VOV4.Sêdang - Ƀă kuăn pơlê kơtiê, tơdroăng ki châ mung liăn vâ ‘no tung pêi chiâk deăng tí xê cho tơdroăng ki hlâu, xua ga, ôh tá ai kế tơmăm ki kơnâ, thăm nếo, hngêi trăng, kơdrum deăng xuân tá hâi teăm châ hbru hlá mơ-éa mơnhên hnoăng ki châ xúa tơnêi, mê xo ki klâi vâ khoh châ mung liăn? Mâu hơnăm hdrối mê hía nah, Hngêi rak liăn kum pơlê pơla hiăng chiâng ngế ki veăng kum, tŏng tơveăng hên ăm rơpŏng châ mung liăn, mơ’no pêi cheăng kâ, chôa ‘lâng kơdroh kơklêa, xăm kơtiê.

Pôa Trần Đình Ý djâ ngin lăm pôu ngăn kơdrum plâi tơneăng tung hngêi ki lêm ƀă hlâm dêi pôa. Pôa Ý hiăng roăng môi pâ kơdrum ki rơdâ 8 rơpâu met karê vâ pro hngêi ki lêm ƀă hlâm vâ pêt plâi tơneăng. Plâi tơneăng drêng châ pêt pá kơdâm hơkôp ki lêm ƀă hlâm plâi kô ôh tá tro oâ hdroâng kâ ‘nhê, xua mê, ôh tá hrê liăn rôe pơkeăng, phon vâ xôh lơ kơdê pơreăng. Pôa Ý tối ăm ‘nâi, rơnó pêi a hơnăm nah, tâng vâ riân ngăn rêm xiâm plâi tơneăng châ krí xo 100 kg, mơngế mơdró lăm troh a kơdrum plâi kố rôe ƀă yă ai 20 troh 25 rơpâu liăn 1 ki lô. Ôh tá riân tối ‘na kơxô̆ liăn ki rôe hdrê, phon, têa tôh, rêm xiâm loăng plâi mê pôa châ tơkâ 1 rơtuh liăn.

Khoh ai kơdrum plâi tơneăng kố kơnôm châ mung ing Hngêi rak liăn kum pơlê pơla tơring Ƀuôn Đôn. Rơtế ƀă kơdrum plâi tơneăng, pôa Ý ối ai liăn vâ pêt hdrê krui ƀŏng kơtôu ngiât, kơphế, kơxái tiu, rêm hơnăm, pôa pêi châ 100 rơtuh liăn, xua mê rơpŏng pôa hiăng hluăn kơtiê.

Lối rơpâu rơpŏng kơtiê hdroâng kuăn ngo châ mung liăn pêi kâ

Pôa Ý hiăng ai liăn mĕn mơjiâng pro hngêi kân rơdâ, krá lĕm, xuân hiăng rôe kơmăi vi tĭnh ăm dêi kuăn kơdrâi mot hriâm lâm 6, hriâm troăng hyôh Internet. Pôa Ý tối ăm ngin ‘nâi: Maluâ tá hâi teăm kro, la tơdroăng rêh ối tiah hâi kố cho tơdroăng ki pôa tá hâi teăm châ trâm hlo la lâi, môi tiah dêi tơdroăng pốu drêng koi a kơmăng drêng pôa lăm rêh ối, mơjiâng xêh tơdroăng cheăng kâ a thôn Ea Mthar, cheăm Ea Ñuôl, tơring Ƀuôn Đôn kố:

‘’Kơnôm châ mung liăn ngân dêi hngêi rak liăn kum pơlê pơla, mê xuân ing kơxô̆ liăn ki kố á hiăng ‘no rôe hlâm vâ pro hngêi ki lêm hding ƀă hlâm, pá kơdâm kố á pêt plâi tơneăng. Tá troh a hâi kố, á hlo tơdroăng pêt plâi hiăng chia tơniăn. Bu tung pơla 1 hơnăm á hiăng ai liăn vâ mơdrếo dêi hngêi rak liăn liăn. Á pêt plâi ki kố hiăng châ 4 hơnăm, tâng vâ riân ngăn rêm xiâm á châ xo dêi tơkâ 1 rơtuh liăn’’.

Hên rơpŏng châ hluăn kơtiê kơnôm châ mung liăn vâ păn mơnăn mơnôa, pêt tơmeăm

Pôa Đào Danh Canh, kăn pơkuâ ngăn khu ăm mung liăn thôn Mthar 3, Ea Ñuôl tối ăm ‘nâi, khu ki cheăng ngăn ‘na ăm mung liăn mê ai 40 ngế. Vâi ki mê cho mâu rơpŏng kơtiê, vâ chê kơtiê ôh tá ai tơmeăm khoăng vâ kok mung liăn ngân a mâu hngêi rak liăn ki ê vâ mơ’no tung pêi cheăng kâ. Mâu hơnăm hdrối mê hía nah, kơnôm ing kơxô̆ liăn ing hngêi rak liăn mê mâu rơpŏng kố khoh dah ai xêh liăn vâ pêi pêt mơjiâng kế tơmeăm, chôa ‘lâng mơnhông pêi cheăng kâ, kơdroh kơtiê. Tung 40 ngế dêi tôh ăm mung liăn mê, nôkố hiăng ai 4 rơpŏng hiăng châ hluăn ing kơtiê, vâi ki mê hiăng mơdrếo tâi liăn ki mung.

‘’Vâi krâ-nhŏng o châ mung liăn vâ rôe phon, hdrê loăng kơphế ƀă kơxái tiu, păn ro ƀă pú pái châ tơ-ƀrê khât. Vâi krâ-nhŏng o hiăng tokâ luâ kơtiê, ai mâu rơpŏng ki ‘nâ hiăng châ mơdrếo liăn xiâm ăm hngêi rak liăn ki kum pơlê pơla’’.

Nâ H’Ly Kơbuôr, ối a ƀuôn Akŏ Êdung A, hơnăm kố ai 31 hơnăm. Xo on veăng hiăng vâ chê 10 hơnăm la ôh tá ai tơnêi pêi chiâk pêi deăng, mê tơdroăng rêh kâ ối dêi on veăng nâ đi đo trâm pá puât, rêh ối tung hngêi trăng ki pơtân. Kơtăn kố ai 5 hơnăm, kơnôm châ mung 30 rơtuh liăn ing hngêi rak liăn pơlê pơla, nâ H’Ly hiăng rôe hdrê loăng kơphế vâ djâ pêt ƀă rôe 2 hdrê ro kơdrâi vâ păn. Nôkố, maluâ xuân ối cho rơpŏng kơtiê, la tâng pơchông ngăn ƀă hdrối nah tơdroăng rêh ối dêi rơpŏng nâ hiăng ôh pá ai lối xahpá môi tiah hdrối nah xếo.

‘’Dế nôkố rơpŏng á ai 8 to ro, á hiăng tê dêi 3 to xuân châ 23 rơtuh liăn nôkố á ối păn 5 to. Á mơnê Đảng Tơnêi têa hiăng tŏng kum, tơveăng á châ mung liăn vâ mơnhông pêi cheăng kâ ai tơdroăng rêh ối tơniăn tâ’’.

Jâ H’Ñat Ƀyă, kăn tôh ngăn ‘na ăm mung liăn dêi ƀuôn AKŏ Êdung A tối ăm ‘nâi, tôh dêi jâ ai 70 ngế. Tâi tâng mâu ngế ki mê pơrá xúa kơxô̆ liăn mê tro tơdroăng rôe phon rơvât ăm loăng pêt, rôe hdrê ro vâ păn. Tá hâi ai ngế ki lâi hrá tung tơdroăng mơdrếo chĕn rêm khế.

‘’Nôkố, kuăn pơlê a tôh á ki châ mung liăn ing hngêi rak liăn kum pơlê pơla, tơnêi têa hiăng tŏng kum tơ’lêi hlâu ƀă ăm mung liăn vâ kuăn pơlê rôe ro, rôe hdrê chu, pêt kơphế. Rêm rơpŏng akố ki iâ vâi păn sap ing 3 troh a 4 to ro, vâi mơ-eăm păn ƀă mung tơ’nôm liăn ing hngêi rak liăn dêi tơnêi têa vâ mơnhông pêi cheăng kâ. Pói tơngah tung la ngiâ, tơnêi têa kô tŏng kum liăn hên tâ vâ vâi krâ ai liăn pêi kâ, chôa ‘lâng xăm kơklêa kơdroh kơtiê’’.

Pôa Võ Khắc Huy, Kăn pơkuâ hngêi rak liăn pơlê pơla dêi tơring Ƀuôn Đôn tối ăm ‘nâi: Dế kố ai 9 rơpâu 480 rơpŏng, tung mê, ai 4 rơpâu 900 rơpŏng hdroâng kuăn ngo, châ mung 342 rơtal liăn. Tâi tâng mâu rơpŏng mung pơrá xúa tro tơdroăng, pơtối mơdêk ki tơ-ƀrê tung cheăng kâ vâ kơdroh kơklêa, xăm kơtiê, xua mê, kơxô̆ liăn ki hrá mơdrếo bu ai 236 rơtuh liăn, châ 0,6% tê. Tâi tâng mâu rơpŏng ki hrá mơdrếo kố pơrá cho xua trâm pá, xua mêi kân têa lân lu klâng chiâk, mơnăn tro tâ pơreăng.

‘’Hngêi rak liăn hiăng ai hên troăng hơlâ ki vâ kơdroh xahpá ăm kuăn pơlê tiô kơ tơdroăng ăm phep mơdrếo liăn mung hrá, pơtối ăm mung roh kơ’nâi. Tâng lối trâm pá mê ngin xuân hiăng pơkâ ‘na kơxô̆ liăn ki chĕn mê tro tiô tơdroăng pơkâ dêi tơnêi têa. Pakĭng mê, ngin pâ thế hngêi rak liăn pá pêng ăm tơ’nôm liăn xua ai hên tơdroăng xahpá mê, kuăn pơlê pơtối kal vâ châ mung liăn nếo’’.

VOV Tây Nguyên

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng