Jâ Mlop: Ngế ki “rak mơhúa” hmôu jiâ dêi hdroâng Bơhnéa
Chủ nhật, 05:00, 25/08/2024 Dơng/VOV Tây Nguyên Dơng/VOV Tây Nguyên
VOV4.Xơ Đăng - Jâ Mlop - Kăn pơkuâ Khu cheăng tơrŭm ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă Teăn hmôu jiâ Glar, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia lai cho ngế ki hâk mơnâ, git vâ khât cheăng tĕn hmôu jiâ sap ing ối tơxĭn nah. Ƀă kơpeăng kŏng ki rơkê, mê jâ hiăng chiâng tĕn hên mâu tơmeăm: Duh, pơtâk, ếo vâi kơnốu-kơdrâi, kơtong yĭng ƀă hên hĕng mâu tơmeăm ki ê, ai rơneăm lĕm hên mơngiơk, lĕm mơnâ mâ ngăn, châ hên ngế tung kong pơlê ƀă kong pơlê ki ê hâk vâ. Xua ing hiâm mơno hâk git, kơhnâ vâ khât tơdroăng ki tĕn hmôu jiâ, mê jâ Mlop hiăng kơhnâ khât tung tơdroăng teăn hmôu jiâ ăm lôi hrĭng ngế vâi droh, vâi o kơdrâi Bơhnéa.

Kot mâ hơnăm 1966, jâ Mlop, hdroâng kuăn ngo Bơhnéa ối a pơlê Brel Dôr 2, cheăm Glar, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai sap ing tơxĭn nah hiăng hâk git kơ cheăng tĕn hmou jiâ. Apoăng nah, mâu hmôu jiâ ki tĕn ƀă kŏng kố bu hmâ vâ xúa tung on veăng, rơpŏng hngêi lơ pleăng ăm vâi krâ tung hdroâng hdrê. Laga, ing tơdroăng ki hâk git mê hiăng mơhnhôk mâu vâi nâ, vâi o pơtối rak vế cheăng tĕn hmôu jiâ tá troh a hâi kố.

 Vâ pơtối rak vế, chôu ‘măn cheăng teăn hmôu jiâ ki nôu pâ, jâ nôa hnê ‘măn ăm sap ing nah cho tơdroăng ki pá, ƀă kal athế pơtối thăm mơdêk nếo cho thăm rế pá puât. Ôh ta xê ngế ki lâi veăng hriâm teăn cho chiâng, lơ teăn rơkê, mê kal athế ai tơdroăng ki rơkê păng ‘nâng ƀă ai hiâm mơno ki kâi xân păng ‘nâng. Jâ Mlop ai tối tiah kố, tơdroăng ki hơniâp ro ki kân má môi cho a hơnăm 2006 nah, Khu pơkuâ ngăn ‘na pêi chiâk deăng ƀă Teăn hmôu jiâ Glar châ mơjiâng, hiăng chiâng tíu ki hnê tối ‘na cheăng tĕn ăm vâi jâ, vâi nôu, vâi nâ o:

“Tơdrêng ƀă tơdroăng tĕn hmôu jiâ á xuân ối hnê tơdroăng cheăng tĕn ăm vâi kơdrâi, vâi nâ o a mâu thôn pơlê ki ê, klêi mê, hnê ăm mâu vâi muăn kơdrâi a rơnó pơtê hriâm. Mâu hơnăm achê pơla kố, á xuân hmâ hnê ăm mâu vâi muăn Bơhnéa a An Khê, a kơpong ki mê roh nah hên ngế xuân hiăng ‘nâi tĕn, la hiăng piu hiât tâi tâng. Á hiăng hbrâ ăm tơdroăng ki lăm hơngế vâ hnê. A dêi pơlê cheăm tơná ga tơ’lêi tâ, á xuân chiâng vâ hnê plâ hâi plâ măng dêi a hngêi, ôh tá ai tơdroăng klâi”.

Lối 30 hơnăm hâk mơnâ kơ tơdroăng tĕn hmôu jiâ, tơkŭm po dâng hrĭng to lâm hnê tối ‘na teăn hmôu jiâ, mê jâ Mlop châ kuăn pơlê krếo cho “Cô hnê cheăng tĕn hmốu jiâ”. Cheăng tĕn hmôu jiâ cho hnoăng “cheăng hnê ing rơxông vâi krâ hneăng hdrối nah troh rơxông kuăn muăn cháu chái nôkố”, kuăn kơdrâi ki rơmúa, inâi ga cho Mlơnh xuân pơtối rak vế dêi hnoăng cheăng nôu tơná. Nâ Mlơnh hiăng chiâng ngế ki rơkê tung kơchuâ pro um méa ếo pơtâk, túa ki tĕn, chêp, pơchoh ing tơmeăm ki tĕn ƀă kŏng tơtro ƀă hmân ếo chal nếo nôkố. Nâ Mlơnh tối tiah kố:

