Tung mâu hơnăm hiăng luâ, ai hên vâi krâ kơpong hdroâng kuăn ngo ôh tá bê tơnêi pêi kâ, thăm nếo ôh tá ai tơnêi pêi kâ, ôh tá ai hngêi vâ ối, xua hên xiâm kối pơrá phá dêi pó. Tiô xêo troh khế 9 hơnăm kố, pôa Hà Ngọc Chiến – Kăn hnê ngăn Ho#i đong Hdroâng kuăn ngo dêi Kuo#k ho#i tối ăm ‘nâi:

‘’Pin ối ai troh 58 rơpâu 123 rơpo\ng ôh tá bê tơnêi ối, 330 rơpâu 578 rơpo\ng ôh tá bê tơnêi pêi kâ, 96 rơpâu 256 rơpo\ng kal mung liăn vâ mơnhông pêi kâ, 313 rơpâu 219 rơpo\ng ôh tá bê têa ôu hum rôh jiếo’’.

Vâ to\ng kum, kơdroh pá puât ăm vâi krâ hdroâng kuăn ngo, mê Đảng, Tơnêi têa pin hiăng ai troăng hơlâ to\ng kum tơnêi ăm vâi krâ hdroâng kuăn ngo. Xiâm kối ki kal tung tơleăng tơdroăng kố cho hâi lơ 20/7/2004, Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh Pơkâ kơxo# 134, [a\ tơdroăng xiâm cho to\ng kum tơnêi pêi kâ, tơnêi ối, hngêi ối [a\ têa krúa ăm vâi krâ hdroâng kuăn ngo kơtiê, tơdroăng rêh ối pá puât. Xua troăng pêi tro [a\ kal thâ dêi pơkâ kố, mâu kong pơlê hiăng re\ng hnê mơhno mâu kơvâ cheăng, mâu râ thâ tơku\m po pêi pro. Mâu kong pơlê môi tiah Thanh Hóa, Cao Bằng, Lạng Sơn, Phú Thọ [a\ kong pơlê ki ê châ tơ-[rê hên [a\ tơniăn ‘na tá kơxo#, hngêi ối dâi le\m tu\m mâu pơkâ 3 krá: trêi krá, mơnât krá [a\ kuâ krá. 

Mâu kong pơlê môi tiah: Tuyên Quang, Quảng Nam [a\ hía hé pơcháu ăm kơvâ cheăng hriăn ple\ng nhên ‘na [a\ng tơnêi pro hngêi, tơtro [a\ tơdroăng kal vâ rêh ối [a\ khôi túa le\m tro dêi vâi krâ hdroâng kuăn ngo. Hên kong pơlê hiăng pêi pro tro tơdroăng mơ’no tơdâng kơxo# liăn ngân rêm hơnăm vâ veăng tơlo liăn ki xo hdrối, mâu kong pơlê ki ‘na ối mơ’no tơ’nôm liăn ngân, mơhnhôk mâu khu râ ki ê [a\ mơhnhôk pơlê pơla veăng tơlo tơ’nôm ‘na liăn ngân, hâi pêi cheăng, tơmeăm ki mơjiâng pro [a\ hía hé vâ mơjiâng hngêi ối ăm mâu rơpo\ng kơtiê, môi tiah: Tuyên Quang, Nghệ An, Thừa Thiên Huế, Dak Nông, Gia Lai, lơ mâu kong pơlê hiăng pêi pro tơtro tiô Pơkâ kơxo# 03 dêi Khu xiâm pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng [a\ Mơnhông thôn pơlê ‘na uâ kếo loăng vâ to\ng kum pro hngêi ăm vâi krâ hdroâng kuăn ngo kơtiê, tơdroăng rêh ối pá puât.

Ki rơhêng vâ tơmâng mê cho, tơdroăng tăng tơnêi ối ăm mâu rơpo\ng châ mâu kong pơlê pêi pro [a\ hên troăng, túa pêi hên troăng [a\ rơkê. Mâu kong pơlê ai [a\ng deăng tơnêi hiăng rah xo kơpong vâ pro tíu ối nếo, [a\ pơkâ pêi ton xo\n dêi kong pơlê. Kố cho mâu kơpong ki le\m, châ thăm pro troăng klông tơ’lêi ’na troăng prôk, on tơhrik, têa ôu, hum, rôh, jiếo [a\ hía hé. Mâu tíu mơhnhôk nho\ng o, vâi krâ nho\ng o xing xoăng dêi pó, pơcháu dêi pó [a\ng deăng mơjiâng hngêi ối ăm mơngế ối pá puât xua mê hiăng kêi đeăng tơdroăng pơkâ.

