VOV4.Sêdang - Mâu kăn Kuô̆k hô̆i cho hdroâng mơngế kuăn ngo cho khu ki kal dêi Kuô̆k hô̆i Việt Nam a tơrêm  hneăng mê hía nah troh la ngiâ. Ki păng ‘nâng gá, tơdroăng cheăng Kuô̆k hô̆i tung pơla hdrối kố nah ăm hlo, kăn Kuô̆k hô̆i cho kuăn ngo mâu hdroâng kuăn ngo hiăng mơhno mơnhên dêi hnoăng cheăng veăng pêi pro, veăng kum mơnhông tung mơjiâng ƀă tơkŭm pêi pro tro tiô troăng hơlâ dêi Đảng, Tơnêi têa, pơkâ tŏng kum hdroâng kuăn ngo.

A Tơnêi têa, kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i cho ngế châ kuăn pơlê rah xo, cho ngế teăng mâ ăm tơdroăng mơ-eăm ƀă pói vâ dêi kuăn pơlê, teăng mâ kuăn pơlê pêi pro hnoăng Tơnêi têa tung Kuô̆k hô̆i. A roh tâ phĭu rah xo kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i hneăng má 15, Kăn teăng mâ Hô̆i đong kuăn pơlê mâu râ pơla kố nah, klêi kơ’nâi teăng mâ ăm lối 1.100 ngế kuăn pơlê tâ phĭu. A Huy, ngế tâ phĭu, hdroâng kuăn ngo Bơhnéa a pơlê Kon Hra Chót, bêng Thống Nhất, pơlê kong kơdrâm Kon Tum tâ kơtâ phĭu apoăng, tối:

“Á cho krâ pơlê a thôn Kon Hra Chót. Pơlê ngin phiu ro rah xo mâu ngế Kuô̆k hô̆i, Hô̆i đong ai tŭm ivá pêi cheăng. Tâng kơbố châ rah xo tung Hô̆i đong, Kuô̆k hô̆i xuân pói vâ pêi cheăng tŏng kum vâi krâ’’.

Ƀă pôa Cil Yũ Ha Giảng, hdroâng kuăn ngo K’ho, ối a pơlê Liêng Bông, cheăm Dà Nhim, tơring Lạc Dương, kong pơlê Lâm Đồng mê loi tơngah mâu ngế châ rah xo kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i ƀă Hô̆i đong kuăn pơlê mâu râ hneăng kố kô teăng mâ mâu tơdroăng mơ-eăm ƀă pói vâ dêi kuăn pơlê.

“Kuăn pơlê cho hâk ro ƀă phiu nâ vâ lăm tâ phĭu rah xo kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i ƀă Hô̆i đong kuăn pơlê mâu râ. Ƀă ngin kuăn pơlê, tơdroăng rah xo mâu ngế ai tuăn ngôa rơkê, ai hiâm mơno vâ pơkuâ tơnêi têa’’.

Hnoăng cho kal má môi dêi kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i cho veăng tơpui tơno ƀă pơkâ mâu tơdroăng ki kal dêi tơnêi têa ối tung hnoăng dêi Kuô̆k hô̆i a mâu hneăng hôp Kuô̆k hô̆i. Kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i ai hnoăng veăng tơpui tơno, tơtŭng lơ veăng mâu tơdroăng chêh tung tơdroăng hneăng hôp lơ mâu tơdroăng châ tơpui tơno a roh hôp tâi tâng dêi Kuô̆k hô̆i, a mâu roh hôp tôh, khu râ lơ mâu khu tơrŭm cheăng ki ê dêi Kuô̆k hô̆i ki mâu kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i cho khu tơrŭm cheăng.

Việt Nam cho tơnêi têa ai 54 hdroâng kuăn mơngế rơtế rêh ối. Tung mâu hneăng pơkuâ kăch măng, tơdroăng hdroâng mơngế ƀă tơdroăng pêi cheăng hdroâng mơngế đi đo châ Đảng ƀă Tơnêi têa tơmâng ƀă troăng hơlâ môi tuăn troh tá ui lui cho pêi pro rŭm môi tuăn, tơdâng tơ’mô, tŏng kum dêi pó pơla mâu hdroâng mơngế. Hnoăng tơdâng tơ’mô pơla mâu hdroâng mơngế châ pêi pro ing hên troăng: ‘na cheăng kâ, ‘na mơhno túa lĕm tro, rêh ối pơlê pơla, kal kí ƀă hiá hé.

Hnoăng tơdâng tơ’mô ‘na kal kí châ mơhno nhên má môi tung tơdroăng tơbleăng ăm pêi pro kuăn pơlê pơkuâ dêi hnoăng cheăng teăng mâ ƀă kuăn pơlê pơkuâ dêi hnoăng tơdrêng. Nhên khât ăm hlo kăn teăng mâ mâu hdroâng kuăn ngo veăng tung mâu hneăng cheăng Kuô̆k hô̆i rế hía rế tâk. Kuô̆k hô̆i hneăng má II (1960 - 1964), kăn teăng mâ hdroâng kuăn ngo châ 16,5%. Kuô̆k hô̆i hneăng má X (1997 - 2002) kăn teăng mâ hdroâng kuăn ngo châ 17,3%.

Hneăng cheăng Kuô̆k hô̆i hneăng má XIV, mâu kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i cho mơngế hdroâng kuăn ngo cho 17,3%, tơdâng ƀă 86 ngế kăn teăng mâ. Mâu kăn teăng mâ kố hiăng mơnhông rơkong tơpui dêi tơná, mơhno nhên tơdroăng mơ-eăm, pôu râng hnoăng cheăng, veăng hên tung mâu tơdroăng mơjiâng luât, seá ngăn ƀă pơkâ mâu tơdroăng ki kal dêi tơnêi têa.

Ƀă kum tung mâu tơdroăng tung hneăng cheăng Kuô̆k hô̆i hneăng má XIV cho tơbleăng ăm pêi pro 2 Tơdroăng pơkâ ki kal ‘na mơnhông mơdêk cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla kơpong vâi krâ hdroâng kuăn ngo ƀă kong ngo. Kố cho mâu pơkâ mơnhông tơtêk dêi Kuô̆k hô̆i ƀă roh apoăng Kuô̆k hô̆i tơbleăng 02 pơkâ krê ‘na kơvâ hdroâng mơngế.

Ki tơtrŏng má môi, Pơkâ 88 pơkâ pêi troh hơnăm 2030 cho pêi lo liăn dêi kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo ƀă 1/2 kơlo tơdjuôm dêi tơnêi têa; kơdroh rơpŏng kơtiê chu pá kơdâm 10%. Mê kô ôh tá ai mâu cheăm, thôn ki pá puât; 70% kơxô̆ cheăm kơpong vâi krâ hdroâng kuăn ngo châ plah thôn pơlê nếo.

A mâu tíu hneăng hôp, kuăn pơlê lâp tơnêi têa phiu ro drêng châ hlo um méa tâi tâng ‘na tơdroăng cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla kơpong vâi krâ hdroâng kuăn ngo ƀă kong ngo, lơ tơdroăng mơjiâng luât ƀă tơpui tơno mâu tơdroăng kal ki ê hiăng châ hên kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i cho mơngế hdroâng kuăn ngo mơnhên tối tơtro ƀă pêng tơdroăng ki loi tơngah khât. Mơni hên ngế hiăng tâng tối mâu tơdroăng tơtŭng “ó khât” dêi jâ Ksor H’Bơ Khắp, kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i, hdroâng kuăn ngo Jarai (Gia Lai) tơdjâk troh mơnhông pêt kong ƀă mâu tơdroăng tơkêa bro long têa hngêi kơmăi on tơhrik a kơpong vâi krâ hdroâng kuăn ngo ƀă kơpong kong ngo tung hneăng hôp má 10 Kuô̆k hô̆i hneăng má XIV. Mơhé tơdroăng xiâm tơtŭng, kơ-êng dêi mâu kăn teăng mâ xuân ối hên tơdroăng ki phá tơ-ê dêi pó, laga tơdroăng khên tơnôu ƀă pôu râng hnoăng cheăng ƀă kuăn pơlê hiăng châ mơnhên.

Quàng Văn Hương, Kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i hneăng má 14, khu râ kăn Sơn La mơnhên, vâ Kuô̆k hô̆i hneăng má 15 pơtối pêi tiô ton ƀă mơnhông mâu tơdroăng châ tơƀrê, ki má lối tung tơdroăng mơjiâng ƀă tơkŭm po pêi pro mâu troăng hơlâ kum hdroâng mơngế pơkâ thế mơdêk tâ mê nếo ki hôm păng ‘nâng mâu kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i, rah xo mâu kăn teăng mâ ki kơhnâ rơkê veăng tung Kuô̆k hô̆i. Ki rơhêng vâ tối vâ mơnhông rơkong tơpui dêi mâu kăn teăng mâ cho mơngế hdroâng kuăn ngo tung mâu hneăng hôp Kuô̆k hô̆i, tơdroăng ahdrối thế thế thăm mơdêk ‘na kơxô̆ mơngế pêi cheăng, ƀă tơdroăng ki rơkê tung pêi cheăng.

“Tâng rah xo châ mơngế hdroâng kuăn ngo lơ mâu ngế teăng mâ rêh ối a kơpong hdroâng kuăn ngo veăng tung Kuô̆k hô̆i mê cho mâu ngế vâ tơpui tối mâu rơkong dêi vâi krâ, tối mâu tơdroăng pói vâ dêi vâi krâ troh kơ koan Kuô̆k hô̆i’’.

Tiô inâi mâu ngế tơbriât to pro kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i hneăng má XV, tung tâi tâng 868 ngế tơbriât to pro kăn ai 185 ngế cho ngế tơbriât to pro kăn mơngế hdroâng kuăn ngo, châ 21,31%. Tơdroăng mơdêk kơxô̆ mâu kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i cho mơngế hdroâng kuăn ngo sap ing 17,3% (hneăng má XIV) tâk 18% (hneăng má XV) cho pơkâ kô châ tơbrê hôm păng ‘nâng.

VOV4 chêh

A Sa Ly tơplôu ƀă tơbleăng