Pôa Nơm Y Biêng, kot mâ hơnăm 1940 a thôn Păng Pế Dơng, cheăm Dà Rsal, tơring Dam Rong, kong pơlê Lâm Đồng, maluâ ôh tá ai ivá xếo la tuăn ngoâ pôa xuân ối rơkê. ‘Nâi ngin sap ing hơngế troh, pôa sôk ro tơpui tơno [ă ngin. Pôa ăm ‘nâi, vâi krâ nho\ng o tung thôn Păng Pế Dơng di đo pêi pro tro tiô troăng hơlâ dêi Đảng, Luât dêi tơnêi têa, kơhnâ pêi cheăng kâ, rak vế pơlê, cheăm tơniăn le\m [ă tơru\m rơtế [ă dêi rơpó rak vế khôi túa ton nah dêi hdroâng kuăn ngo tơná:

‘’Á hmâ mơ-eăm hnê khe\n vâi krâ nho\ng o mơ-eăm pêi cheăng kâ. Pêi pro tiô troăng hơlâ Đảng, Tơnêi têa. Kơhnâ pêi cheăng kâ, xuân môi tiah rak vế khôi túa, vêa vong dêi pâ, pôa pin nah. Vâi krâ nho\ng o mơnê khât kơ khu kăn pơkuâ rêm râ hiăng tơmâng ngăn, ai hên troăng hơlâ to\ng kum ăm vâi krâ nho\ng o.

 Á kô pơtối tối tơbleăng ăm vâi krâ nho\ng o ‘na troăng hơlâ dêi Đảng, Tơnêi têa. Vâi krâ nho\ng o tíu kố hmiân tuăn pêi cheăng kâ, rêh ối le\m ‘na châ, tro ‘na mơhúa. Vâi krâ nho\ng o tíu kố ai tơdroăng tơru\m to\ng kum dêi rơpó, ai tơdroăng ki hlê ple\ng, tơniăn tung kring vế pơlê pơla. Á sôk ro ‘na tơdroăng mê’’.

Djâ troăng ahdrối tung rêh ối rêm hâi, pôa Nơm Y Biêng ôh ti xê hnê khe#n to dêi kuăn ‘ne\ng cháu chái djâ troăng tung pêi chiâk, mê ối kơhnâ khât rak vế khôi túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo. Rêm rôh ai po mơd^ng lơ rêm rôh hôp thôn xuân môi tiah rôh trâm mâ [ă mâu rơpo\ng ki ê, pôa hmâ krếo thế vâi krâ nho\ng o pin ‘nâi mơdêk mâu khôi túa ki le\m tro dêi pâ, pôa ton nah, môi tiah to\n chêng koăng, hơdruê tiô tơdrá ton vâi kráa roh nah, khôi túa ki pâ mơnê nôu pâ, [ă tah lôi mâu khôi túa ki ôh tá tro [ă tơdroăng rêh ối ki nếo, môi tiah tơdroăng xối xeăng drêng tamo, tơdroăng ki pâ liăn lơ tơmeăm drêng pơkoăng o\ng mế.

Tối ‘na pôa Y Biêng, ngoh Păng Ting Y Tâm, kăn pơkuâ thôn Păng Pế Dơng hâk tơngăm tối:

‘’Tối tơdjuôm cheăng kâ dêi krâ nho\ng o tung thôn xuân ối kơtiê. Maluâ tiah mê, xuân môi tiah mâu tơdroăng klâi ki pôa nếo tối, mê vâi krâ nho\ng o tơmâng khât tiô kơ Đảng, Tơnêi têa. Malối, pôa cho ngế ki châ kuăn pơlê loi nhuo#m, pôa đi đo djâ troăng ahdrối ăm vâi krâ nho\ng o tung thôn tiô [ối, krếo thế kuăn ‘ne\ng tung rơpo\ng hngêi pêi pro djâ troăng ahdrối vâ vâi krâ nho\ng o tung pơlê tiô [ối, mơ-eăm ivá pêi cheăng kâ.

Pôa hnê vâi krâ nho\ng o tung thôn athế ‘nâi mơdêk mâu tơdroăng ki kơnía le\m tro dêi khôi túa ton nah dêi pâ, pâ pin, malối cho khôi túa le\m tro dêi hdroâng mơngế Mnông’’.

Pôa Bon Krong Y M’Rong, kăn pho\ pơkuâ ngăn Đảng ủy cheăm Dà Rsal, ăm ‘nâi, kơnôm ai mâu ngế ki châ kuăn pơlê loi nhuo#m tung pơlê pơla môi tiah pôa Y Biêng, hiăng kum khu kăn pơkuâ cheăm tung tơdroăng ki tối tơbleăng troăng hơlâ dêi Đảng, luât dêi tơnêi têa mơdêk châ tơ-[rê tâ. Vâi krâ nho\ng o loi tơngah a Đảng, Tơnêi têa, kơhnâ pêi cheăng kâ [ă rak vế khôi túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo:

‘’Cheăm ai tâi tâng 7 thôn, tung mê 4 thôn cho vâi krâ nho\ng o Xuăn [ă 3 thôn cho vâi krâ nho\ng o hdroâng kuăn ngo, la ki hên cho vâi krâ nho\ng hdroâng kuăn ngo Mnông Gar. Mâu rơkong hnê tối dêi pôa, krâ pơlê, vâi krâ nho\ng o loi tơngah khât, [ă pêi pro [ối tiô túa ki mơ-eăm ivá, kơhnâ tung pêi cheăng kâ, loi tơngah a Đảng, Tơnêi têa, [ă tơdroăng ki kal tâ nếo cho vâi krâ nho\ng o hiăng rak vế tro tơdroăng kring vế pơlê, cheăm. Mơdêk mâu tơdroăng ki kơnía git dêi khôi túa le\m tro hdroâng kuăn ngo. Hmiân tuăn pêi cheăng kâ, hriâm [ối túa pơkâ pêi chiâk deăng rơkê sap ing mâu tơring, cheăm ki ê. Maluâ tơdroăng rêh ối cheăng kâ tá hâi niân khât la hiăng ai tơdroăng ki hơ’lêh hên tâng pơchông [ă hdrối nah, tơdroăng rêh ối rế hía rế tơniăn, ôh tá ai tơdroăng xôi’’.

{ă tơdroăng ki môi tuăn dêi kuăn pơlê, hơnăm 2017, cheăm Dà Rsal, tơring Dam Rong, kong pơlê Lâm Đồng hiăng châ mơnhên châ plah tơdroăng pơkâ thôn pơlê nếo. Kố cho cheăm ki apoăng ối tung 64 to tơring kơtiê 30a dêi tơnêi têa pêi klêi tơdroăng pơkâ thôn pơlê nếo. Vâ châ ai tơdroăng kố ai hnoăng veăng kum dêi pôa Nơm Y Biêng, krâ pơlê mơhnhôk vâi krâ nho\ng o tơdjuôm ivá rơtế [ă tơnêi têa mơjiâng tơdroăng rêh ối rế hía rế phâi tơtô, hơniâp ro.

Lơ Mu K’Yến chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng