VOV4.Sêdang - Châi klêa xua virus Rota cho môi túa pơrea\ng ki hlo hên a vâi hdrêng, ki málối cho vâi hdrêng pá kơdâm 2 hơnăm. Pơrea\ng kố tâng ôh tá châ pơlât teăm tơdrêng, vâi hdrêng tâi têa tung châ, tâi po, pro ‘mêi troăng mơheăm [a\ kô tơ’lêi hlâ. Ngế chêh hlá tơbeăng ai chêh tối ‘na tơdroăng kố.

Pơrea\ng châi klêa xua virus Rota cho pơrea\ng troăng klêa xua virus Rota pro. Virus kố gá ối tung eâk, kế kâ, têa ôu ki tro ‘mêi [a\ hía hé. Drêng vâi hdrêng tro tâ pơrea\ng, virus Rota kô mot troh troăng klêa pro vâi hdrêng chiâng châi klêa, lo hêa, chiâng tâi têa tung châ. Pơrea\ng rơ-iô [a\ vâi hdrêng pá kơdâm 24 khế. Tiô xêo ngăn dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât lâp plâi tơnêi, rêm hơnăm tung lâp plâi tơnêi ai dâng 2 rơtuh 400 rơpâu ngế châi klêa xua virus Rota mot pơlât [a\ vâ chê 5% vâi hdrêng ki tro pơrea\ng hlâ.

Tung pơla achê kố, rêm hâi, kơbong pơlât vâi hdrêng, hngêi pơkeăng kân kong pơlê Daklak pơlât sap 30 – 40 ngế châi klêa xua virus Rota. Mâu [ok thái pơkeăng tối ăm ‘nâi, hdrối nah, pơrea\ng kố hmâ hlo drêng rơnó kố vâ lo rơnó ki tá, nôkố, pơrea\ng kố châ hlo plâ hơnăm. Hên nôu pâ tá hâi ‘nâi ‘na pơrea\ng kố xua mê hiăng ai hên ngế châi râ xua pơrea\ng kố. Muăn Nguyễn Duy Khang 32 khế, ối a pơlê kân Krông Năng, tơring Krông Năng, kong pơlê Daklak dế pơlât a kơbong pơlât vâi hdrêng cho vâ pơtih. Drêng hlo dêi kuăn châi klêa, tro tơngê, rơpo\ng hiăng pơlât xêh a hngêi. Laga kơ’nâi mê to lâi hâi, muăn hiăng lăm pơlât a hngêi pơkeăng.

Nâ Hồ Thị Hà Tiên, nôu Nguyễn Duy Khang tối ăm ‘nâi:

‘’Apoăng, kuăn á gá tơbrêi, klêi mê, lăm pơyâng đi đo, klêi mê tơngê, lo hêa. Ôh tá lo\n kâ ki klâi, ôu têa xuân lo hêa, ôu pơkeăng xuân lo hêa, klêi mê, á djâ lăm pơlât a hngêi pơkeăng pá kong, tối châi klêa, kuăn á hiăng ôu pơkeăng 2 hâi, laga ôh tá prêi, thăm rế râ’’.

Nâ Lí Thị Lẩy, ối a tơring Krông Nô, kong pơlê Daknông dế rak ngăn dêi kuăn châi klêa râ xua virus Rota a hngêi pơkeăng kân kong pơlê Daklak tối:

‘’Drêng hlo dêi kuăn châi klêa, á lăm rôe pló ki ăm tơ’lêi lăm eâk, laga ôh tá prêi le\m. Á lăm kêi hlá pơkeăng loăng ăm ôu xuân ôh tá kâi prêi, xua mê á djâ kuăn pơlât a hngêi pơkeăng’’.

Châi klêa a vâi hdrêng hmâ xua hên tơdroăng, xua mê mâu nôu pâ tơngah xêh ôh tá bê râ. Châi klêa xua virus Rota gá hlo pakong gá phá tơ-ê. Tiên sih, [ok thái pơkeăng Trần Thị Thúy Minh, Kăn pơkuâ kơbong pơlât vâi hdrêng, hngêi pơkeăng kân kong pơlê Daklak tối ăm ‘nâi:

‘’Ki hmâ hlo dêi pơrea\ng châi klêa xua Rotavirus cho vâi hdrêng lo hêa hên. Klêi mê châi klêa sap ing 3 – 5 hâi, kô ton troh 7 hâi, eâk xú u\m laga ôh tá ai mơheăm. Hmâ châi klêa a hâi péa [a\ hâi pu\n’’.

Ki hên vâi hdrêng châi klêa xua virus Rota mot pơlât hiăng râ ó, drêng vâi hdrêng ôh tá chiâng ôu têa, klêi kơ’nâi châi klêa hên. Tâi têa tung châ cho xiâm kối chiâng rơ-iô. Tiên sih, [ok thái pơkeăng Trần Thị Thúy Minh pơchân vâ kơnó drêng hiăng châi râ:

‘’Má môi, vâi hdrêng lo hêa hên ôh tá chiâng ôu têa. Má péa, vâi hdrêng lo eâk hên, têa ‘mot tung châ ôh tá bê tu\m. Má pái, châ tơbrêi tơbrêh, chôm. Má pu\n cho vâi hdrêng lôi âu nôu, ôh tá lo\n kâ kế. Má pơtăm kăng kơbre\n’’.

            Tiô xêo ngăn dêi khu ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât, ai troh 90% vâi hdrêng pá kơdâm pái hơnăm tro châi klêa xua virus Rota. A Việt Nam, tung péa ngế vâi hdrêng mot pơlât mê ai môi ngế tro tâ pơrea\ng virus Rota. Xua mê, mâu nôu pâ thế đi đo hbrâ kơchăng, kal tơtro\ng drêng tâ pơrea\ng, teăm tơdrêng djâ vâi hdrêng troh hngêi pơkeăng pơlât vâ tơmâng [ok thái pơkeăng tối ‘na pơrea\ng, ví châi râ.

Hbrâ mơdât châi klêa râ xua virus Rota

Virus Rota tâ tú re\ng [ă cho xiâm vius ki rêh ton. Vâ ví vâi ‘ne\ng tro tâ pơreăng kố, mâu nôu pâ [ă mơngế ki rak ngăn vâi ‘ne\ng thế pêi pro tro mâu tơdroăng kơ’nâi kố:

Túa hbrâ mơdât ki tro má môi cho ôu pơkeăng vaccine. Vâi ‘ne\ng thế ôu péa hdrôh vaccine, rêm hdrôh kơtăn môi khế, pơxiâm ing vâi ‘ne\ng 2 khế [ă mơgêi hdrối 4 khế. Vaccine hbrâ mơdât pơreăng châi klêa xua virus Rota ôh tá xê tung tơdroăng pâk pơkeăng ki hên. Mâu nôu pâ kal thế djâ vâi ‘ne\ng lăm troh a hngêi pơkeăng râ tơring, Khu ngăn ‘na pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng kong pơlê [ă mâu tíu pâk pơkeăng mơdât pơreăng vâ ăm ôu vaccine.

Má péa, ăm kâ ôu tu\m trếo kơhiâm cho tơdroăng ki tro vâ ai ivá kâi tơplâ mơdât pơreăng. Tie#n sih, [ok thái pơkeăng Trần Thị Thuý Minh, kăn ngăn khoa Nhi tổng hợp, hngêi pơkeăng kong pơlê Daklak ăm ‘nâi:

‘’Thế ăm vâi ‘ne\ng kâ tu\m trếo kơhiâm, pôi tá ât luâ râ. Pơtih ai mâu ki ‘nâ bú ăm vâi ‘ne\ng kâ rơhế tê kơtê tơdroăng kố kô pro vâi chiâng kr^ng tá kâi kân [ă pro vâi hmâ châi klêa lo têa hên tâ’’.

Má pái thế đi đo xếo mơhum krúa le\m châ chăn [ă pêi krúa kế kâ. Thế xếo ko\ng [ă kơ[o\ng ki kơdê pơreăng hdrối vâ pêi pơchên kế kâ, drêng ăm vâi ‘ne\ng kâ, klêi ăm vâi ‘ne\ng tơdế. Rah xo kế kâ ki nếo le\m vâ pế pơchên, pôi tá ăm vâi ‘ne\ng kâ kế kâ ki hiăng lôi hluâ 2 chô klêi pế pơchên. Kế kâ ki lôi ton thế ‘măn tung kơtuh hngiú [ă pế ăm tô nếo hdrối vâ kâ.

Tâng vâi ‘ne\ng tro tâ pơreăng, nôu pâ thế djâ lăm khăm a hngêi pơkeăng vâ châ hnê túa pơlât tơtro. Tie#n sih, {ok thái pơkeăng Trần Thị Thuý Minh ăm ‘nâi tơ’nôm:

‘’{ă vâi ‘ne\ng ki oh tá ăm ‘nâi hdrối tơdroăng châi ki ó mê bú ăm ôu pơkeăng a hngêi. Túa têa pơkeăng ki hmâ ăm ôu nôkố cho têa Oresol. Thế pro tro tiô tơdroăng ki chêh hnê a tơdrong pơkeăng. Xuân chiâng xo mâu túa têa tiô jâ pôa pin rôh nah hmâ pro môi tiah phái ki hiăng kơ óu, têa karôt ki ai hơ’lâk iâ po [ă mâu túa têa tiê ing plâi kâ ki ê. Ki ăm ôu hên lơ ôh ngăn a têa ki vâi ‘ne\ng ‘no drêng châi klêa. {ă vâi ‘ne\ng pá xôp 6 khế, rêm hdrôh vâi ‘ne\ng châi klêa tơdế lo têa thế ăm ôu sap 20-50 ml têa. Vâi ‘ne\ng pá xôp 6 khế troh 2 hơnăm thế ăm ôu sap 50-100 ml têa. Vâi ‘ne\ng lối 2 hơnăm ăm ôu 100 ml têa.

{ok thái pơkeăng Minh tối pơchân mâu nôu pâ pôi tá hmếo pơ rôe ôu pơkeăng drêng châi klêa pơyâng lo têa [ă pơkeăng kháng sinh xua kô tơ’lêi pro chiâng châi tung troăng rơkong. Tâng đi đo ôu pơkeăng kháng sinh kô rơ-iô ing pơkeăng kháng sinh, vâi ‘ne\ng kô châi klêa lo têa hên tâ.

A Sa Ly prếi Gương tơplôu [ă tơbleăng