Khôi tơlá koh mơnê, rơkâu hâk nôu pâ dêi hdroâng Bơhnéa
Chủ nhật, 04:00, 19/01/2025 Dơng/Tơplôu: Nhat Lisa/VOV Tây Nguyên Dơng/Tơplôu: Nhat Lisa/VOV Tây Nguyên
VOV4.Xơ Đăng - Tung tơdroăng rêh ối rêm hâi, mơngế Bơhnéa đi đo chôu vế rơkong vâi krâ tối pơchân: “Athế nhuô̆m mơnê nôu pâ môi tiah mâ khế, loi nhuô̆m jâ nôa môi tiah mâ hâi”, tơdroăng mê ăm hlo, vâi krâ-nhŏng o ngăn khât tơdroăng ki mơnê kơ hnoăng nôu pâ. Tơrêm ngế kuăn Bơhnéa drêng hiăng xông kân, mơjiâng on veăng pơrá tơkŭm po hâi ki koh mơnê hnoăng nôu pâ. Kố cho roh ki vâ mâu kuăn ‘nĕng mơhno dêi hiâm tuăn koh nhuô̆m, mơjo pâ kơ nôu pâ, pói rơhêng vâ koh tơbâ hnoăng ki mơjiâng kuăn ‘nĕng dêi nôu pâ, hiăng chĕm roăng, rak ngăn ƀă hnối rơkâu pâ ivá dêi nôu pâ đi đo mo rơdêi, rêh ton.

Hmâ hlo, klêi kơ’nâi mơjiâng on veăng, klâ ối xêh rơpŏng ê, lơ lo a hngêi trăng ki ê châ 5 hơnăm, 10 hơnăm lơ ton luâ tâ kơ mê, ngăn kơ tơná dah ai xêh kế tơmeăm, drêng kuăn ‘nĕng hiăng tơniăn chia ai kế tơmeăm, mê vâi kuăn ‘nĕng hmâ tơkŭm po hâi ki koh mơnê kơ nôu pâ, mơngế ki hiăng mơjiâng, chĕm mơ’drêh, păn chĕm, roăng rak kơ kuăn ‘nĕng. Tuá ki vâ pro kố ngăn tiô kơ tơná dah ai xêh kế tơmeăm. Hdrối nah, mơngế ki kro mê hmâ mơnê nôu pâ ƀă kơpôu, ƀă ro. Laga nôkố, ki hên mơngế Bơhnéa hmâ pôh kâ chu; tâng lơ ai hên kuăn ‘nĕng, hên nhŏng o mê vâi hmâ pôh kâ chu kriếo ki kân, tâng kuăn ‘nĕng iâ mê vâi hmâ pôh kâ chu kŭn.

Hdrối vâ po hâi ki kố, ngế kuăn athế hbrâ mâu tơmeăm, tung mê ai: Chu, í, drôu xiâm vâ rơkâu lơ ôu kâ. Pakĭng mê, mâu vâi kuăn athế hbrâ tơ’nôm mâu tơmeăm ki ê, môi tiah: bung, duh, ếo kơpĕn, pơtâk, chêng khŏng, yep, mơngĕn mŏng vâ mơnê dêi nôu pâ, lơ ngoh nâ môi klêa môi kliâm. Pôa Guin, ối a pơlê Bla Troéc, cheăm KDang, tơring Đăk Đoa tối tiah kố: drêng hiăng hbrâ tŭm mâu tơmeăm khoăng, vâi kuăn kơ tối pơtâng ăm nôu pâ, vâi tí tăng rah hâi ki lĕm tro vâ djâ mâu tơmeăm ki pleăng mê ăm nôu pâ vâ koh mơnê.

“Tiô khôi túa dêi mơngế Bơhnéa ngin, rêm on veăng hơnăm ối nếo, klêi kơ’nâi lo ối krê drêng lâi xuân kơdo mơ-eăm pêi cheăng kâ, broăng dêi kế tơmeăm, liăn ngân, mơjiâng túa cheăng kâ vâ chía ai kế tơmeăm koh mơnê kơ nôu pâ, tơdroăng ki koh mơnê kơ nôu pâ xua nôu pâ hiăng ai hnoăng kân, hiăng mơjiâng, chĕm mơ’drêh, roăng rak vâi kuăn sap ing tơxĭn troh a hiăng kân hdrah. Tơdrêng amê, hnối rơkâu ăm nôu pâ ai ivá mo rơdêi, rêh ối ton, đi đo rơtế ối ƀă dêi kuăn ‘nĕng, cháu chái, vâ kuăn ‘nĕng cháu chái pơtối mơnhông pêi cheăng kâ, pêi lo kế tơmeăm trối vâi ki ê há”.

Tiô pôa Hyêt, 62 hơnăm, ối a pơlê Piơm, pơlê kân Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai, tơdroăng ki koh mơnê kơ nôu pâ vâi hmâ pro dêi tung rơpŏng tê, hdroâng hdrê tê, la tơdroăng ki koh mơnê kố châ pro krip. Klêi kơ’nâi vâi rơkâu ivá nôu pâ, tung rơpŏng hngêi mê, vâi lếo têa pêng ngâ vó, ai hên hơ’nêh mâm chu, hơnêh mâm í ki hiăng pôh, lơ âp, ngế kuăn ki rơkâu xối, xo rơtâu o pêng hơ’nêh mâm chu ƀă mâu kơchâi ki kơhiâm vâ pleăng ăm dêi nôu pâ, rơkâu ăm nôu pâ ai ivá mo sêi, tơdrêng amê, hnối diâp ăm dêi nôu pâ mâu plâ hmân ếo vâi krâ nah, trối mâu ếo Bơhnéa, kơpĕn, pơtâk ki vâi tĕn bro lơ mâu tơmeăm ki vâi hmâ xúa dâi rêm hâi. Pơtối mê, vâi pơtối krếo thế ngoh nâ o môi klêa môi kliâm i ôu drôu xiâm, kâ mâm, kâ kơchâi, rêm ngế, ngế ki lâi xuân châ axoăng 1 mŏng hơ’nêh mâm chu. Drêng kố, rơpŏng tơkŭm ối tâ tá dêi pó, rơtế rơkâu kơ nôu pâ, rơtế dêi pó hơ’muăn tối mâu tơdroăng ki ối tơxĭn nah hiăng châ nôu pâ chĕm mơ’drêh, păn roăng, môi tiah tơdroăng ki vâi krâ hmâ pơto pơtih”: “Xua ai têa tôu nôu mê kuăn khoh rĕng kân hdrah-Kơnôm ai pâ hnê pơtho, rak ngăn mê khoh châ niân tiah hâi kố”. Pôa Hyêt ai tối thăm tiah kố nếo:

“Tơdroăng ki kuăn ‘nĕng po roh ki rơkâu, koh mơnê kơ nôu pâ cho vâ mơhno dêi tuăn i hiâm nhuô̆m mơnê dêi nôu pâ, ôh tá khoh piu hnoăng dêi nôu pâ ki mơjiâng tơná, chĕm mơ'drêh, rak ngăn kơ kuăn ‘nĕng, drêng nôu pâ ối rêh mê kuăn 'nĕng athế tơkŭm po roh ki koh mơnê, rơkâu ivá ăm kơ nôu pâ, vâ nôu pâ châ ôu, châ kâ mâu tơmeăm, kơchâi, mâm ing tơná kuăn 'nĕng ki pêi pêt, păn mơjiâng, pêi pro. Tơdroăng ki pleăng ăm nôu pâ chu kân lơ chu kŭn ôh tá ai pơkâ ki lâi nhên ôh, la a mâu hâi leh ki athế krếo tŭm nhŏng o, hdroâng hdrê rơtế tơkŭm troh vâ hêi ro, sôk suâ a hâi ki rơkâu, koh mơnê kơ nôu pâ, vâi krâ."

Pôa Hyưk, 64 hơnăm, ối a pơlê Piơm, pơlê kân Đăk Đoa tối tiah kố, maluâ kro mơdrŏng lơ kơtiê, sap ing chal vâi krâ nah troh nôkố, mơngế Bơhnéa đi đo rơhêng vâ po leh ki rơkâu ivá, koh mơnê kơ nôu pâ:

“Ƀă vâi krâ-nhŏng o hdroâng kuăn ngo ngin sap ing chal vâi krâ roh nah troh nôkố, ôh ta ai leh mơdĭng ki lâi vâ rơkâu hâk, koh mơnê kơ nôu pâ, vâi krâ, la bu ai to tơdroăng ki rơkâu hâk, koh mơnê kố, a hâi ki mê, kuăn ‘nĕng pôu kâ dêi chu, tâng hngêi rơpŏng chía dah ai xêh kế tơmeăm mê kô pôh kâ ro ăm dêi nôu pâ. Tơdroăng ki po koh mơnê, rơkâu hâk dêi nôu pâ kố, cho vâ tơbâ hnoăng ki kân dêi nôu pâ hiăng mơjiâng tơná, chĕm mơ’drêh, rak roăng tơná ing hâi ki ối tung klêa dêi nôu ƀă hiăng chiâng mơngế, tá troh a xông kân hdrah, rêm ngế pơrá rơhêng vâ koh mơnê dêi nôu pâ, vâi krâ hên ‘nâng”.

Châ kuăn ‘nĕng po hâi koh mơnê, rơkâu hâk mê cho tơdroăng ki hơniâp ro kân dêi nôu pâ. Ing mê, mâu pro nôu, pro pâ tâ ai tơdroăng ki hơniâp ro, xua kuăn ‘nĕng hiăng hlê plĕng, ‘nâi mơnê dêi nôu pâ, nôu pâ xuân phiu ro xua kuăn ‘nĕng hiăng xông kân, chiâng mơngế cheăng ki kố ki tá, ai tơdroăng rêh ối tơniăn krê, gum ăm nôu pâ kơdroh tah lôi mâu tơdroăng ki tô tuăn. Ngoh Lư̆i, 40 hơnăm, ối a pơlê Djrông, cheăm A Dơk, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai ai tối tiah kố, tâng ta hâi teăm ai xêh kế tơmeăm vâ po hâi ki koh mơnê, rơkâu ivá kơ nôu pâ ah kô chiâng ai tơdroăng ki kơmêi, kơxiâp, ƀă đi đo tâ môi tiah ai tơdroăng ki kơmêi lim.

“Á chôu phut kố á ta hâi teăm po hâi koh mơnê, rơkâu ivá kơ nôu pâ, tơná á xuân khéa iâ há, ƀă kô kơdo mơ-eăm vâ khoh pêi lo kế tơmeăm vâ po hâi koh mơnê, rơkâu  ivá kơ nôu pâ, rơkâu ăm nôu pâ ai ivá mo sêi, rêh ối tơniăn lĕm. Kố xuân cho tơdroăng ki po vâ kuăn ‘nĕng, cháu chái pơtối rak vế khôi túa, rêh ối ‘nâi koh nhuô̆m, hơ-ui mơjo pâ vâi krâ, mê cho túa ki tơpui kâ, pêi pro lĕm tro, pơtối rak vế tơdroăng ki lĕm tro tiô vâi krâ hiăng hnê ‘măn ăm sap ing ton nah”.

Tung tơdroăng rêh ối rêm hâi, mơngế Bơhnéa xuân ối rak vế khôi túa, vêa vong cho koh mơnê, rơkâu hâk kơ nôu pâ cho vâ pơtối hnê ‘măn ăm, hnê tối ăm kuăn cháu athế hơ-ui pâ dêi pó, ‘nâi koh nhuô̆m kơ nôu pâ, cho mâu ngế ki hiăng mơjiâng ƀă păn roăng, rak ngăn pin chiâng mơngế. Ing tơdroăng ki koh mơnê, rơkâu ivá kố tung rơpŏng hngêi, nhŏng o thăm rế tơrŭm dêi pó hên tâ. Kố cho khôi túa lĕm tro tung tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi dêi pơlê pơla hdroâng Bơhnéa.

Dơng/Tơplôu: Nhat Lisa/VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC