Ki krip tơviah dêi um loăng tâp a tơnâp kiâ mơngế Bơhnéa
Chủ nhật, 05:00, 06/04/2025 Tơplôu: Nhat Lisa/VOV5 Tơplôu: Nhat Lisa/VOV5
VOV.Xơ Đăng - Tung tâi tâng túa lĕm tro dêi mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên, tơdroăng pong, rơgi loăng bro um tâp ‘măn a tơnâp kiâ châ ngăn cho khôi túa ki ki krip tơviah. Mâu um ki ‘măn tung tơnâp kiâ dêi mơngế Bơhnéa a Tây Nguyên ti xê to mâu tơmeăm ki rơkê ‘na pong, rơgi, mơjế tiô khôi hmâ vâi krâ nah, mê ối cho vâ mơhno tối tơdroăng ki hnê mơhno ‘na tơdroăng rêh ối dêi kuăn mơngế.

Cho hdroâng kuăn ngo ki hiăng rêh ối ton hơnăm a tơdế kong kế, ngo ngối kân krip, lĕm tơdrŏm dêi Tây Nguyên, rêh ối achê ƀă nhâ loăng, kế kong, mơngế Bơhnéa đi đo hmâ loi kuăn mơngế cho ing kong kế, ƀă troh a hâi ki kơtê i hiâm ah xuân prếo  vêh ƀă dêi kong ilâng. Mơngế Bơhnéa ai loi sap ing nah tiah kố, tơdroăng ki hlâ ôh tá hâi tâi. Pakĭng tơdroăng rêh ối dế nôkố, xuân u ối môi tơdroăng ki ê, mê cho kong dêi mơngế ki hlâ, dêi khu xeăng. Ing tuăn mơno loi ai tơdroăng kố, mơngế Bơhnéa khoh chiâng ai leh mơdĭng ki tơviah, mê cho mơdĭng lôi tơnâp kiâ (ối tối cho tĭng koh pơ’lâng mơngế hlâ prếo vêh troh a kong dêi khu xeăng). Xuân ing tơdroăng ki tơviah krê xêh dêi tĭng ki lôi tơnâp kiâ ôh tá xê to tơdoăng ki krôu kơhôi, mê kuăn pơlê tung pơlê ối tôu chêng, tŏn koăng, ôu drôu xiâm, rơngê ting ting, kơhnhon xuăng hơniâp  ro môi tiah tĭng koh po’lâng kơ ngế ki hlâ roh má mơ’nui. Ƀă môi tung mâu tơdroăng ki ôh ta păng lôi tung tĭng lôi tơnâp kiâ mê cho tơdroăng ki pong, rơgi, mơjế, bro um ‘măn a mâu tơnâp kiâ. Kố châ ngăn cho môi tung mâu tơdroăng ki vâ mơhno tối hiâm mơno dêi mơngế ki dế rêh hơ-ui mơjo pâ kơ mơngế ki hiăng hlâ. Ngế chêh kơchuâ um, inâi cho Đinh Tiến Hải, mơngế ki hiăng hên hơnăm hriăn plĕng ‘na túa lĕm tro, ngê̆ thuât Tây Nguyên, tối ăm ngin ‘nâi tiah kố:

“Drêng ai môi ngế hiăng hlâ, mê vâi tối mê ta hâi teăm hlâ, mê cho pơhlêh ing tơdroăng ki tơdro chiâng tơdroăng ki ôh ta tơdro. Tiô tuăn i hiâm ki hmâ loi hdrối nah, tâi tâng tơmeăm khoăng tung hngêi dêi mơngế Bơhnéa, ai kế ki lâi pơrá xing xoăng ăm mơngế hlâ há, la mâu tơmeăm ki mê, pro tơ-ê, lơ pâm hneăng, lơ pong hlôh, lơ ăm ga tơpiê̆p iâ. Troh a hâi ki tĭng lôi tơnâp kiâ, vâi hmâ loi dêi mơngế ki hlâ, ga hiăng prôk hơngế hlông hlối ƀă kuăn mơngế ki rêh ối a rŏng tơnêi, xua mê, mơngế ki rêh athế mơjo pâ ó khât kơ ngế ki hlâ mê, mê cho tơdroăng ki pong, rơgi, mơjế, bro um tâp a tơnâp ngế ki hlâ cho dêi rơpŏng hngêi tơná. Vâi bro mâu um ki mê djâ ‘măn, tâp tâ tá a tơnâp mê, tơkéa vâ tối, mơhúa mơngế rêh đi đo ối achê mơhúa mơngế hlâ, cho kong dêi xeăng. Klêi po tĭng lôi tơnâp kiâ mê, mâu um loăng mê vâi xuân ‘măn hlối tâ tá tơnâp kiâ”.

Và pro um loăng ki tâp a tơnâp kiâ, mơngế tung rơpŏng hngêi, hdroâng hdrê râng tơvế chông lơ drê mot tung kong lăm tăng ko loăng, rơgi bro um. Vâi hmâ rah loăng ki kân dâng 30cm tơngi klêng vâ pong, rơgi, bro um loăng. Bu xúa to drê, lơ chông, chăng mot tung kong, klêi mê ah ai tơmong, mâu vâi krâ ƀă kuăn pơlê tung pơlê pong, rơgi pro um ki vâ tâp a tơnâp kiâ mê ngăn tiô kơ tơná vâ, kân lơ kŭn, xŏn lơ ‘nâng ‘nâi, vâi ngăn to tơdroăng ki vâi krâ hiăng hnê tơdjâ hdrối mê hía nah, vâi hmâ mơdêk tơdroăng ki hlê plĕng tơná lơ vâ mơhno mâu tuăn tơmiât ‘na troăng hơlâ ki rơkê ‘na tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ roh nah. Mơni xua tiah mê, ai ngế ki ‘nâ bu pong, rơgi, mơjế bro 1 to um tê, vâ mơhno tối ‘na túa rêh ối, cheăng kâ dêi kuăn mơngế, xua mê râ, vâi bro ăm um loăng ki tâp a tơnâp kiâ mê ai hên túa, hên um, hên tơdroăng bă mơhno ‘na tuăn tơmiât dêi kuăn mơngế.

Mâu um loăng ki tâp tung tơnâp kiâ mê ai drêng ‘nâ cho um chêm, mâu kuăn kiâ kong lơ mâu tơmeăm xúa rêm hâi dêi kuăn pơlê. La ki hmâ trâm hlo hên tung mâu khu um ki pro ƀă loăng mê, ai um loăng bro mơngế xông tâng, mơngế ‘nân a’nâi, dế tơkuâ dêi pó môi tiah vâ mơhno tối kuăn mơngế rêh ối, cheăng kâ, rêm ngế ai ngiâ méa pơrá phá dêi ó. Um loăng ki hmâ hlo hên má môi tung ilâng kiâ mê cho um loăng dêi mơngế ki ‘nân a’nâi, vâi hmâ tơpông dêi keăng, kơtrâ ku kí kŏng pá pêng krâng, péa pâ kơpeăng kŏng tơpông râng dêi tơpo, péa pâ mâ khéa hơ’nêng hvái ngăn peăng  tíu ki hơngế. Ai mâu ki hriăn plĕng ‘na tơdroăng kố tối: um méa ki kố cho vâ mơhno tối ăm mơngế tung on veăng, rơpŏng hngêi plâ hâi plâ măng ối achê tơnâp dêi môi ngế tung rơpŏng hngêi ki hiăng hlâ, vâ tơpui tơpui, krôu kơhôi. La pakĭng mê, xuân ai hên um méa ki vâ mơhno tối tơdroăng ki hơniâp ro dêi kuăn mơngế, môi tiah: um mơngế dế tôu hơkâ, tôu chêng koăng, pêi báu, mơngế vâi kơdrâi dế mơ-êa kuăn ‘nĕng, thăm nếo ai tối ‘na tơdroăng ki dế tơroi dêi pó pơla on veăng, vâi kơdrâi vâi kơnốu ƀă hên mâu um méa ki ê. Ngăn mâu um ki kố, mơngế ki ngăn kô tâ ai tơdroăng ki xâu préa, la tung mê, ối vâ mơhno túa rêh ối, cheăng kâ dêi kuăn pơlê. Tơdroăng hlâ ôh ta xê tâi, mê cho tơdroăng ki vâ pơxiâm ăm tơdroăng rêh ki nếo a kong ki ê. Tâi tâng cho vâ mơhno tối troh a hiâm mơno ki pói rơhêng vâ, mê cho tơkâ luâ tơdroăng ki mơhúa, ai kơlo ki phá tơ-ê ga, ton ah kô pơtối vêh chiâng kuăn mơngế nếo. Pôa Đinh Tiến Hải, Ngế ki chêh kơchuâ um ai tối tiah kố:

“Mâu ngế ki pong rơgi loăng nôkố mơni kô chiâng pong, rơgi, mơjế pro um loăng ki lĕm ó khât, laga, vâi khoh châ chiâng ai um loăng ki lĕm, tơtro vâ tâp tung tơnâp kiâ mê ôh tá xê ngế ki lâi xuân chiâng vâ pêi pro. Xua ga, vâi pro um loăng vâ tâp tung ilâng kiâ ôh ta xê to kế tơmeăm, mê cho ối vâ mơhno tối ‘na mơhúa. Vâi hiăng mơ-eăm pôu râng, kâi chân ‘na tơdroăng kheá kho, pá puât mê khoh chiâng mơjiâng um loăng ki vâ tâp tung tơnâp, xua mê, mâu um loăng ki mê khoh chiâng ai tơdroăng ki lĕm krip”.

 

Mâu ngế ki pong rơgi um chal vâi krâ nah hiăng vêh pơtroh tơdroăng ki achê dêi tơdroăng rêh ối tơná chiâng mâu tơmeăm khoăng ngê̆ thuât ki tiah ga chiâng ai xêh mê. Drêng ngăn um loăng ki tâp tung ilâng kiâ, mơni kô ‘nâi ‘na khôi túa, vêa vong dêi tơrêm kơpong, xuân hlê iâ ‘na túa tơlá, khôi hmâ ki lĕm tro dêi mâu kơpong ki mê. Ngế ki hlâ mê, drêng ối rêh nah, ngiâ méa, châ ‘nhông môi tiah lâi, pêi tơdroăng cheăng klâi, túa tơpii kâ, rêh ối, prôk lăm tiah lâi, hiâm tuăn dêi rơpŏng hngêi ƀă mơngế hlâ mê ga ti lâi, hên iâ, vâi ki pong rơgi loăng xuân rơkê vâ mơhno bro um loăng ki vâ tâp a tơnâp mê há. Jâ Lương Thanh Sơn, Kăn hnê ngăn Hngêi ‘măn tơmeăm khoăng ki kơnía dêi kuăn ngo a kong pơlê Dak Lak tối tiah kố:

“Tá pêa kơnhŏng ƀă pêa hdroh Tây Nguyên, vâi kal khât ‘na tơdroăng tâp ‘măn um loăng tung ilâng kiâ. Vâi rơgi bro rơhí rơhó, mơjiâng bro um tiah lâi ăm ga i lĕm ó má môi vâ pleăng ăm mơngế ki hiăng hlâ. Maluâ ti mê, la xuân ai drăng tíu ki pơrá phá iâ dêi pó: pêa kơnhŏng Tây Nguyên, ki hên vâi pong, rơgi, rơneăm bro um ‘na kuăn mơngế, pơla mê, a kơpong pêa hdroh Tây Nguyên, a mâu kơnâng kâng tâ tá tơnâp kiâ, vâi hmâ pong rơgi bro mâu kuăn mơnăn ki păn tung hngêi, mâu kuăn kiâ ki hmâ rêh ối ƀă tơrêm rơpŏng hngêi, pơlê pơla”.

Mâu um loăng ki tâp a tơnâp kiâ dêi mơngế Bơhnéa păng ‘nâng cho mâu tơmeăm khoăng ki pong rơgi ki lĕm krip mơhno ăm pin hlo ki rơkê plĕng, túa ki rơkê kơnía, mơnâ mâ ngăn ƀă tuăn tơmiât rơkê dêi hdroâng mơngế kuăn ngo. Um loăng ki tâp a ilâng kiâ dêi mơngế Bơhnéa veăng gum rak vế túa lĕm tro a Việt Nam.

Tơplôu: Nhat Lisa/VOV5

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

Bi mni kơ Awa Hô
Đơs git oh, git bi
06/05/2025
Jreng Jrong
30/03/2024
Tanh bĕ dra hiam
22/03/2024