VOV4.Sêdang - Troăng pơkâ 21 [ă 22 Tơdroăng Tơhrâ lâp plâi tơnêi ‘na Hnoăng rêh ối dêi kuăn pơlê [ă tơdroăng kal kí ai tối ‘na hnoăng rak tơniăn tơku\m hôp [ă mơjiâng khu. Tung mê tối Hnoăng tơku\m hôp rak hơniâp le\m thế châ mơnhên. A Việt Nam, mơhé troh nôkố hâi ai luât ‘na rak tơniăn mơjiâng khu la tung troăng 25 dêi Luât tơnêi têa pin ai pơkâ hơnăm 2013 hiăng chêh tối: ‘’Kuăn pơlê ai hnoăng chiâng tơpui, tơniăn ‘na hlá tơbeăng, châ ‘nâi mâu tơdroăng, tơku\m hôp, mơjiâng khu, tơku\m khu vâ kơ-êng pâ. Tơdroăng pêi pro mâu hnoăng ki mê xua Luât tơnêi têa pơkâ’’.

Ple\ng inhên tơtro, pin kô chiâng hlo, chiâng vâ tơku\m po hôp, mơjiâng khu cho môi tung hnoăng ki xiâm dêi kuăn pơlê, châ pơkâ nhên tung Luât hơnăm 2013. Tơdroăng mê hiăng ăm hlo Đảng, Kuo#k ho#i [a\ Chin phuh đi đo nhuo#m [a\ tơniăn ăm rêm ngế kuăn pơlê pơrá kô chiâng pêi pro tu\m hnoăng dêi tơná.

Tơniăn hnoăng chiâng vâ tơku\m po hôp, chiâng vâ mơjiâng khu ối châ pêi pro tơdâng tơ’mô a tá pơlê pơla mâu hdroâng kuăn ngo. A Sơn La, kong pơlê ai lối 70% pơ’leăng mâ mơngế cho vâi krâ hdroâng kuăn ngo, tơdroăng chiâng vâ tơku\m po hôp [a\ chiâng vâ mơjiâng khu mâu hơnăm hiăng hluâ châ mơnhên cho tơniăn. Mơhno a tơdroăng a tung kong pơlê ai chât khu châ mơjiâng môi tiah Khu môi pơlê Thái Bình; Khu môi pơlê Hưng Yên; Khu pro lêng hơnăm 1999 lơ mâu khu châ tơku\m po tơtro, ai luât môi tiah Khu lêng pleăng hnoăng cheăng [a\ mơngế rơkê khu lêng Việt Nam a a kong têa Lếo kong pơlê Sơn La [a\ hía hé.

Ki rơhêng vâ tối, drêng măng internet châ po rơdâ, hr^ng khu châ kuăn pơlê chiâng vâ mơjiâng a mâu măng pơlê pơla môi tiah zalo, facebook, youtube vâ kơbông krếo khu ki tơru\m veăng tung khu [a\ mâu pơkâ pêi ki nhên. Mâu khu kố kô tâk chât rơpâu ngế môi tiah Khu mơngế hdroâng Thái a Sơn La, a Hà Nội, Khu mơngế Dao tơdjêp khôi túa le\m tro.

Hvái ngăn ‘na hnoăng dêi mơngế hdroâng kuăn ngo tung tơdroăng châng vâ mơjiâng khu, tiô pôa Hà Văn Quý, mơngế Thái a pơlê Hoa, cheăm Tân Lập, tơring Mộc Châu, kong pơlê Sơn La mơnhên: pôa ôh tá hlo tơdroăng ki tá tro tung mơjiâng khu tâng mâu khu châ mơjiâng tro [a\ luât Việt Nam. Pôa Quý xuân mơnhên tối, tá mơngế Thái tối krê, pơlê pơla mâu hdroâng kuăn ngo tối tơdjuôm hmâ rêh ối a mâu pơlê hdroâng Thái tối krê, pơlê pơla mâu hdroâng kuăn ngo tối tơdjuôm hmâ rêh ối a mâu pơlê, hiăng cho môi khu, to lâi rơxông kố xuân châ tơniăn hnoăng kuăn pơlê, hnoăng kuăn mơngế:

‘’{a\ mơngế Thái á pơlê á tâng vâ mơjiâng khu mê xuân ôh tá ai kơbố mơdât ôh, mơjiâng mê mơjiâng xêh laga pôi tá xôi luât. Xuân tá hâi ai ngế ki lâi mê vâi mơjiâng khu mê khu râ kăn pơkuâ mơdât. Laga mơjiâng khu ki lâi xuân thế inhên, ai luât [a\ ôh tá xôi luât cho hiăng hôm’’.

Klêi kơ’nâi ti tăng, a mâu khu tơru\m cheăng châ mơjiâng xêh, mê vâi veăng ôh tá ai tơmiât klâi, ôh tá ai tơpui klâi, troăng tơmiât krê tiô luât dêi khu hiăng châ tâi tâng mâu khu tơru\m tơbleăng ăm pêi pro [a\ ôh tá xôi luât Việt Nam. {a\ hnoăng chiâng tơku\m hôp dêi mơngế hdroâng kuăn ngo, kô chiâng hlo pơtih ing tơdroăng dêi pôa Sồng A Tủa – Ngế Mông a pơlê Pha Luông, cheăm Chiềng Sơn, tơring Mộc Châu, kong pơlê Sơn La. Pôa Tủa mơnhên, pôa ôh tá hlo tơdroăng ki mơdât ki lâi ing khu râ kăn pơkuâ tâng kuăn pơlê tơku\m po hôp xêh. Pơlê Pha Luông [a\ 88 rơpo\ng, lối 550 pơ’leăng mâ mơngế [a\ 2 kơjôi xiâm cho kơjôi Sồng, [a\ kơjôi Giàng. Tâi tâng mâu khu tơru\m cheăng dêi kơjôi châ chiâng vâ tơku\m po hôp, xông tơpui:

‘’Khu ki ai kơjôi môi tiah á 1 khế, 2 khế hôp môi xôh. Hôp mê ngin tơku\m hôp tê, ai tơdroăng klâi pá puât mê tơpui tối, lơ pêi tơtro mê ôh tá tơpui tối. Á tơku\m nho\ng o mê hôp tê. Drêng lâi kal hôp mê krếo tâi tâng nho\ng o tung môi inâi kơjôi, rêm rơpo\ng môi péa ngế troh hôp tê. Ki mê tơniăn le\m mê pin po tê, vâ hôp hâi ki lâi mê po hôp hâi ki mê’’.

Klêi kơ’nâi mâu tơdroăng tơpui tối mê dêi pôa Sồng A Tủa pin kô hlo nhên môi tơdroăng, mâu khu a mâu pơlê mơngế hdroâng kuăn ngo  xuân ai mâ [a\ chiâng vâ tơku\m po hôp. Vâi ôh tá tro mơdât ing khu râ kăn pơkuâ. Pôa Tủa ối tối, pôa hmâ veăng xông tơpui a mâu roh hôp xua cheăm, tơring tơku\m po. {a\ pôa Tủa ôh tá ‘nâi chư xua mê mâu mơ-éa chêh hdrối ăm mơngế xông tơpui kô ôh tá tơdjâk troh mâu tơdroăng xông tơpui dêi pôa Tủa. Tiah mê, pôa tối klâi, tơmiât klâi ôh tá ai kơbố hnê. Tiah mê, hnoăng tơniăn xông tơpui a mâu roh hôp dêi pôa Tủa đi đo châ tơniăn.

Tơnêi têa pin mơhá tá hâi tơbleăng Luât ‘na tơniăn chiâng vâ tơku\m po hôp, mơjiâng khu laga tung Tơdroăng kal kí dêi Việt Nam ai mâu khu tơru\m cheăng môi tiah: Mât tra#n Tơnêi têa, ai Ho#i đong kuăn pơlê, ai khu râ kăn pơkuâ [a\ Luât săm tối, săm tơkêng. Kố cho kơ koan ki kal vâ kuăn pơlê tối dêi tơdroăng pói vâ dêi tơná; tối mâu tơdroăng ki ôh tá tro, tơdroăng tô tuăn dêi kuăn pơlê tung pơlê pơla, tơdrêng amê xuân cho [âng tơdroăng kal ki kal vâ kuăn pơlê veăng tơpui tối vâ tơnêi têa rế hía rế xông tơtêk tâ.

Hoàng Thái – VOV4 chêh

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng