lip hiăng hmiân tuăn. Kơ’nâi 5 hâi pâ pơlât, ivá nâ hiăng tơniăn.
Nâ H’Lip tối:
‘’Apoăng ai têa hế, môi tiah pin kơxông krôk ki ai têa kơhêa, ki xiâm apoăng gá tiah mê, mê tung châ pin rơlâi rơlo, ngăn a rơno\ng hlo ai môi pu\m ki po pom. Nếo pơxiâm mơ-êa ‘nâi dêi tơná hiăng tro tơdroăng châi mê á ôh tá lăm pâ, xua mê troh nôkố a nếo lăm pâ. Klêi pâ tâ môi tiah hiâ phuâng tâ, têa kơhêa a rơno\ng ôh tá ai. Hdrối mê, á ôh tá ‘nâi ‘na tơdroăng châi kố, drêng lăm khăm mê nếo ‘nâi dêi tơná hiăng điê - êi hdoăng têa hé’’.
Tâi tâng rêm ngế xuân xâu [ă tô tuăn drêng tâng tối troh pơreăng u\m. Laga, to [ă pơreăng u\m kơdâm krôk – cho a tíu hdoăng têa hế gá ôh tá rơ-iô to lâi. Pơreăng ki mê chiâng vâ pơlât prêi gá hên tâ tâng re\ng châ ‘nâi drêng pơreăng tro.
{ok thái pơkeăng Nguyễn Đăng Giáp, Ngế ngăn ‘na khoa Ung bướu, hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên tối, nôkố a kong pơlê Dak Lak tối krê [ă hên hngêi pơkeăng ki ê tung lâp tơnêi têa tối tơchuâm, pơreăng u\m kơdâm krôk – cho a tíu hdoăng têa hế kô kâi pơlât prêi [ă kih thuât y khoa ki nếo nôkố, hên kơxo# mơngế châ pơlât prêi. A rôh pơxiâm, ai 90% ngế tâ pơreăng u\m a kơdâm krôk – cho a tíu hdoăng têa hế kô châ pâ pơlât hên hdrôh tung rơxông ối rêh [ă tơdroăng kố kô kum pơtối rêh ton iâ [ă mơngế ki ai tơdroăng châi mê.
Vâ tối môi tiah Nguyễn Thị Lan (48 hơnăm) ối a cheăm Băng A Drênh, tơring Krông Ana, kong pơlê Dak Lak. Nâ Lan châ ‘nâi tơná tro u\m a kơdâm krôk – cho a tíu hdoăng têa hế drêng hiăng râ, cho roh pơreăng hiăng râ ki má 2, ăm hlo hiăng tâ tú. Klêi lăm khăm a hên to hngêi pơkeăng chuyên khoa Ung bướu a Hà Nội [ă pơlê kong kân Hồ Chí Minh, nâ Lan pơkâ lăm Khăm pơlât a hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên.
Mâu [ok thái pơkeăng ăm ‘nâi, pơreăng ki tâ tú nâ hiăng râ pá vâ pơlât prêi, tâng po pơlât a kong pơlê mơni kô trâm tơdroăng châi ki ê mê hiăng pro ăm nâ hlá mơ-éa pơtroh nâ lăm pơlât a hngêi pơkeăng râ kơpêng. Xua rơpo\ng hngêi nâ xahpá, nâ [ă rơpo\ng hngêi loi khât hlối pâ thế mâu [ok thái pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên po pơlât.
Kơ’nâi 1 khế pơlât koi a hngêi pơkeăng, hiăng klêi pâ péa hdroh, nôkố ivá nâ Nguyễn Thị Lan hiăng chía vâ mo le\m hên:
‘’Mâu [ok thái pơkeăng a hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên ăm ‘nâi, nâ tro châi u\m a kơdâm krôk – cho a tíu hdoăng têa hế hiăng tâ tú cho hiăng râ pơxá ki má péa, ki tâ tú pro po pom hiăng râ má 2 nếo. {ok thái pơkeăng thế nâ lăm pơlât a Sài Gòn la xua rơpo\ng hngêi xahpá, kuăn ối ku\n há, tơdroăng cheăng kâ rêh ối tung rơpo\ng nâ xah pá mê nâ hiăng pâ thế [ok thái pơkeăng Giáp pâ pơlât akố. Sap ing po troh nôkố hiăng 29 hâi, châ po péa hdrôh, nôkố ivá nâ hiăng xông mo dâi, hiăng chiâng kâ kế, hiăng chiâng ôu têa. Peăng kơxêi hâi kố hiăng lo ing hngêi pơkeăng’’.
Tiô [ok thái pơkeăng Nguyễn Đăng Giáp, nôkố, tơdroăng ki vâ ‘nâi xiâm pro chiâng ai mâu tơdroăng châi a kơdâm krôk – cho a tíu hdoăng têa hế tối tơchoâm [ă pơreăng pro u\m a kơdâm krôk – a tíu hdoăng têa hế hâi ‘nâi nhên. Vâi bú ‘nâi mâu tơdroăng ki xiâm kô pro tơdroăng châi ki mê tê.
Xua mê, rêm ngế thế kơchăng vâ re\ng châ ‘nâi [ă tơdroăng lăm khăm ăm siêu âm a kơdâm krôk – cho a tíu hdoăng têa hế khăm tiô rơnó, malối [ă mâu ngế tơ’lêi tro troăng châi kố, môi tiah tro tơdroăng châi ki ai trâ ing tia xạ, rêh ối a kơpong ki tơdjâk ing tia xạ, lơ tung rơpo\ng hngêi ai ngế châi a kơdâm krôk – cho a tíu hdoăng têa hế [ă hên tơdroăng châi ki ê.
Thu Huế - Đình Thi chêh
Gương tơplôu [ă tơbleăng
Viết bình luận