Pơkâ 134 hiăng pro tơ’lêi hlâu ăm mâu kong pơlê ai tíu pêi pro mâu tơdroăng pơkâ rơtế môi pơlê, vâ mơnhông châ tơ-[rê mâu tơmeăm châ mơ’no liăn, xuân môi tiah tơdroăng pêi ki rơkê, [ea\n [e\ng dêi kuăn pơlê. Xua mê, mơnhông ki rơdêi tung pơlê pơla [a\ pêi pro tơtro troăng pêi dêi Pơkâ 134 cho ‘’Kuăn pơlê pêi xêh, Tơnêi têa to\ng kum [a\ pơlê pơla to\ng kum’’.

Tơniăn tơnêi ối tơnêi pêi kâ ăm vâi krâ hdroâng kuăn ngo ôh tá xê tơdroăng chiâng vâ re\ng tơleăng, mê thế kơnôm a ivá [a\ ki phá tơ-ê dêi rêm kong pơlê. Tơdrêng amê, kal xing xoăng mơngế pêi pro. Pak^ng mê kal kheăn kơdeăn mơhnhôk vâi krâ hdroâng kuăn ngo hơ’leh troăng tơmiât pêi, veăng rơtế Tơnêi têa po rơdâ Pơkâ kố thế châ tơ-[rê má môi. Tiô tie#n sih Hà Việt Quân, kăn pơkuâ Tơdroăng tơru\m cheăng lâp plâi tơnêi, Vi [an Hdroâng kuăn ngo:

‘’Ngin dế pơkâ kô to\ng kum troh 100 rơtuh liăn ăm 1 rơpo\ng ôh tá bê tơnêi pêi kâ, ing 50% tơngi klêng, tung mê Tơnêi têa kô to\ng kum dâng 22,5 rơtuh liăn, ki ê kô châ mung ing kơxo# liăn to\ng kum pơlê pơla, mung tung 10 hơnăm, [a\ liăn tơkâ [a\ tơdế tâng pơchông [a\ liăn rơkê ăm mung [a\ rơpo\ng kơtiê. Ngin xuân ai troăng pêi vâ kuăn pơlê tâng ôh tá ai tơnêi pêi kâ xếo mê kô hơ’leh tơdroăng cheăng. Ngin kô hơ’lêh troăng hơlâ to\ng kum mê hơ’lêh mơ’no liăn cheăng, ngăn vâi krâ hdroâng kuăn ngo cho khu tơru\m cheăng mơnhông mơdêk dêi lâp tơnêi têa’’.

Mơhé ối tơvâ tơvân, laga troăng hơlâ to\ng kum tơnêi pêi kâ, tơnêi ối, hngêi ối [a\ têa ôu hum rôh jiếo ăm mâu rơpo\ng hdroâng kuăn ngo kơtiê, tơdroăng rêh ối pá puât tiô Pơkâ 134 dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh hiăng re\ng mot tung tơdroăng rêh ối, kum pro hơ’leh ngiâ méa thôn pơlê kơpong vâi krâ hdroâng kuăn ngo. Tiô mơnhên dêi hên ngế rơkê, kố cho môi troăng hơlâ tơtro hiâm mơno kuăn pơlê, châ pơxúa hên ăm vâi krâ mâu hdroâng kuăn ngo tung tơdroăng xăm kơklêa kơdroh kơtiê, kum rak tơniăn pơlê pơla, mơjiâng tơdroăng ki môi tuăn tung kơpong vâi krâ mâu hdroâng kuăn ngo. Mơnhên tối dêi pôa Vũ Hồng Thanh, Kăn pơkuâ Vi [an Cheăng kâ dêi Kuo#k ho#i:

‘’Kố cho tơdroăng ki apoăng vâ tăng cheăng pêi ăm kuăn pơlê mê nếo kâi vâ kơdroh kơtiê krá tơniăn. Tung la ngiâ, thế tơmâng troăng hơlâ troh hơnăm 2025, rak tơniăn bê tơnêi ối, tơnêi pêi kâ, têa ô hum rôh jiếo ăm kuăn pơlê’’.

Thu Hòa -VOV4 chêh

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng