Luât dêi Việt Nam tơkâ luâ mâu rơxông pơrá pâ vế [a\ mơnhên hnoăng tơdâng tơ’mô dêi mâu hdroâng kuăn ngo. Luât hơnăm 2013, luât hiăng mơdêk hnoăng kuăn mơngế, hnoăng kuăn pơlê, drêng tối troh hnoăng tơdâng tơ’mô pơla mâu hdroâng mơngế hiăng chêh nhên: ‘’Tơnêi têa Ko\ng hoa Xah ho#i chuh ngiah Việt Nam cho tơnêi têa môi tuăn dêi mâu hdroâng mơngế rơtế rêh ối a tơnêi têa Việt Nam. Mâu hdroâng mơngế tơdâng tơ’mô, ru\m môi tuăn, nhuo#m dêi pó [a\ kum dêi pó rơtế mơnhông mơdêk; mơdât mâu tơdroăng ki pơrah, pro tơklâ hdroâng mơngế.

Mâu hdroâng mơngế ai hnoăng chiâng tơpui dêi nâl, chư chêh, rak khôi túa le\m dêi hdroâng mơngế, mơnhông mơdêk khôi túa le\m tro dêi tơná. Tơnêi têa pêi pro tiô troăng hơlâ mơnhông mơdêk tu\m têk [a\ pro tơ’lêi hlâu vâ tâi tâng mâu hdroâng kuăn ngo mơnhông ivá ó rơdêi, rơtế mơnhông mơdêk [a\ tơnêi têa’’ (Troăng 5). ‘’Rêm ngế tơdâng tơ’mô a ngiâ luât. Ôh tá ai kơbố pơrah tung tơdroăng rêh ối kal kí, xivil. Cheăng kâ, khôi túa le\m tro, rêh ối pơlê pơla’’ (Troăng 16).

{a\ troăng tơmiât pêi rêm ngế kuăn pơlê châ tơniăn hnoăng veăng tung khu cheăng kal kí, veăng pơkuâ Tơnêi têa [a\ rêh ối pơlê pơla, chêh dêi inâi vâ châ rah pêi cheăng tung Kuo#k ho#i [a\ Ho#i đong kuăn pơlê mâu râ, mâu hơnăm achê pơla kố kơxo# kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo veăng tung khu cheăng rế hía rế tâk. Kơxo# mâu kăn Kuo#k ho#i cho mơngế hdroâng kuăn ngo đi đo hên tâng pơchông [a\ pơ’leăng mâ mơngế.

Xêo troh mơ’nui hơnăm 2019, Kuo#k ho#i hiăng tơbleăng ăm pêi pro 108 luât, lối 30 pơkâ ai tơdroăng xiâm ki tơdjâk ‘na kơvâ hdroâng kuăn ngo. Mâu troăng hơlâ to\ng kum hdroâng mơngế xua Chin phuh [a\ mâu khu xiâm, kơvâ mơjiâng ai 118 mơ-éa, tung mê ai 54 troăng hơlâ, tơdroăng tơkêa bro tơdrêng to\ng kum mơnhông mơdêk cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla kơpong hdroâng kuăn ngo, kơpong kong ngo [a\ ki ê hía.

Tiô pôa Đỗ Văn Chiến, Kăn pơkuâ Vi [an hdroâng mơngế tối, hnoăng dêi hdroâng kuăn ngo cho môi tung mâu hnoăng xiâm dêi kuăn mơngế, ối tung khu hnoăng xivil – kal kí hiăng châ luât lâp plâi tơnêi mơnhên. A Việt Nam, vâi krâ hdroâng kuăn ngo rế hía rế ai hên tơdroăng tơ’lêi vâ mơ-eăm mơnhông tơtêk tu\m têk, kum hên tung tơdroăng cheăng tơdjuôm dêi tơnêi têa. Mâu hơnăm kố nah, kơnôm troăng hơlâ [a\ troăng hơlâ tơtro dêi Đảng [a\ Tơnêi têa, tơdroăng cheăng kâ, rêh ối pơla a kơpong vâi krâ hdroâng kuăn ngo [a\ kơpong kong ngo châ mơnhông hơ’leh. Châ tơ-[rê mê cho vâ mơnhên tung tơniăn [a\ thăm mơnhông hnoăng dêi hdroâng kuăn ngo tối krê [a\ hnoăng kuăn mơngế tối tơdjuôm a Việt Nam.

‘’Hơnăm 2019, Khu xiâm kal kí hiăng hnê mơhno mơgêi 15 hơnăm pêi pro Pơkâ 24. Khu pơkuâ xiâm Đảng hneăng 9 ‘na tơdroăng cheăng kum hdroâng mơngế [a\ ing xiâm kối mơnhên tu\m têk kal tơmiât nhên hên troăng [a\ Khu xiâm kal kí hiăng môi tuăn tơbleăng ăm pêi pro tiô pơkâ kơxo# 65 pơtối pêi pro tiô Pơkâ 24 ‘na tơdroăng pêi cheăng hdroâng mơngế tung rơxông nếo. Khu xiâm kal kí xuân đi đo mơnhên môi tuăn ‘na tơdroăng rêh ối hdroâng mơngế cho tơdroăng pêi ton xo\n dêi kăch măng Việt Nam [a\ pơkâ xiâm, kân má môi cho mâu hdroâng mơngế tơdâng tơ’mô ru\m môi tuăn nhuo#m dêi pó, kum dêi pó rơtế mơnhông mơdêk. Ing pơkâ mê nếo ai tơdroăng pơkâ xiâm tơnêi têa ai ki phá tơ-ê’’.

Mơhé Đảng, Tơnêi têa pin đi đo ngăn tơdroăng hdroâng mơngế [a\ ru\m môi tuăn mâu hdroâng mơngế cho troăng pêi ki xiâm, ton xo\n dêi tơdroăng cheăng kăch măng, laga xua pơxiâm phá tơ-ê hiăng ton nah ‘na khôi túa le\m tro, tăng cheăng pêi [a\ tíu rêh ối, nôkố xuân u ối troăng tơmiât krê tơ-ê tung pơlê pơla [a\ mơngế hdroâng kuăn ngo, kô tơdjâk troh tơdroăng mơnhông mơdêk tơdâng tơ’mô dêi mâu khu hdroâng mơngế [a\ tơdroăng mơnhông mơdêk tơdjuôm dêi lâp tơnêi têa.

Tie#n sih Nguyễn Công Thảo (ối tung Khu cheăng khoa hok ‘na tơdroăng hdroâng mơngế - Khu cheăng khoa hok pơlê pơla Việt Nam) tối ăm ‘nâi: ‘’Mâu tơdroăng chêh tối tá hâi tro khât ‘na hdroâng mơngế nôkố cho khéa mơjo cho hmâ trâm tung troăng hyôh phôn, internet, ki má lối cho Facebook’’.

Xiâm kối cho tơdroăng bu ngăn a môi iâ mơngế ki ôh tá le\m tro mê mê chêh tối mơne\n tâi tâng môi hdroâng mơngế, lơ bu ngăn môi hdroâng mơngế mê chêh tối mơne\n mâu hdroâng kuăn ngo ki ê pơrá môi tiah mê’’.

Tơbleăng tơdroăng ôh tá tu\m, ple\ng tơ-ê ‘na pơlê pơla mâu hdroâng kuăn ngo kô mơjiâng um méa hdroâng kuăn ngo cho mơngế ôh tá ‘nâi pro ti lâi, môi tiah ngế ki ối pakong, hơ-ui khât, ôh tá ai ivá. Mê cho troăng tơmiât ki pơrah mơngế, pêng păm tơdroăng ki tơmiât phá tơ-ê ôh tá le\m tro, chiâng pro pơrah mơngế, prôk tơrôu [a\ troăng hơlâ dêi Tơnêi têa.

Drêng ai tơdroăng hên trang Facebook mơjiâng um éa ôh tá tro, thăm nếo ai pơrah ‘na mơngế hdroâng kuăn ngo, hâi lơ 17/4, Vi [an Hdroâng mơngế hiăng chêh mơ-éa tối nhên, tơdroăng kố hiăng ‘’hdjăm khôi túa le\m tro mâu hdroâng mơngế’’ [a\ pơkâ thế Khu xiâm pơkuâ tơdroăng kal pơtroh tiô troăng um tơvi, rơ’jíu [a\ Internet pơxâu phak kơtăng, ví tơdjâk ôh tá le\m tro troh troăng hơlâ ru\m môi tuăn hdroâng mơngế dêi Đảng [a\ tơnêi têa. Kố ôh tá xê cho tơdroăng ki nếo mê cho tơdroăng ki hiăng ai ton hên hơnăm kố.

Hiăng ai hên roh hôp tơno ‘na tơdroăng kố ‘na pơtâng tối khôi túa le\m tro, pơtâng tối ‘na mơngế cho vâi krâ hdroâng kuăn ngo châ tơku\m po tung mâu hơnăm kố nah. {a\ tâi tâng pơrá tối, vâ pơxâu phak mâu ngế ki pơtâng ối ôh tá tro, ôh tá tu\m chiâng ai tơmiât tơ-ê ôh tá le\m tro, pơrah pơla mâu hdroâng mơngế, kal mơdêk hnoăng cheăng dêi mâu kơ koan pơtâng tối tơdroăng kal dêi tơnêi têa.

Mâu khu chêh hlá tơbeăng xuân kal châ hnê pơtâp, ti tăng ple\ng ‘nâi hên tơdroăng [a\ hlê ple\ng tro ‘na tơdroăng hdroâng mơngế, vâ ing mê chêh mâu tơdroăng ki ai khât, le\m tơtro ‘na pơlê pơla 53 hdroâng mơngế, chôa ‘lâng troh tah tơdroăng ki tơdjâk dêi mâu troăng măng đie#n tưh ki chêh ôh tá tro. Môi tiah jâ Chu Thị Thu Hằng, Kăn pho\ rah chêh pơkuâ hlá tơbeăng Khôi túa le\m hiăng mơnhên.

‘’Kal thế mơdêk hlê ple\ng hnoăng dêi ngế chêh hlá tơbeăng drêng chêh hlá tơbeăng. Á hlo mâu ngế chêh hlá tơbeăng kal ai mâu lâm hnê mơhno nhên. Á cho ngế đi đo chêh tơdroăng mê drêng pơchuât tơdroăng chêh dêi ngế chêh hlá tơbeăng ki lâi ple\ng trâu mê tơdroăng chêh cho trâu rơdâ, tơtro. Tâng pin bu tiô tơdroăng ki kal, tâng pin ôh tá hlê ple\ng ‘na tơmeăm git mê [a\ pin ôh tá pôu râng hnoăng cheăng, ôh tá ple\ng trâu hơngế, kân rơdâ mê tơdroăng chêh dêi pin đi đo môi tiah mâu tơdroăng chêh dêi hlá tơbeăng ki plong tê.

VOV4 rah chêh

Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng