*** Kơxo kố, hâi lơ 10/3 âm lĭt, kuăn pơlê hdroâng mơngế Rơteăng a pơlê Kon Klok, cheăm Đăk Mar, tơring Đăk Hà, kong pơlê Kon Tum tơkŭm kơdrâm a hngêi Chuô Tháo Kỳ Quang vâ veăng Leh tơbâ Pơtáu Hùng Vương. Hơnăm kố, rơtế ƀă tơdroăng hbrâ mâm leh kơƀăn chưng, kơƀăn giày xối pleăng mâu Pơtáu Hùng… lối 30 ngê̆ đô̆i ngê̆ nhân pơlê Kon Klối ối mơđah tơbleăng tôu chêng koăng – xuăng tung plâ a leh.

Tơdroăng ki xiâm dêi leh cho tơdah um ki koh xối pleăng ƀă têk nhang, pleăng kơpâu reăng, pleăng tơmeăm tơbâ mâu Pơtáu Hùng. Pơtối mê, cho mâu tơdroăng ki kơdrâm phiu ro môi tiah hneăng tơ’noăng kơxuô kơƀăn chưng, mơđah tơbleăng khôi túa lĕm rơhdruê xuăng… Ngê̆ nhân ưu tú Y Kha tối ăm ‘nâi, vâi krâ kuăn pơlê đi đo tơmiât troh ‘na xiâm kối hdroâng mơngế:

‘’Pơlê Kon Klok, cheăm Đăk Mar ngin rêm hơnăm pơrá veăng hên tơdroăng vâ tơbâ ƀă nhuô̆m, pâ mơnê hnoăng dêi jâ pôa nah. Pakĭng mê, ối mơhno tơdroăng ki tơrŭm môi tuăn, hiâm mơno pâ nhuô̆m tơnêi têa ƀă tơdroăng hâk tơngăm ‘na xiâm kối. Pơlê Kon Klok ngin veăng mơđah tơbleăng chêng koăng, xoăng a hngêi Chuô Kỳ Quang, kố cho hâi ki kal ƀă  tâi tâng mâu rơxông pin vâ tơbâ ƀă nhuô̆m hnoăng dêi jâ pôa hiăng ai hnoăng kân ƀă pơlê xiâm, tơnêi têa’’.

*** Hâi tơbâ pơtáu Hùng hlâ cho rôh vâ kuăn pơlê Việt Nam, maluâ a tíu lâi, xuân rơtế ƀă dêi rơpó tơmiât troh xiâm rêi. Ƀă vâi krâ nhŏng o hdroâng kuăn ngo Jarai, maluâ rêh ối a kơpong Tây Nguyên hngế hngo, kố cho rôh vâ vâi krâ nhŏng o djâ dêi rơpó rêh ối tơrŭm, pâ nhoăm, rak vế túa lěm tro, rơtế dêi rơpó mơjiâng tơdroăng rêh ối tơniăn lěm tâ. Ngoh Rơ Chăm Tốt, pơlê Ut, cheăm Ia Hrung, tơring Ia Grai, kong pơlê Gia Lai, tối:

“Tung pơlê ngin xuân hơniâp ro tơdah hâi tơbâ pơtáu Hùng hlâ. Ngin xuân tơkŭm po xah hêi, ai í kâ í, ai chu kâ chu. Púi vâ vâi krâ nhŏng o rak vế krá tơniăn tơdroăng kal kí, pêi cheăng kâ rế hía rế mơnhông, mơ-eăm rak vế khu tơrŭm hdroâng kuăn ngo, ôh tá pơrah. Hâi tơbâ pơtáu Hùng hlâ mê ngin xah hêi hơniâp, ai klâi kâ ki mê, tơdah leh hơniâp ro, tơniăn’’.

*** Pôa Y Khen Ƀyă, ối a ƀuôn Ju, cheăm Ea Tu, pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak tối, hâi Tơbâ Pơtáu Hùng Vương rêm hơnăm xuân tro ƀă ‘’rơnó kâ plâ hnăm ôu plâ khế’’ dêi vâi krâ kuăn pơlê mơngế Rơđế nah. Tung roh kố, chêng koăng pơtối châ tôu vêh tơbâ mâu ki kơnâ tiô khôi vâi krâ nah dêi hdroâng mơngế. Chêng koăng cho mơhúa khôi túa lĕm, tơdjêp ƀă tâi tâng tơdroăng mơdĭng dêi mơngế Rơđế. Chuât idrâp chêng koăng tơdjêp kuăn mơngế ƀă mâu xeăng ƀă jâ pôa pin nah, ing mê mơjiâng tơdroăng ki tơdjêp pơlê pơla. Pôa Y Khen Byă, tối:

“Mâu ƀai chêng châ tôu ƀă hên ki kơnâ ki phá tơ-ê dêi pó, môi tiah ƀai chêng ro kâ báu nếo, mê cho klêi kơ’nâi pôe báu nếo, klêi pôe tâi tâng mê vâi krâ kuăn pơlê phiu ro ôu kâ, tôu chêng. Má péa, xuân mơhno tơdroăng phiu ro cho tôu chêng koăng kơhnhon xuăng. Má pái cho tôu chêng vâ tơdah tăng ki xŏn (kpan). Mê cho nah mot a rơnó kâ hnăm ôu khế vâi kô tơdah mâu kpan nếo djâ a hngêi, pro tíu ‘nân ăm mâu ngế tôu chêng tung roh leh hô̆i’’.

*** Tung rơnó ‘’kâ plâ hơnăm ôu plâ khế’’ mâu hdroâng kuăn ngo a kong pơlê Kon Tum xuân po hên tơdroăng mơdĭng tơmiât troh xiâm rêi. Ing mâu leh mơdĭng ki tơdjâk troh pơlê pơla lơ bu tung rơpŏng hngêi, ki xiâm túa lěm tro châ mơhno nhên hleăng, môi tiah: túa lěm tro khôi túa tơlá, túa lěm tro rêh ối; mâu tơdroăng ngê̆ thuât chal krâ; túa lěm tro kế kâ ƀă hên ki ê. A Jar, ngế ki hriăn ngăn túa lěm tro chal krâ, a pơlê Plei Đôn, bêng Quang Trung, pơlê kong kơdrâm Kon Tum, ăm ‘nâi, mơngế Bơhnéa, Rơteăng lơ mâu hdroâng kuăn ngo Tây Nguyên maluâ ai túa tơmiât phá dêi rơpó ‘na xiâm rêi hdroâng kuăn ngo tơná mê xuân pơrá ai túa tơmiat tơdjuôm nhoăm, ‘nâi mơnê jâ pôa ƀă đi đo hlê plěng mơjiâng, tơbêng tơmiât troh mâu tơdroăng ki rơkê plěng lěm tro.

 “Sap ing ton nah, maluâ mơngế Bơhnéa lơ Rơteăng, pin pơrá cho kuăn muăn dêi pôa Kai Dêi ƀă jâ Kai Ke, mâu ngế ki ai hnoăng mơjiâng, rak vế pơlê pơla tơnêi têa. Sap ing to nah, jâ pôa hiăng rơnêh kuăn ai cháu, pơtroh mơheăm chhá ƀă khôi hmâ ing to lâi rơxông, ing mâu pôa krâ, jâ krâ troh jâ pôa, nôu pâ, mê nếo troh pin hâi kố. Maluâ lăm u lâi, pêi klêi, maluâ tơdroăng rêh ối ai drêng ‘nâi xơpá, pin xuân đi đo djâ vế mơheăm dêi jâ pôa. Luâ tâ mê nếo, hiâm mơno pơlê pơla xuân ối tơrŭm krá, tíu kuăn mơngế pâ nhuô̆m, tơrŭm, tŏng gum dêi rơpó, rơtế tơmiât troh môi tơdroăng rêh ối hơtôu, phâi, hơniâp’’.

*** Rơtế tơdjuôm hiâm mơno tơmiât troh xiâm kối, tơmiât troh tơdroăng rêh ối lĕm tro tâ, hâi kố, vâi krâ kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo a kơpong tơkăng kong Tuy Đức, kong pơlê Dak Nông, tơkŭm po kân krip leh tơbâ jâ pôa a Tíu koh tơbâ Pơtáu Hùng a cheăm Dak Bu So. Rơtế rêm ngế hbrâ leh têk nhang, o Thị Mến, hdroâng kuăn ngo M’Nông tối, pâ mơnê mâu Pơtáu Hùng, o ối pâ rơkong pơchân dêi Pôa Hồ ƀă kăn ƀô̆, mâu lêng Đăi đoân quân Tiên Phong a tíu koh tơbâ Đền Giếng tung kơpong tơmeăm ton nah Đền Hùng (kong pơlê Phú Thọ) hơnăm 1954.

‘’Pôa Hồ hnê: Mâu Pơtáu Hùng hiăng ai hnoăng mơjiâng tơnêi têa, Meh muăn pin thế rơtế rak tơnêi têa’’. A kố mơ-eăm hriâm ki rơkê vâ lo ing hngêi trung râ má pái râ má phôh thong, a kô tơ’noăng a môi hngêi trung đăi hok pơtối hriâm tâp, ƀă drêng lo hngêi trung, kô gum hên tung hnoăng mơjiâng ƀă gâk kring Tơnêi têa’’.