“Teăn hmôu jiâ pêi lo liăn ôh ta ‘nhó hên, ki xiâm dêi tơdroăng kố cho vâ rak vế hnoăng cheăng dêi nôu pâ, jâ nôa hiăng ‘măn ăm sap ing chal krâ nah. Teăn hmôu jiâ xuân chiâng vâ teăn tung pơla toh chôu, ôh ta tơvâ tơdroăng chiâk deăng ƀă ai tơ’nôm liăn ngân vâ rêh kâ ối”.

Nâ Seo, 35 hơnăm ối apơlê Brel Dôr 2, klêi kơ’nâi hriâm kêi lâm teăn hmôu jiâ, châ jâ Mlop thế mot tung Khu pêi cheăng tơrŭm kố:

“Á pêi akố hiăng hên hơnăm. Kơnôm châ jâ Mlop tŏng gum, tơveăng ăm á ai cheăng pêi tơniăn, á hâk mơnâ dêi hnoăng cheăng ó khât! Kơ’nâi ah á kô kơdo mơ-eăm teăn mơjiâng hên tâ mâu tơmeăm tâ nếo vâ tê ăm vâi ki kal vâ rôe. Pêi cheăng akố gum ăm á châ rak vế dêi hnoăng cheăng chal vâi krâ roh nah hiăng hnê ‘măn ăm”.

Ing tơdroăng ki pơkuiâ djâ, hnê ngăn dêi jâ Mlop, dế nôkố, Khu pêi cheăng tơrŭm ngăn ‘Chiâk deăng ƀă Teăn Hmôu jiâ Glar pơtối rak vế tơdroăng cheăng tơniăn ăm dâng 20 ngế pêi cheăng xiâm. A mâu roh ki tơ’lêi hlâu mê, Khu pêi cheăng tơrŭm hiăng tơ’mot lôí 100 ngế pêi cheăng. Pakĭng tơdroăng ki tĕn hmôu jiâ vâ pơtroh ăm tíu ki tê mơdró, mê Khu pêi cheăng tơrŭm ối châ xo, kĭ tơkêa tơdroăng tĕn mơjiâng mâu tơmeăm ki ê tiô tơdroăng ki khu mơdró hiăng thế, tiô tơdroăng ki pói vâ dêi khu tơmối. Jâ Mlop tối ăm ‘nâi, dế nôkố, tơmeăm hmôu jiâ ti xê to châ tê mơ’no to a kong pơlê Gia Lai mê ối châ mơhno tơbleăng, tê mơdró troh a mâu kong pơlê Dak Nông, Dak Lak, Kon Tum, ai drêng ‘nâ tê troh a Nha Trang, Đà Nẵng, pơlê kong kân Hồ Chí Minh.

“Nốkố hiăng ai phôn râng kŏng, pin tơpui tơno, tê mơdró, pơtroh a rơxế chơ jdâ xuân tơ’lêi hlâu. Tơmối rôe tơmeăm pin tĕn mê vâi pơtroh ăm pin ƀă tai khoan, tơdroăng tê rôe tơmeăm xuân tơ’lêi hlâu tâ. Tơmeăm pin tê xuân châ troh  a vâi tơ’lêi, maluâ: pơtâk, ếo kơnốu, ếo kơdrâi, kơtong yĭng ƀă hên mâu tơmeăm i ê, pin tĕn, pơchoh tiô tua nếo, ga tơtro ƀă tơdroăng rêh kâ ối dêi kuăn pơlê, la xuân ối rak vế dêi khôi túa tơná kuăn ngo, xua mê, khoh ai hên ngế tăng vâ rôe. Ai tá mâu ngế ing kong têa Mih, kong kong têa ê vâi troh xah ôm hêi akố, vâi xuân rôe tơmeăm ki pin tĕn kố hên”.

Ƀă hiâm mơno hâk git kơ tơdroăng ki tĕn hmôu jiâ, mê jâ Mlop ƀă mâu vâi nâ o ki rơkê teăn tơmeăm cheăng tung Khu pêi cheăng tơrŭm ngăn ‘na Chiâk  deăng ƀă Teăn hmôu jiâ Glar, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai ti xê to khu ngê ki rơkê tung teăn hmôu jiâ, tơmeăm khoăng, mê vâi ối châ tŏng gum ai cheăng pêi, pêi lo liăn ngân, mê ối veăng pơtối rak vế khôi túa, vêa vong ki lĕm tro dêi hdroâng Bơhnéa.

Dơng/VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC