Tiô kơxo# chêh tối dêi Khu xiâm ngăn ‘na pơkeăng lâp plâi tơnêi, dó inâi WTO, tiô riân ngăn lâp plâi tơnêi ai dâng 150 rơtuh ngế vâi o kơdrâi [ă 73 rơtuh ngế vâi o kơnốu cho khu ki hmâ tro xiăn pâm, ‘nêk mơ’nêa. Châu Á-Thái Bình Dương cho kơpong ki ai hên kơxo# vâi hdrêng ki tro xiăn pâm [ă ‘nêk mơ’nêa hên. Tiô tơdroăng tối tơbleăng dêi Khu xiâm ngăn ‘na ko\ng an ăm ‘nâi, hơnăm 2018, lâp tơnêi têa hiăng ai lối 1 rơpâu 500 hdroh tơdroăng ki xiăn pâm vâi hdrêng, ai 1 rơpâu 669 ngế, tung mê, ‘nêk mơ’nêa ai 1 rơpâu 579 ngế, tung mê ai 1 rơpâu 293 ngế vâi o tro rup pro kơdrâi vâi, tro ‘nêk mơ’nêa, pơklât pro pơlăm pơlo.

Pak^ng mê nếo, a hgêi trung xuân hlo rế hía rế ai hên tơdroăng ki tơxiăn tơpâm dêi pó, hok tro xiăn pâm dêi pó tung hngêi trung, pá kong hngêi trung, thái cô xuân ai tơdroăng ki xiăn pâm [ă hok tro. Hên droh tơdroăng ki xiăn pâm, ‘nêk mơ’nêa vâi hdrêng hiăng pro pơlê pơla chiâng hêng hôu, tăm nâ ó păng ‘nâng. Tung mâu roh xía vâ mê, xuân tơmâ hiăng ai tơdroăng ki veăng kum dêi khu râ, kơvâ cheăng hiăng to\ng xo vâi hdrêng ki tro mơ’nêa, kơnôm ing Tổng đài dêi phôn tơnêi têa kring vế vâi hdrêng, ai kơxo# 111 tung 2 hơnăm 2017-2018, vâi hdrêng ki tro pâm xiăn, ‘nêk mơ’nêa cho xua ing nôu pâ, nho\ng o, hdrông hdrê vâ chê lối tơdế, mơngế nôu pâ, nhong o tung rơpo\ng hngêi ai 21%, thái cô, mâu ngế tung hngêi trung ai lối 6% [ă mâu ngế ối tung khu ki ê ai vâ chê 14%.

Tiô jâ Nguyễn Thị Hà, Ngế xiâm pho\ ngăn ‘na Khu xiâm cheăng pêi-Mô đo#i rong [ă pơlê pơla tối, ki xiâm dêi tơdroăng ki xiăn pâm, ‘nêk mơ’nêa kơ vâi hdrêng mê, maluâ, a mâu khế achê pơla kố thăm hlo ai rế tâk hên, rế ai drăng tíu ki pá vâ pin châ ‘nâi, thăm nếo hiăng ai hên mơngế ki hlâ. Ai hên roh ai tơdjâk troh tơdroăng pâm xiăn [ă ‘nêk mơ’nêa vâi hdrêng tá hâi teăm châ rup tơleăng xua luât ta hâi teăm ai pơkâ nhên, ối hên drăng tíu ki ‘nâ ti ‘nâi vâ tơleăng tơtro tiah lâi:

‘’Pơkâ dêi luât, troăng hơlâ ki nhên ai tơdjâk troh kring vế vâi hdrêng, hbrâ mơdât tơdroăng pâm xiăn, ‘nêk mơ’nêa vâi hdrêng dế ối tung roh ki séa mơnhên ngăn, hriăn ple\ng, pâ thế pêi pro i tơtro. Pơtih: Pơkâ [ă hnê mơhno ‘na mơnhên tối mâu tơdroăng ki nhên vâ pơkâ tối tơdroăng xôi ki pro pơlăm pơloi [ă vâi hdrêng kơdrâi pá kơdâm 16 hơnăm tá hâi ai luât pơkâ nhên.

Mâu tơdroăng pơkâ dêi luât ‘na tơdroăng săm phoăng ki tơtro, ai tơru\m krá tơniăn, tơdrêng, tơtro [ă pơla mâu kơ koan hnê ngăn ‘na luât [ă mâu kơ koan, khu pơkuâ cheăng ki tối pơtâng ăm tơdroăng kring vế vâi hdrêng, pơxiâm ing khăm ngăn nhên tá troh a tơleăng, ‘mâi rơnêu, ăm vâi hdrêng châ tơlôm, rêh ối, hriâm tâp, pêi cheăng môi tiah vâi pú hmâ ki ê tá hâi teăm châ pơkâ nhên, hrá tung ‘mâi rơnêu, mơjiâng bro tơ’nôm [ă hên mâu tơdroăng ki ê hía’’.

‘Na tơdroăng ki xiăn pâm, pro ‘nêk mơ’nêa, pơklât pro pơlăm pơloi vâi hdrêng cho tơdroăng ki kho tung lâp plâi tơnêi, rế hía hlo rế hên ó, ki rơhêng vâ tối, tung pơla ai internet, facebook rế hía rế hên ngế xúa, ngế ngăn, ngế hlo. Tung mê, ai chêh tối hdreăm hôu, săm phoăng hên tâ, la xuân ai hên mâu tơdroăng ki ai tơdjâk chiâng ‘mêi kân ó troh vâi hdrêng, ing mê, chiâng tơdjâk troh tơdroăng ki hbrâ mơdât tơxiăn tơpâm, ‘nêk mơ’nêa a khu vâi hdrêng. Jâ Lê Hồng Loan, cheăng tung Hngêi trung Kring vế vâi hdrêng, Khu xiâm râng liăn kum Vâi hdrêng Khu lâp kong têa a Việt Nam tối ăm ‘nâi tiah kố, tơdroăng ki mơjiâng pơkâ hnoăng cheăng lâp tơnêi têa kring vế vâi hdrêng tá xê to tơku\m mâu tơdroăng cheăng ton xo\n troh la ngiâ mê xuân cho troăng hơlâ ki pêi pro kal tơdrêng hlối.

Kring vế vâi hdrêng athế rak tơniăn tro tơdroăng, ai tơru\m krá khât, tơ-[rê pơla mâu khu râ, kơvâ cheăng tung mơjiâng, pơkâ pêi pro tiô troăng hơlâ luât [ă tối pơtâng, mơjiâng bro mâu tơdroăng ki veăng to\ng kum vâi hdrêng. Kơ koan, khu pơkuâ cheăng, mâu tíu hnê mơhno cheăng, rơpo\ng hngêi, rêm ngế pơrá ai hnoăng cheăng kring vế vâi hdrêng. Tơdroăng kring vế vâi hdrêng athế pêi pro tro tiô pơkâ dêi luât, pơkâ dêi tơdroăng cheăng ki tơ’ló khât xua kơ koan tơnêi têa ki chiâng phep pơkâ mơ’no. Jâ Lê Hồng Loan pâ thế tiah kố:

‘’Pin kal athế thăm mơdêk hnoăng cheăng kring vế vâi hdrêng ki ai rêm kơvâ cheăng dêi kơvâ pơlê pơla, pơkeăng, hnê hriâm, ko\ng an, hnê ngăn ‘na luât. Kal athế tơtro tiô luât [ă ai pơkâ nhên ăm hnoăng cheăng, klêi mê, ai troăng hơlâ to\ng kum ăm khu pơkuâ cheăng pơlê pơla, mâu râ, kơvâ cheăng ki veăng to\ng kum ăm tơdroăng kring vế vâi hdrêng.

Mâu tơmeăm khoăng, tơdroăng ki kring vế vâi hdrêng hiăng châ pơkâ tung luât la tá hâi teăm ai pơkâ nhên ‘na tơdroăng ki lâi cho tơdroăng ki luât athế châ veăng kum, hnê tối, mơhnhôk hiâm tuăn, ‘mâi rơnêu, hnê djâ vâi hdrêng ki tơdjâk troh tơdroăng xiăn pâm, ví ing tơdroăng bu lăm pôu êng, ăm kế tơmeăm. Mơjiâng mâu tơdroăng ki hnê mơhno kring vế vâi hdrêng a rêm râ vâ kring vế tơniăn ăm mâu kơ koan dêi tơnêi têa xuân môi tiah mâu khu pơkuâ ngăn pá kong pơlê pơla drêng pơtroh ăm tơdroăng ki veăng kum vâ ga tơniăn ăm khu vâi hdrêng’’.

A hneăng hôp mê, mâu ngế ki hriăn rơkê tung tơnêi têa [ă lâp plâi tơnêi hiăng tối tơbleăng ‘na mâu tơdroăng ki hbrâ mơdât tơxiăn tơpâm a khu vâi hdrêng, veăng kum mơjiâng túa pêi cheăng ki tơtro, thăm mơdêk tơru\m cheăng pơla mâu khu râ, kơvâ cheăng, rêm râ tung hnoăng cheăng hbrâ mơdât ki châ tơ-[rê tung tơxiăn tơpâm, ‘nêk mơ’nêa kơ vâi hdrêng; mơ’no pro, tơno tơnêng mâu troăng hơlâ ki vâ hbrâ tơplâ, mơdât tơdroăng tơxiăn tơpâm vâi hdrêng vâ ga tơtro [ă tơdroăng pâ thế dêi hnoăng cheăng hbrâ tơplâ mơdât, ‘nêk mơ’nêa vâi hdrêng tung chal nếo nôkố.

Kim Thanh chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng