Riân sap apoăng hơnăm troh tơdế khế 8 hơnăm 2018, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột hiăng ‘nâi ai lối 90 ngế tro tơngê lo mơheăm, kơdroh 58% tâng vâ pơchông [ă hơnăm 2017. Laga, tiô riân ngăn dêi Khu xiâm ngăn ‘na pơkeăng [ă khăm pơlât pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột tối, kơxo# mơngế ki tro tơngê lo mơheăm rế râk hên sap ing khế 7 [ă tiô ti tăng ngăn ăm ‘nâi kô pơtối tâk nếo tung khế 8 [ă khế 9. Vâ hbrâ séa ngăn, ‘nâi pơreăng tâ tú ti lâi, sap ing apoăng hơnăm, {ơrô ngăn pơkeăng hiăng tí tăng ‘nâi tối ăm Vi [an pơlê kong kơdrâm chêh pơtroh hlá mơ-éa hnê mơhno ăm mâu kăn tơring cheăm, mâu khu râ rơtế veăng plâ mơdât pơreăng tơngê lo mơheăm. Tiô [ok thái pơkeăng Hoàng Văn Phong, Kăn {ơrô ngăn pơkeăng pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột:

‘’Tung pơla pơkuâ hnê ngăn dêi Vi [an rêm khế, tơdroăng cheăng hbrâ mơdât pơreăng tối tơchoâm xuân châ séa ngăn, teăm tối tơbleăng, malối mâu pơreăng ki pro tâ tú môi tiah pơreăng tơngê lo mơheăm. {ă Vi [an hnê ngăn pơlê kong kơdrâm hiăng ăm liăn, kum ăm mâu kơ koan cheăng ‘na ngăn pơkeăng pêi tơdroăng cheăng kơdê pơreăng, kơdê kiâ ngu nge\ng, ôa tri trôu’’.

‘Na cheăng hbrâ mơdât, [ok thái pơkeăng Võ Minh Hùng, Ngế pơkuâ hngêi pơkeăng pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột ăm ‘nâi: Hngêi pơkeăng hiăng hnê ăm tâi tâng 21/21 to hngêi pơkeăng cheăm, bêng thế tối tơbleăng i nhên ăm kuăn pơlê hbrâ mơdât pơreăng, athế  lăm ngăn đi đo, po ngăn kơmăi vâ ‘nâi ai ngế tơngê hên lơ ôh, teăm pêi pro tơdroăng mơdât pơreăng. Sap apoăng hơnăm troh nôkố, hngêi pơkeăng hiăng tơku\m po 2 hdroh lăm xôh pơkeăng kơdê pơreăng a lâp lu, xôh pơkeăng hbrâ mơdât [ă kơdê pơreăng 5 tíu ki ai hên ngế tâ tú tơngê, vâ mơdât ôh tá ăm tâ tú lâp lu. Tiô {ok thái pơkeăng Võ Minh Hùng, Ngế pơkuâ ‘na ngăn pơkeăng pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột:

‘’Sap apoăng hơnăm, Hngêi pơkeăng hiăng mơjiâng tơdroăng pơkâ hbrâ mơdât tơngê lo mơheăm hơnăm 2018. Lăm ngăn vâ ‘nâi tíu ki ai tâ tú pơreăng hdrối nah tung hơnăm 2017, klêi mê mơnhên ăm tâi tâng mâu hngêi pơkeăng cheăm, bêng hnê tối kuăn pơlê mơgrúa dêi hngêi trăng, troăng klông vâ pôi tá ai tri trôu, kiâ ngu nge\ng. Tung hơnăm hiăng luâ, Khu ngăn pơkeăng pơlât hiăng lăm xôh pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng a mâu cheăm bêng ki ai hên ngế tâ tú cho a Hòa Thuận, Tân An [ă Ea Tam hlối xôh pơkeăng kơdê pơreăng a tíu ki nếo tâ tú tung hơnăm 2018.

Pơla kố, tơdroăng cheăng pêi dêi mâu ki ngăn pơkeăng châ hnê pêi hên tâ. Khu cheăng ‘na pơkeăng hiăng troh a tơrêm rơpo\ng hnê kuăn pơlê kơdê kiâ ngu nge\ng, tri trôu. Laga, môi tung mâu tơdroăng pêi pro ki pá kân má môi nôkố xua iâ mơngế veăng cheăng ‘na pơkeăng. A mâu kơpong ki achê pơlê kong kơdrâm, rêm ngế pêi cheăng ‘na pơkeăng pơkuâ hnê sap ing 500-600 rơpo\ng, tung mê, kơxo# liăn kum rêm khế ăm khu veăng pêi hnoăng cheăng ‘na pơkeăng mê iâ ‘nâng, pro vâi chiâng ôh tá vâ pêi khât hnoăng cheăng ki mê. Tiô Jâ Nguyễn Thị Huân, kum pêi ‘na kơvâ ngăn pơkeăng tôh kơpho# 8, bêng Ea Tam, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột:

‘’Drêng mot tung hngêi pin koh, kơ-êng, tơpui rơkê [ă mâu rơpo\ng hngêi ki mê vâi xuân tơpui [ă pin le\m há. La troh drêng pin tăng ‘nâi tíu ki ôh tơtro, ah pin hnê tối vâi, vâi oh tá lâp tuăn hlối. Klêi mê ai hngêi ki ‘nâ pin lăm pôu vâi ôh tá vâ lôu péa. ‘Na tơdroăng hnê tối mê nôkố á hiăng prôk troh mâu tíu mê, kơxo ah prôk a tíu ki ê nếo, hâi ki lâi xuân prôk vâ hnê tối’’.

A hâi pêi cheăng pơla Khu ngăn pơkeăng pơlât [ă Vi [an hnê ngăn pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột ‘na tơdroăng cheăng hbrâ mơdât pơreăng, pôa Vũ Văn Hưng, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an pơlê kong kơdrâm tối ‘na rak ngăn khăm pơlât kuăn pơlê cho môi tung mâu hnoăng cheăng ki đi đo châ mâu kăn pơlê kong kơdrâm tơmâng pêi khât. Pơlê kong kơdrâm đi đo pro tơniăn ‘na ăm liăn rôe pơkeăng xôh pơkeăng kơdê pơreăng. Tâi tâng mâu tơdroăng cheăng pêi dêi kơvâ ngăn pơkeăng cho tí tăng ‘nâi nhên mâu tơdroăng tối ăm mâu kăn, mê mâu kăn xuân vâ môi tuăn, vâ tơdroăng cheăng hnê tối mê pêi pro châ tơ-[rê, pro pơxúa ăm kuăn pơlê.

Kơnôm ing tơdroăng mơ-eăm khât ‘na hbrâ mơdât pơreăng tơngê lo mơheăm, tơdroăng ki châ mâu kăn, rêm râ, kơvâ cheăng ngăn pơkeăng hiăng hbrâ pêi tơdroăng cheăng mơdât pơreăng. Pơkeăng, tơmeăm xúa tung khăm pơlât tá tung kơvâ cheăng hbrâ mơdât [ă pơlât pơreăng a mâu pơlê cheăm châ tơniăn. Hlê ple\ng dêi kuăn pơlê ‘na mơdât pơreăng rế châ tơ-[rê. Tâi tâng kuăn pơlê xuân ‘nâi túa hbrâ mơdât. Laga, klêi séa ngăn dêi khu râ pơkuâ cheăng, tơdroăng hơ’lêh tơ-[rê pê klêi hnoăng cheăng mê hâi ai hên ngế chiâng pêi pro.

Tung la ngiâ, Khu ngăn pơkeăng pơlât pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột tối kố tí tăng ‘nâi ple\ng ăm Vi [an hnê ngăn pơlê kong kơdrâm kơjo kum tơ’nôm liăn ăm khu cheăng ngăn ‘na pơkeăng pơlât, malối tung mâu khế ai hên ngế tâ tú pơreăng tơngê lo mơheăm. Xua kố cho mâu ngế ki pêi cheăng achê kuăn pơlê, hlê khôi túa rêh ối dêi kuăn pơlê, pro hlâu tơdroăng hnê ăm kuăn pơlê hơ’lêh túa pêi cheăng dêi tơná. Pak^ng mê, pơtối pê rơdêi ‘na mơgrúa krúa le\m tơnêi tíu hyôh kong prâi, hnê ăm rêm ngế, rêm khu veăng pêi a hâi tơdrốu [ă hâi t^ng tung rêm măng t^ng, đi đo lăm kơdê tri trôu, kiâ ngu nge\ng, xôh pơkeăng, lăm séa ngăn đi đo a mâu cheăm bêng ki ai hên ngế tâ tú pơreăng vâ pôi tá ai ngế ki tâ tú xếo.

Tơngê lo mơheăm cho môi pơrea\ng ki tâ tú rơ-iô ing mơngế troh mơngế xua tri trôu pâk (inâi khoa hok ‘na tri trôu kố cho Aedes Aegypti. Pơrea\ng kố tâ tú re\ng tung pơlê pơla [a\ kô pro mơngế tơ’lêi hlâ tâng ôh tá châ ‘nâi [a\ pơlât tơdrêng. Nôkố pơrea\ng tơngê lo mơheăm xuân tá hâi ai pơkeăng vaccine hbrâ mơdât pơrea\ng [a\ pơkeăng pơlât prêi khât hlối, xua mê tơdroăng hnê ‘na hbrâ mơdât pơrea\ng kố cho kal khât. Tung tơdroăng tơpui hâi kố, Ngế chêh hlá tơbeăng ai tơpui tơno [a\ [ok thái pơkeăng Phạm Hồng Lâm, Kăn pơkuâ veăng pơlât Tâ tú , hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên ‘na tơdroăng kố, pó vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ kô tơmâng!

Êng: Ô [ok thái pơkeăng! Pơrea\ng tơngê lo mơheăm mơhno angâ môi tiah lâi vâ ‘nâi [a\ pơrea\ng kơ-o kơ-ôk ki ê?

{ok thái pơkeăng Phạm Hồng Lâm: Tơngê lo mơheăm cho môi pơrea\ng virus tâ tú ing tri trôu. Tơngê xua virus mê hên túa laga [a\ pơrea\ng tơngê lo mơheăm hlo a ngâ môi tiah kơ’nâi kố: Môi cho tơngê râ ôh tá ‘nâi hdrối, đi đo sap ing 2 – 7 hâi. Drêng trâm tiah mê thế tơmiât troh tơngê lo mơheăm, ki rơhêng vâ tối tung rơnó mêi hngê. Má péa nếo, tâ hlo a ngâ cho châi, rơlâi rơlo. Tơdroăng châi kố gá hlối tơngê xua virus, pơreăng ki mâ pin ôh tá xáu hlo. Laga châi tơngê lo mơheăm mê gá phá tơ-ê cho châi ko [a\ châi tung veăn, châi kơxêng [a\ châi tung mâ. Ki hlo a ngâ má pái nếo ôh tá chiâng hiât mê cho tơngê lo mơheăm. Tiô mâu ngế tơngê lo mơheăm ôh tá keăn râ lơ râ môi tiah lo po pom a kéa, lo mơheăm môh, râ tâ mê nếo cho hêa lo mơheăm, mơheăm ôh tá tâk troh a ngôa. Hlo a ngâ nếo cho châi troăng klêa mê cho lo hêa, hêng hêa, ôh tá lo\n kâ hmê, châi klêa, châi kliâm, thăm nếo mâu ngế tơngê lo mơheăm châi klêa eâk lo to têa.

Mâu tơdroăng ki hlo a ngâ dêi tơngê lo mơheăm cho tơngê, châi, tơngê lo mơheăm [a\ ôh tá tơniăn troăng klêa. Tung mê, tơngê [a\ tơngê lo mơheăm cho 2 tơdroăng ki hmâ hlo má môi. Drêng trâm tiah mê mê kal thế troh tơdrêng a hngêi pơkeăng vâ châ khăm pơlât.

Êng: Drêng tro tâ pơrea\ng tơngê lo mơheăm mâu ngế ki châi hôm chiâng pơlât xêh a hngêi há? Pơlât môi tiah lâi?

{ok thái pơkeăng Phạm Hồng Lâm: Tơngê lo mơheăm ai 3 khu. Môi cho tơngê lo mơheăm Dengue, péa cho tơngê lo mơheăm Dengue hlo a ngâ [a\ pái cho tơngê lo mơheăm Dengue râ. Tiô Khu xiâm ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât mê khu má môi châ 71%, [a\ khu má môi cho ôh tá râ kô chiâng pơlât a hngêi lơ a hngêi pơkeăng. Laga, tâng tơngê râ, hêng hêa hên, châi klêa [a\ tâ ôh tá le\m tung châ mê thế mot pơlât a hngêi pơkeăng tơdrêng hlối. Tâng pơlât a hngêi mê thế pro tiô pơkâ thế ‘mot têa tung châ tu\m [a\ troăng ki ôu, mê cho mâu têa kơ’nâi kố: têa plâi kâ, têa rơhé, têa ôu krúa le\m [a\ têa ai oresol. Pak^ng ôu têa, kâ tu\m trếo piê kơhiâm, mơgrúa krúa le\m, tâng tơngê râ thế ôu pơkeăng kơdroh tơngê lơ mâu pơkeăng kố thế ai pơkâ dêi kăn [o# thái pơkeăng.

{a\ mâu vâi kơdrâi mơ-êa, mâu ngế châi râ, mâu ngế hré kr^n, mâu ngế piê lối râ pơrá thế re\ng mot pơlât a hngêi pơkeăng.

Êng: Tơngê lo mơheăm hâi ai pơkeăng pơlât prêi há? {a\ túa pơlât tơtro má môi vâ hbrâ mơdât pơrea\ng tơngê lo mơheăm cho ki klâi o [ok thái pơkeăng?

­{ok thái pơkeăng Phạm Hồng Lâm: Nôkố [a\ tung la ngiâ achê kố, tơngê lo mơheăm tá hâi ai pơkeăng pơlât prêi bu ai túa pơlât tơtro.

Tơngê lo mơheăm cho pơrea\ng tâ tú ing tri trôu, xua mê rêm ngế thế pâ tơdroăng kố mê cho ‘’Ôh tá ai kiâ ngu nge\ng, ôh tá ai tơngê lo mơheăm’’. Tri trôu hmâ kơtâ a mâu tíu kơdoăng têa xua mê rêm ngế kal đi đo mơgrúa krúa le\m tíu rêh ối dêi tơná, ví tơdroăng ăm ai têa toăng a mâu tơmeăm ki xúa rêm hâi. Tâng pêi tơtro tơdroăng kố xuân môi tiah tơdroăng ki pơto ‘’Ôh tá ai kiâ ngu nge\ng, ôh tá ai tơngê lo mơheăm’’ dêi Khu xiâm pơkuâ ngăn ‘na pơkeăng [a\ khăm pơlât pơkâ mơ’no, mê kô tơniăn ôh tá ai mơngế tơngê lo mơheăm’’.

Êng: Mơnê kô [ok thái pơkeăng

            Gương prế A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng