Pâk pơkeăng vaccine lơ ôu pơkeăng, vâ kum ăm châ vâi hdrêng kâi hbrâ mơdât pơrea\ng tâ tú.

Hơnăm 1985, Khu xiâm pơkuâ ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât po rơdâ pâk pơkeăng vaccine ăm tâi tâng mâu vâi hdrêng tung lâp tơnêi têa, tơku\m pâk mâu pơkeăng vaccine tê kơtê ăm mâu vâi hdrêng sap ối tơx^n troh 36 khế, vâi kơdrâi mơ-êa [a\ vâi kơdrâi hơnăm ki rơneh kuăn ‘ne\ng, sap 15 – 35 hơnăm. Tơdroăng pâk pơkeăng ăm tâi tâng vâi hdrêng châ mơnhên tối cho tơdroăng ki pơxúa má môi, hiăng rak ngăn rơtuh ngế vâi hdrêng ôh tá tro tâ pơrea\ng, lơ hlâ xua mâu pơrea\ng tâ tú ki rơ-iô. Ki nhên ga tiah kố, kơnôm hiăng châ mơdât pơrea\ng kơtuâ ‘mêi tung lâp plâi tơnêi sap hơnăm 1979 nah. Việt Nam xuân châ tơ-[rê tung mơdât pơrea\ng kăng kơ-[re\n sap hơnăm 2000, mơdât pơrea\ng khăng kơ-bre\n tung châ, ôh tá kâi hiâm a vâi hdrêng hơnăm 2005.

Nôkố ai 10 túa pơkeăng vaccine châ pâk tung tơdroăng pâk pơkeăng ăm tâi tâng vâi hdrêng vâ hbrâ mơdât mâu pơrea\ng: Êi kliâm B, kơ-o lo mơheăm, phât hiâm, kơ-o đi đo, khăng tung nuih, ôh tá kâi hiâm, khăng kơ-[re\n châ, êi xôu [a\ êi tung ngôa pro chiâng ai têa rơtốu xua pơrea\ng Hib, Êi sôu – Rubella, êi ngôa Nhật Bản B. Pak^ng a mâu kơpong ai tơ’lêi tro tâ, ối châ xúa vaccine hbrâ mơdât tơngê tô [a\ châi klêa.

A kong pơlê Daklak, rêm hơnăm pâk pơkeăng vaccine ăm tâi tâng vâi hdrêng châ lối 600.000 klo\ng pơkeăng vaccine. Tiô tơbleăng tối dêi Tíu xiâm hbrâ mơdât pơrea\ng kong pơlê Daklak, hên hơnăm kố, kơnôm tơdroăng séa ngăn klêi kơ’nâi pâk pơkeăng, mê kơxo# mơngế pâk tu\m châ sap 90% tơngi klêng. Maluâ hiăng ai hên vâi hdrêng châ ôh tá tơtro [a\ pơkeăng, laga hiăng pơlât teăm tơdrêng, ôh tá pro chiâng râ ó [a\ vâi hdrêng.

Pâk pơkeăng vaccine ai hnoăng kal khât tung rak vế ivá ăm vâi hdrêng. Laga, vâ tơdroăng kố châ tơ-[rê, mâu nôu pâ kal hlê ple\ng tơtro ‘na pâk pơkeăng vaccine. Kơ’nâi kố, Thak sih, [ok thái pơkeăng Trịnh Quang Trí, Kăn pho\ pơkuâ Tíu xiâm hbrâ mơdât pơrea\ng kong pơlê Daklak kô pơchân tối ăm pó vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ ‘na pâk pơkeăng vaccine.

Mâu tơdroăng kal tơtro\ng drêng pâk pơkeăng vaccine

Tiô tơbleăng tối dêi kơvâ ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât, tâi tâng vâi hdrêng klêi kơ’nâi rơneh kal châ pâk pơkeăng vaccine vâ rak ngăn ivá châ chăn dêi tơná [a\ pơlê pơla. Laga vâ kơdroh ki châ ôh tá tơtro [a\ pơkeăng klêi kơ’nâi pâk, tơniăn ăm vâi hdrêng, mâu ngế ki tiah mê pôi tá pâk lơ lôi ôh tá pâk. {ok thái pơkeăng Trịnh Quang Trí, tối ăm ‘nâi mâu ngế ki lâi chiâng pâk lơ ôh tá chiâng pâk:

‘’Vâi hdrêng ki châ ôh tá tơtro [a\ pơkeăng môi tiah khăng kơ-[re\n, tơngê tô drêng rôh pâk hdrối pơkeăng vaccine rơtế môi khu.

Vâi hdrêng tung châ ôh tá tơniăn, môi tiah: ôh tá kâi hiâm, mơheăm kơtâu troh a plâi nuih ôh tá tơniăn le\m, kơkốu ôh tá dâi le\m, kliâm ôh tá dâi le\m [a\ hía hé.

Vâi hdrêng xúa mâu pơkeăng ối tung pơkâ hbrâ mơdât pâk pơkeăng vaccine.

Mâu ngế ki kố tâng pâk pơkeăng vaccine châ kô ôh tá tơtro [a\ pơkeăng, tơdjâk pro ‘mêi tung châ vâi hdrêng, xua mê pôi tá pâk. {a\ mâu vâi hdrêng châi plâi nuih sap ing tơx^n hiăng châ pơlât mê mâu nôu pâ thế djâ vâi hdrêng lăm pâk pơkeăng vaccine a mâu hngêi pơkeăng ki ai ivá séa ngăn klêi kơ’nâi pâk vâ tơniăn ăm vâi hdrêng’’.

{ok thái pơkeăng Trịnh Quang Trí hnê mơhno, nôu pâ thế séa ngăn vâ vâi hdrêng ôh ti êa pâk tâng tro mâu pơrea\ng kơ’nâi kố:

‘’Vâi hdrêng tro tâ pơrea\ng râ ó, ki má lối mâu pơrea\ng mot tung châ.

-Vâi hdrêng tơngê tô lối 37,5 đo# C lơ ki tô chu 35,5 đo# C.

-Vâi hdrêng rơneh tá hâi tu\m khế lơ châ hngăm ôh tá châ 2000g.

-Vâi hdrêng dế xúa mâu pơkeăng ối tung pơkâ ôh tá ăm pâk tiô tơdroăng pâk pơkeăng vaccine.

Nôkố, a mâu hngêi pơkeăng cheăm, bêng pêi pro tơdroăng pâk pơkeăng vaccine tiah hmâ rêm măng t^ng, rêm khế. Xua mê, mâu ngế vâi hdrêng ôh tá êa pâk roh hdrối, kal châ pâk klêi kơ’nâi vâi hdrêng hiăng tơniăn ivá.

{ok thái pơkeăng Trịnh Quang Trí pơchân mâu ngế ki tro chó kôk kâ, mê maluâ vâi hdrêng ôh tá chiâng pâk lơ pơkâ ôh tá chiâng pâk, xuân thế pâk pơkeăng hbrâ mơdât pơrea\ng kôk [a\ kal châ séa ngăn ing mâu tíu pơlât ki ai ivá rơkê pơlât.      

Tâng vâi ‘ne\ng châi klêa ôh tá râ, kơ-o xua kong hngiú ôh tá tơngê, vâi ‘ne\ng kr^n tá păng kân, vâi ‘ne\ng lo tum tung châ tơhe\n hdrối mê la ôh tá ‘nâi xua tơdroăng klâi, ngế nôu xuân thế djâ vâi ‘ne\ng lăm pơlât a hngêi pơkêăng  vâ pâk pơkeăng tro tiô hâi khế pơkâ.

Tâi tâng mâu pơkeăng vaccine xuân thế pâk nếo. La mâu nôu pâ hiăng lôi ôh tá vâ lăm pâk. Tối ki xiâm dêi tơdroăng pâk pơkeăng nếo, [ok thái pơkeăng Trịnh Quang Trí ăm ‘nâi mâu pơkeăng vaccine kô ai tiô ivá, [ok thái pơkeăng Trịnh Quang Trí ăm ‘nâi mâu vaccine drêng pâk kô ai miễn dịch, la klêi kơ’nâi to lâi khế pâk, ivá ki mê kô rơdêi, xua mê kal thế pâk nếo vâ mơdêk ki hbrâ mơdât pơreăng. Ai ngế ki ‘nâ, ki xiâm pơreăng pro hơ’lêh, pơtih tơngê kơ-o kơ-ôk thế pâk pơkeăng nếo.

Pâk pơkeăng vaccine tơkéa vâ tối djâ môi kế tơviah ‘mot tung châ. Xua mê, rêm châ vâi ‘ne\ng kô tâ tơviah [ă vaccine a kơlo ki pơrá phá. Tâi tâng bú tâ tơviah iâ [ă môi tiah hlo êi, tíu pâk, tơngê i-iâ, rơlâi rơlo, châi drô kéa, hơ’nêh, ôh tá vâ kâ kế [ă hên tơdroăng ki ê. {ok thái pơkeăng Trịnh Quang Trí tối pơchân:

‘’Drêng hlo vâi ‘ne\ng êi châi tíu ki pâk, mâu nôu pâ pôi tá pik, pôi tá pân mâu pơkeăng ki klâi ôh drăng tíu ki êi mê. Tâng pik lơ pân kô pro rơ-iô chiâng rơtốu, pro chiâng rơ-iô ăm vâi ‘ne\ng. Kố cho mâu tơdroăng ki hmâ hlo [ă kô tâi xêh klêi 1-2 hâi. {ă mâu vâi ‘ne\ng tơngê, nôu pâ kô chiâng vâ ăm ôu pơkeăng kơdroh tô.

Pak^ng mê, [ă vâi ‘ne\ng thế ăm vâi âu hên lơ ôu hên têa luâ tâ mâu vâi ‘ne\ng ki kân. Hdrối [ă klêi kơ’nâi pâk kô ăm vâi ‘ne\ng kâ kơ-[ăn, ke\o vâ ăm vâi tâ ro, ôh tá tơmiât hên.

Iâ hlo mâu vâi ‘ne\ng tơngê râ tung pơla 30 phut lơ 24 chôu apoăng klêi pâk. Mâu nôu pâ thế ‘nâi ki tơviah môi tiah hlo vâi tơngê hmân kơpêng 39 độ C, kơdrâ, krôu hên oh át kâi hmái, ngiâ péa, pá kâi hiâm thế re\ng djâ vâi ‘ne\ng re\ng troh a hngêi pơkeăng.

Tâi tâng pơkeăng vaccine ki ăm pâk xuân hiăng châ séa ngăn tơniăn hdrối [ă hlo xêt, la xuân ối mâu vâi ‘ne\ng ki ‘nâ klêi pâk pơkeăng vaccine chiâng tơngê hmân. La pôi tá hlo mâu ki tơviah tiah mê ah mâu nôu pâ chiâng lôi, ôh tá vâ djâ vâi ‘ne\ng lăm pâk. Xua tâng ôh tá pâk tu\m pơkeăng [ă ôh tá tro hâi vâi ‘ne\ng kô chiâng tro tơdroăng châi ki rơ-iô, kô pro chiâng hlâ lơ pro chiâng ai tơdroăng châi ó ki ê, tơdjâk troh ki xông kân dêi châ chăn vâi [ă tơdjâk troh a ngôa.

Sa Ly prếi Gương tơplôu [ă tơbleăng