Hngêi kơmăi on tơhrik ki ku\n, malối mâu tíu hngêi kơmăi on tơhrik ki dế châ mơjiâng pro, đi đo hmâ ai tơdroăng ki xâu xía, tơ’lêi chiâng ai tơdroăng ki ôh tá tơniăn. Mê cho ki hlo ai păng ‘nâng hiăng châ mơnhên tối a Tây Nguyên, sap ing mâu hơnăm ki a kố hlo ai hên khu râ tơbriât dêi pó mơjiâng pro hngêi kơmăi on tơhrik.

Pơla tơdế khế 6 hơnăm 2011, hngêi kơmăi on tơhrik Dam Bol, kong pơlê Lâm Đồng hiăng tro tơhneăng klo\ng têa, ga chiâng pro têa hiu tiô thông ki nếo, to trâp, pro 2 ngế hlâ.

Hơnăm kơ’nâi mê, hngêi kơmăi on tơhrik Đăk Mek 3 a Kon Tum xuân hiăng tro tơhnah kơ’noăng kâng tâ tá. La mơhúa xua ối tung kong mê ôh tá ai mơngế hlâ [ă tơ’nhê kế tơmeăm dêi kuăn pơlê.

Ki pơloăng kân ó tâ nếo hngêi kơmăi on tơhrik Ia Krel 2 a kong pơlê Gia Lai hiăng tơhnah kơ’noăng kâng long têa ai 2 hdroh tung 2 hơnăm 2013-2014.

Xuân tung hơnăm 2014, klôh hngêi kơmăi on tơhrik Dà Dờng, kong pơlê Lâm Đông hiăng  tơhnâp, pro rơ-iô ăm tơdroăng rêh dêi 12 ngế, [ă kal athế kơnôm mâu lêng ko\ng [in dêi Khu xiâm pơkuâ ngăn lêng troh veăng chiâ xo mê khu ki pêi cheăng tung mê khoh châ hluăn.

Hngêi kơmăi on tơhrik Dak Kar ai van tro kreăng, athế mơ’no têa plế [ă klo\ng ki mơ’no hyôh (xo ing hlá tơbeăng DakNông)

Hiăng luâ 3 hdroh tơdroăng xía vâ ing hngêi kơmăi on tơhrik, la a Tây Nguyên hiăng 5 hdroh mâu tơdroăng ki rơ-iô xuân ai tung pơla rơnó mê hngê kố, xua ing tơdroăng ki tro kreăng van klo\ng mơ’no têa plế dêi Hngêi kơmăi on tơhrik Dak Kar, kong pơlê Dak Nông, pro 5 rơpâu 700 ngế kuăn pơlê ki ối peăng hdroh athế kơtâu hdâ troh a tíu ki tơniăn.

{ă klêi kơ’nâi mê, a kông kơlo peăng pá ‘ngêi dêi long Dak Kar, hngêi kơmăi on tơhrik Dak Sin 1, xuân ôh tá kâi hdoăng têa hên, chiâng tơhneăng klo\ng ki vâ mơ’no hyôh, athế mơ’no têa ki plế tơdrêng hlối.

Tiô pôa Lê Viết Thuận, Kăn [ơrô pơkuâ Khu hnê mơhno tơdroăng hbrâ, tơplâ mơdât tơdroăng xía vâ xua kong prâi pro ôh tá tơniăn, to\ng xo mơngế hliăng tiâ dêi kong pơlê Dak Nông, tâng vâ tối, tá hâi ai tơdroăng ki hơ’lêh klâi klêi kơ’nâi ai tơdroăng xía vâ hdrối mê. Tá khu kăn mơ’no liăn cheăng [ă mâu kơ koan pơkuâ pơrá ôh tá hbrâ rơnáu klâi, ối hên tơdroăng pêi pro ki ôh tá tơtro:

‘’Kố cho roh ki mêi kân ôh tá ‘nâi hdrối, hên hơnăm kố, nếo ai roh kong mêi kân ó tiah mê, long, rơchôa têa hngêi kơmăi on tơhrik Dak Kar dế tung pơla mơjiâng pro tá hâi châ pêi cheăng mê tâi tâng tơdroăng ki vâ pêi pro akố, vâi tá hâi teăm hbrâ hdrối. Xua kong mêi kân tơdrêng, kăn mơ’no liăn mê xuân tá hâi teăm vâ tơmâng to\ng kum xua pá ‘na kong prâi, xua mê, têa rơlêa, lân lu [ă ôh tá teăm vâ re\ng châ mơdât’’.

Kơ’noăng Quảng Điền tơhnah a kơxo lơ 12/8

Tơdrêng [ă tơdroăng ki ôh tá ‘nâi hbrâ rơnáu hdrối tung pơkuâ, séa ngăn mâu tơmeăm khoăng tung hngêi kơmăi on tơhrik, thăm nếo tá rơnó mêi khía mơhot kân mê cho tơdroăng ki ối hên ngế kuăn pơlê ai kơ-êng. Tơdroăng kố hiăng hlo nhên, a Hngêi kơmăi on tơhrik Ia Krel 2, drêng long têa nếo tơhnah a hơnăm nah xua hdoăng têa ôh tá tro tơdroăng, mê hơnăm kơ’nâi pơtối ai xôi [ă tơhnah roh má péa.

{ă Hngêi kơmăi on tơhrik Dak Kar nếo achê pơla kố, khu kăn pơkuâ tơring cheăm [ă mâu khu râ, kơvâ cheăng dêi 2 kong pơlê Dak Nông [ă Bình Phước pơrá ôh ta tối dêi tơná pôu râng hnoăng cheăng rak ngăn tơniăn hngêi kơmăi on tơhrik kố.

Tiô hlá tơbeăng Người Lao động chêh tối, tiâ mơnhên mâu tơdroăng êng ’na hnoăng cheăng pơkuâ ngăn dêi tơnêi têa khoh lôi ai tơdroăng xía vâ mê, pôa Bùi Huy Thành, Ngế pơkuâ cheăng kơmăi-mơdró kâ dêi kong pơlê Dak Nông tối tiah kố ‘’Hngêi kơmăi on tơhrik Dak Kar a kong pơlê Bình Phước, kong pơlê Dak Nông tá hâi ai túa tơru\m cheăng’’. La pôa Nguyễn Thanh Bình, Kăn hnê ngăn Vi [an tơring Bù Đăng, kong pơlê Bình Phước ai tối, Hngêi kơmăi on tơhrik Dak Kar, kong pơlê Dak Nông, peăng Bình Phước ôh tá chiâng châ tơpui tối, hnê khe\n.

Tung pơla kố, mâu hngêi kơmăi on tơhrik a Dak Nông hiăng pơtê tâi tâng, tiô Tie#n sih Đào Trọng Tứ, Kăn pơkuâ xiâm mơnhông krá tơniăn tơmeăm khoăng tung kơdâm têa, tơnêi [ă tơtro [ă tơdroăng ki hyôh kong prâi hơ’lêh (Khu ngăn ‘na têa kroăng Việt Nam), kố mơni cho tơdroăng ki nếo hlo apoăng ăm tơdroăng ki ôh tá tơ-[rê tung la ngiâ:

‘’Xuân chiâng vâ tối, [ă 2 hdroh ai tơdroăng xía vâ mê, pin hiăng mơhúa há xua hiăng kơhnâ veăng cheăng, ‘mâi rơnêu, la luâ tâ kơ mê, klêi kơ’nâi mê mêi hiăng chía kơdroh. Tâng ôh, mê kô chiâng pro ‘mêi. Laga, tâng ối pơtối ai tơdroăng xía vâ ‘na hngêi kơmăi on tơhrik kố, mê khoh pơloăng kân ‘nâng ing hngêi kơmăi on tơhrik, tung la ngiâ kô chiâng ai tơdroăng ki xâu xía kân’’.

Tơdrêng [ă mâu hngêi kơmăi on tơhrik mâu long, rơchôa kân a Tây Nguyên xuân tro mơnhâu [ă kô trâm pá puât tung roh kong mêi têa kân lân lu. Krê a kong pơlê DakLak hiăng ai 3 to rơchôa, long têa hiăng plế. Long đo#i 6, cheăm Ia Lốp, tơring Ea Súp nếo tro têa plế há, hên tíu drô kơ’noăng kâng long hiăng tro tơplo\ng, kô tơ’lêi tơhnah kơ’noăng rơdâ kân tâ tá.

Ki xâu rơ-iô má môi cho kơ’noăng kâng Quảng Điền, rak ngăn ăm kơpong klâng báu lối 3 rơpâu ha drô kroăng Krông Ana. Klêi kơ’nâi hiăng hlo ai hên tíu drô kơ’noăng kâng long mê sap ing hâi lơ 8 khế 8 troh lơ 12 khế 8, mê kơ’noăng ki kố hiăng tơhnah châ 7 met. Ki vâ tối akố, kơ’noăng Quảng Điền hiăng châ pơtâng tối hdrối ing to lâi hơnăm hdrối mê hía nah. Rơ’jíu xiâm Việt Nam hiăng chêh tối mâu tơdroăng nếo ai, tối ‘na ki ôh tá dâi xếo dêi long hngêi kơmăi on tơhrik akố, la tơdroăng ki hbrâ rơnáu, ‘mâi rơnêu ôh tá hâi teăm tơxâng, môi tiah tơdroăng ki pôa Mai Trọng Dũng, Kăn pho\ ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê Dak Lak ăm ‘nâi:

‘’ ‘Natơdroăng ‘mâi rơnêu, mơjiâng pro drô kơ’noăng kâng long kố xua liăn ki mơjiâng pro mê hên ó, xua mê Khu pơkuâ ngăn ‘na cheăng kơmăi [ă mơdró kâ hiăng tối tơring mơ’no pơkâ mơjiâng pro a mâu tíu ki kal, athế ‘mâi rơnêu. Laga, tơring tá hâi teăm châ pêi pro ki klâi mâu tơdroăng mê’’.

Tung rơnó mêi khía mơhot kân pơla hdrối kố nah, Tây Nguyên hiăng mơnhên tối ai kong mêi râ kân ‘nâng, hên tíu ki ‘nâ têa tâk a kơlo sap ing 400 troh 600mm, bu tung pơla 1 hâi 1 măng. {ă kơlo têa mêi hên tiah mê, kong ki veăng rak vế têa chu ối iâ, mê drêng troh rơnó mê hngêi, kô ôh tá hluăn ing tơdroăng ki tro têa rơlêa [ă lân lu. Laga, mâu tơdroăng ki tơhnah tơhnâp long, rơchôa têa a mâu hngêi kơmăi on tơhrik đi đo xuân u ối, khoh chiâng pơloăng tiah mê, ki kal, ki hdrối tâ cho xua hnoăng pơkuâ ngăn tá hâi teăm kơtăng, krâu khât, ing mê khoh chiâng trâm hlo, mâu rơchôa, long têa khoh tro tơhnâp.

Rế hía hyôh kong prâi rế hơ’lêh phá tơ-ê, kong kế nhâ loăng a Tây Nguyên ôh tá xê tơ’lêi vâ hơ’lêh tung pơla môi péa hơnăm; tơdroăng pêi chiâk pêi deăng, tơku\m mơjiâng pơlê nếo đi đo pro phá tơdroăng pơkâ [ă hên mâu tơdroăng ki ê, mê ôh tá khoh chiâng rơhéa. Ing tơdroăng ki ai păng ‘nâng mê, mâu kong pơlê kơpong Tây Nguyên mê vâ mê ôh xuân athế trâm tơdroăng ki xía vâ.

Tâng ôh tá vâ hơ’lêh ‘na túa pơkuâ ngăn, [ă hnoăng cheăng ki pôu râng ki hiăng hmâ hlo tung mâu khế hơnăm hdrối mê hía nah mơni tơdroăng ki pơloăng mơnúa kô pơtối ai nếo [ă hơngăm hngo tâ há.

Đình Tuấn-Hương Lý chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng