VOV4.Sêdang - Hiăng 72  hơnăm, ki ‘ló athế phiu ro ƀă kuăn cháu a hngêi la pôa Phùng Văn Toàn ngế lêng hơnăm hiăng krâ ối a bêng Nghiã Tân, pơlê kong kơdrâm Gia Nghiã, kong pơlê Dak Nông rah xo xêh tơdroăng cheăng ăm tơná rak ngăn ilâng kiâ. Vâ chê 10 hơnăm kố, pôa veăng teăng mâu nôu pâ nhŏng o vâi têk nhang, têk on xú lĕm, rak ngăn lối 500 tơnâp kiâ mâu mô đô̆i hlâ ai hoăng a ilâng kiâ vâ tơbâ tơdroăng pâ kơ vâi pú.

Mâu hâi ki kố pơlê kong kơdrâm Gia Nghĩa, kong pơlê Dak Nông dế pêi pro tơdroăng thế klâ krê pơlê pơla tiô tơdroăng pơkâ 16 dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh vâ hbrâ mơdât pơreăng COVID-19. Laga, a Ilâng kiâ mố đô̆i kong pơlê Dak Nông mâu tơnâp kiâ Mô đô̆i xuân châ hbrâ rơnáu ăm Leh tơbâ mâu Ngế lêng khên tơnôu a hâi lơ 27/7. Pôa Phùng Văn Toàn, ngế ki rak ngăn, rak vế ilâng kiâ mố đô̆i kong pơlê Dak Nông tối, hơnăm kố pơreăng tâ tú rơ-iô hên rơpŏng nhŏng o dêi mâu mố đô̆i ki klâ ôh ti châ troh chôu nhăng. On veăng á mơ-eăm, mơdoh chôu rơnêu tíu ki xối, xut xêa mâu tơnâp kiâ ăm krúa kum rơpŏng, nhŏng o dêi mâu mô đô̆i vâ hơtô tung hiâm mơno.

‘’Pin châ ối rêh mê á tơmiât troh rôh ki xơpá má môi ai mâu vâi pú veăng tơrŭm mê drêng troh rôh kâ xúa tơdroăng ki hơniâp ro mê ai mâu vâi pú, mê nôkố vâi ôh tá ai xếo. Ai mâu ki ‘nâ môi hơnăm, lơ 5 hơnăm troh 7 hơnăm ôh tá ai nhŏng o, rơpŏng hngêi troh chôu nhăng la á kô pro mơ-éa chôu nhăng teăng ăm mâu nhŏng o, rơpŏng hngêi dêi mâu mố đô̆i ki hiăng hlâ akố, hơlêm hiâm mơno mâu vâi pú, vâ mâu tơnâp kiâ hlo tơdroăng ki hơtô’’.

Pôa Phùng Văn Toàn, ngế mố đô̆i hơnăm hiăng krâ vâ chê 10 hơnăm gak ngăn tơnâp vâi pú ki hiăng hlâ

Pôa Toàn tối, hơnăm 1970, pôa pro mố đô̆i veăng tơplâ tung rôh tơplâ xâ Mih tŏng xo tơnêi têa, pêi cheăng a đông peăng Hdroh tá troh hâi tơnêi têa tơrŭm chiâng môi. Troh hơnăm 1979, drêng tơplâ a tíu tơkăng a peăng kơnhŏng, pôa pơtối lăm prôk kum tơnêi têa. Hơnăm 1992, pôa rơtế ƀă rơpŏng lo ing pơlê xiâm Vĩnh Phúc troh a Dak Nông pêi cheăng. Vâ pâ mơnê mâu vâi pú ki hiăng hlâ, pôa mơhnŏng pâ pro ngế ki rak ngăn ilâng, rêm hâi chôu nhăng ăm mâu mố đô̆i ki châ tơkŭm ‘mế a ilâng kiâ mố đô̆i kong pơlê Dak Nông.

Ƀă pôa, rak ngăn ilâng kiâ mô đô̆i ôh ti xê to tơdroăng cheăng, mê ối cho hnoăng cheăng, hiâm mơno pâ mơnê dêi ngế lêng ƀă mâu vâi pú ki hiăng kơtong hlâ.

Ngoh Trương Văn Bình, kăn phŏ pơkuâ ngăn Đoân droh rơtăm kong pơlê Dak Nông ăm ‘nâi, mâu tơdroăng cheăng pêi dêi pôa Toàn hiăng tŏng kum tơnôm tơdroăng ki pâ nhuô̆m tơnêi têa ăm mâu hơnăm ối nếo kong pơlê Dak Nông. Hmâ rêm roh troh a mâu hâi leh  Têt, leh kân dêi tơnêi têa, đoân viên, droh rơtăm tung kong pơlê troh a ilâng kiâ mố đô̆i tơdjuôm ivá rơtế ƀă meh rak ngăn mâu tơnâp kiâ mố đô̆i.

‘’Meh kơhnâ hnê tối ăm ngin, mơhno tíu ki tâp nhăng ăm đoân viên droh rơtăm ki lăm pôu ngăn. Ai hên tơdroăng drêng kong mêi kong tô meh xuân ối rơtế ƀă mâu đoân viên. ƀă mâu droh rơtăm vâ pêi pro tơdroăng, môi tiah chôu nhăng pâ mơnê mâu mô đô̆i ki klâ. Sap ing tơdroăng ki djâ troăng ahdrối dêi meh Toàn, droh rơtăm xuân hbrâ rơnáu troh tơdroăng tŏng kum meh mâu tơdroăng cheăng ki kơpuih văng, tâp reăng. ‘Mâi rơnêu pro rơnuâ lĕm ăm ilâng. Meh Toàn ối cho ngế ki djâ troăng vâ ngin mơhno tối hnoăng cheăng dêi hơnăm ối nếo, tơdroăng ki “ôu têa pâ kơnhŏng’’.

Mâu tơnâp kiâ mô đô̆i châ pôa Toàn rak ngăn rêm hâi

Nôkố, ilâng kong pơlê Dak Nông dế cho tíu ki ối tơniăn dêi lối 500 to tơnâp kiâ mố đô̆i, tung mê ai lối 200 to tơnâp xuân tá hâi ‘nâi nhŏng o, rơpŏng hngêi, pơlê xiâm. Jâ Nguyễn Thị Hương, kăn phŏ pơkuâ Khu ngăn cheăng pêi mố đô̆i rong ƀă rêh ối pơlê pơla kong pơlê Dak Nông ăm ‘nâi, vâ chê 10 hơnăm pêi cheăng, cho hnoăng cheăng rak ngăn ilâng kiâ mô đô̆i hâi ki lâi, pôa Toàn xuân pơrá troh akố kơpuih văng hngêi tơbâ, rak ngăn mâu xiâm loăng, xut mâu tíu xối tơbâ, chôu nhang ƀă têk on bâ eăng ăm a mâu tơnâp kiâ mô đô̆i.

‘’Pôa hlo tiah kố, kố cho tơdroăng pêi pro ai pơxúa môi tiah ngế krâ pêi cheăng xo tơdroăng ki lĕm, pêi tơdroăng ki lĕm mê pôa hlo hơniâp ro. Tá ƀă kơdrâi pôa xuân tiah mê, rêm hơnăm ai mâu hâi leh, mâu hâi têt xuân veăng kum ivá mot tung kố pế hmê kơchâi ‘măn a kơ-ƀeăng vâ xôi ăm mâu mô đô̆i. Rêm hơnăm ngin ai mâu tơdroăng cheăng pêi tŏng kum ăm mâu vâi pú vâ pro tiah lâi rak tơniăn tơdroăng ki rak ngăn, xut krúa tơnâp, ilâng kiâ mô đô̆i, xuân môi tiah vâi châ ối rêh hơniâp ro, tơniăn lĕm’’.

Ƀă mâu tơdroăng ki veăng kum tung hnoăng cheăng rak ngăn, rak vế ilâng kiâ mố đô̆i kong pơlê Dak Nông, hơnăm 2020, pôa Toàn cho môi tung 3 ngế krê dêi kong pơlê Dak Nông châ Khu ngăn cheăng pêi mô đô̆i rong ƀă rêh lối pơlê pơla kơdeăn ‘’Ngế ki djâ troăng ahdrối xua pơlê pơla’’. Kố cho tơdroăng ki hâk tơngăm xuân cho hnoăng cheăng vâ pôa Toàn pêi pro tơdroăng cheăng rak ngăn mâu vâi pú ƀă tơkôm nhŏng o vâi troh tơdah xo’’.

Tuấn Anh chêh

Katarina Nga tơplôu ƀă tơbleăng