Cho ngế nâ tung môi rơpo\ng kơtiê, krâm ngoh nâ o, xua mê, sap ing ối tơx^n, nâ H’Xiêm hiăng pêi cheăng vâ kum nôu pâ rak ngăn mâu vâi o. Mơhé bu châ hriâm vâ ‘nâi pơchuât ‘nâi chêh, laga kơnôm mơ-eăm pêi cheăng, ki rơhêng vâ tối tê mơdró, mê nâ hiăng [ea\n [e\ng tung kơchơ tê mơdró vâ mơnhông mơdêk cheăng kâ rơpo\ng. Nâ tối: nếo 10 hơnăm nâ hiăng ‘nâi lăm kêi mâu kơchâi kong, kơchâi tơ-uâ, póu vâ tê a kơchơ. Drêng xo on veăng, on veăng nâ kơhnâ lăm pêi cheăng vâi [a\ kơd^ng liăn vâ ai liăn pêi cheăng kâ. Nâ chôu vế dêi mâu hâi khế tơbrêi tơbrêh mê nah:

‘’Péa hâi á pêi cheăng rơpo\ng, péa hâi á lăm pêi cheăng vâi. Drêng mê kuăn á nếo châ môi khế, kơtiê pá puât ôh tá ai kế kâ, hmân ếo sâp. Châ rơpo\ng klâ axoa\ng 3 hectar tơnêi kơphế [a\ pêi châ 2 ta#n pơ’leăng kơphế, drêng mê nah xuân tê châ yă 40 rơpâu liăn 1 kilô. Ing mê, a kơd^ng pơtroh ‘măn a hngêi arak liăn, choâ ‘lâng tăng liăn, tăng troăng pêi cheăng vâ pêi lo liăn, châ liăn laih [a\ á pơxiâm tê mơdró ku\n’’.

Apoăng, nâ lăm troh lâp lu a mâu pơlê vâ tê dêi mâu kế tơmeăm khoăng ki khăng ăm tíu tê mơdró kế tơmeăm. Drêng hiăng ai iâ liăn  [a\ túa ki rơkê tơtro tung tê mơdró, hơnăm 2012, nâ khên tơnôu po tíu roê kế tơmeăm khoăng pêi lo ing chiâk deăng a hngêi. {a\ nâ, hiăng pêi mê thế mơ-eăm pêi kho\m chiâng, maluâ tro lu\p xuân thế pơtối mơ-eăm, xo vế túa ki rơkê tơtro vâ pêi châ tơ-[rê. 2 hơnăm pơtối mê, nâ tro lu\p hr^ng rơtuh liăn: hơnăm 2013 roê pôm loăng mê yă chu rơpâ, hơnăm 2014 nâ iâ ‘nôi tro lu\p xua roê kơphế ôh tá tro rơnó. Rêm roh tro lu\p cho xo vế túa ki rơkê, vâ nâ châ tơ-[rê môi tiah hâi kố: pơkuâ Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó môi khu Luyn Xiêm, tê mơdró phon rơvât [a\ roê kế tơmeăm khoăng pêi lo ing chiâk deăng a cheăm Trường Xuân. Nâ tối: tê mơdró thế pro vâi loi tơngah, tơdroăng tê mơdró thế tơdâng tơ’mô, ôh tá lu lêa, tê tro yă, dâi le\m, tro inâi. Kơnôm mê tíu tê kế tơmeăm khoăng dêi nâ rế mơhnhôk hên ngế ki kong ê [a\ nôkố mơngế Xuăn tê dêi kế tơmeăm khoăng ăm nâ châ 2/3. Nâ H’Xiêm tối:

‘’Hơnăm 2000 á tê mơdró kế tơmeăm khoăng ki khăng. Tê mơdró châ 3 hơnăm mê á lăm tê dêi kế tơmeăm a mâu tíu tê mơdró sap a Daklak chu Daknông cho tơbrêi tơbrêh, vê rơxế prôk lăm pá puât. Sap hơnăm 2012 á po tíu roê kế tơmeăm khoăng pêi lo ing chiâk deăng. Troh hơnăm 2014 á mơjiâng pro ko\ng ti môi ngế xêh troh hâi kố. Á hlo tíu tê á rế hía rế mơnhông tơtêk, tơmối troh tê ăm á rế hía rế hên’’.

Nôkố tíu roê dêi nâ, nâ tăng cheăng pêi tơniăn ăm 4 ngế tung pơlê [a\ mơhá liăn khế 4 rơtuh 500 rơpâu môi khế. Nâ ối pro tơ’lêi hlâu ăm hên vâi krâ nho\ng o akố châ mung liăn, ăm mung phon rơvât vâ mơ’no liăn pêi chiâk deăng. Nâ xuân pêi hên tung tơdroăng veăng tơlo liăn, pleăng tơnêi mơjiâng thôn pơlê a cheăm, tơku\m po lăm kơ-êng hơbruô kế tơmeăm kum mâu rơpo\ng kơtiê tung pơlê rêm roh têt troh, rơnó hơngui hiăng vêh. Nâ H’Hiên ối a thôn 4, cheăm Trường Xuân, tối ăm ‘nâi:

‘’Nâ H’Xiêm rêh ối ‘nâi pâ hơ-ui nho\ng o, to\ng kum mâu ngế pá puât, mâu ngế ki ôh tá mơhúa. Nâ cho mơngế ki têm, ai hiâm mơno hơ-ui kum mơngế kơtiê, mâu ngế ôh tá ai nôu pâ păn roăng che\m mơ’rêh, mâu ngế krâ ôh tá ai kuăn ‘ne\ng rak ngăn. Á jâ mơnê nâ Xiâm hên ‘nâng’’.

Tối ‘na H’Xiêm, pôa Phạm Tư, kăn pho\ hnê ngăn Vi [an cheăm Trường Xuân, tơring Dak Song, tối ăm ‘nâi:

‘’H’Xiêm cho môi tung mâu ngế hdroâng kuăn ngo rơkê tung tê mơdró xuân môi tiah tơdroăng to\ng kum pơlê pơla. Nâ hiăng pro kro mơdro\ng tơtro ăm dêi tơná [a\ kum tăng cheăng pêi ăm mâu ngế hdroâng kuăn ngo a kố. ‘Na tơdroăng pêi cheăng pơlê pơla nâ tơpui ki klâi kuăn pơlê loi tơngah, kum tung tơdroăng pơtâng tối, mơhnhôk kuăn pơlê pêi pro tơtro troăng hơlâ, troăng hơlâ dêi Đảng [a\ troăng hơlâ dêi tơnêi têa. Tung tơdroăng veăng to\ng kum pơlê pơla, ‘na hnê hriâm xuân môi tiah mơjiâng thôn pơlê nếo nâ hiăng kum ‘na kế tơmeăm khoăng hên, pleăng tơnêi, mơjiâng pro troăng, kum [a\ liăn’’.

Nâ H’Xiêm cho môi ngế ki má môi tung tơdroăng pêi chiâk deăng, tê mơdró rơkê vâ vâi krâ nho\ng o tung pơlê pêi tiô [ối. Nôkố nâ ai lối 5 hectar kơphế, 2 hectar tiêu, [a\ 5 hectar plâi hôt, tăng cheăng pêi ăm chât ngế pêi cheăng. Tơdroăng tê mơdró xuân châ tơ’lêi tâ drêng ko\ng ti nâ hiăng châ mơjiâng [a\ châ kuăn pơlê tung kơpong loi tơngah./.

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng