VOV4.Sêdang - Mâu hơnăm achê kố, hnoăng cheăng kơdroh kơtiê krá ton a mâu tơring peăng kong ngo kong pơlê Quảng Nam pêi pro rơhéa hên tơdroăng. Tiah mê, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo kơpong kố hiăng hlo hơ’lêh khât; kuăn pơlê hiăng châ kum hên ing mâu troăng hơlâ, ivá tŏng kum dêi tơnêi têa vâ mơnhông cheăng kâ, tăng cheăng pêi, mơdêk pêi lo liăn. Nôkố, hên rơpŏng kơtiê cho hdroâng kuăn ngo hiăng hơ’lêh túa tơmiât, túa pêi, mơ-eăm pro kro mơdrŏng tơxâng.

Hdrối nah, rơpŏng nâ A Lăng Dy, ối a thôn Pà Ong, cheăm Cà Dy, tơring kong ngo Nam Giang, kong pơlê Quảng Nam ối tung rơpŏng kơtiê. Tâi tâng rơpŏng nâ rêh ối kơnôm pêi chiâk deăng, pêt prá, alâi, tơdroăng rêh ối ôh tá bê tơmeăm kâ. Mơ’nui hơnăm 2010, ing kơxô̆ liăn mung châ 30 rơtuh dêi Hngêi arak liăn kum rêh ối pơlê pơla ƀă mâu kơxô̆ liăn ki ê, nâ A Lăng Dy hiăng khên tơnôu mơ’no liăn mơjiâng pro kơdroăng păn ƀă rôe chât to hdrê hơkái păn. Kơnôm châ hnê mơhno 'na kih thuât păn mơnăn mơnôa xua mê khu hơkái dêi rơpŏng nâ rĕng kân, ôh tá tro tâ pơreăng.

Tơdroăng păn mơnăn mơnôa tơ’lêi hlâu, nâ A Lăng Dy po rơdâ păn ro ƀă hrĭng to í, hlối pêt 10 ha loăng nhĕn ƀă loăng plâi mit Siam. Nâ Dy tối, rêm hơnăm châ liăn rơkâ lối 200 rơtuh liăn ing mâu túa pêi kâ, păn mơnăn mơnôa; kơnôm pêt loăng nhĕn, păn ro, í nếo kum rơpŏng hlŭn ing kơtiê kơklêa:

‘’Hdrối nah mung liăn châ 2 hơnăm kố, mung liăn rôe ro ƀă pêt plâi mit, á hlo xuân hiăng hôm’’.

Quảng Nam hên troăng pêi châ tơƀrê tung kơdroh kơtiê krá tơniăn a kong ngo

Vâ pro tơ’lêi hlâu ăm kuăn pơlê mơnhông cheăng kâ, mơdêk pêi lo liăn, khu râ kăn pơkuâ cheăng Đảng, khu râ kăn pơkuâ tơring kơpong kong ngo Nam Giang, kong pơlê Quảng Nam hiăng ai hên troăng pêi kơtăng tung tơdroăng kơdroh kơtiê krá tơniăn. Tơring hiăng mơjiâng tơdroăng tơkêa bro mơnhông Tơdroăng tơkêa bro mơnhông pêt loăng plâi, mơnăn păn, tŏng kum kuăn pơlê mơnhông cheăng kâ.

Pôa Tơ Ngôl Với, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan tơring kong ngo Nam Giang, kong pơlê Quảng Nam, tối ăm ‘nâi, rêm hơnăm tơring hiăng mơ’no lối 2 rơtal liăn tŏng kum rơpŏng kơtiê mơnhông pêi kâ. Nôkố, tơring Nam Giang ai 130 tuá pêi mơnhông cheăng kâ ƀă châ pêi lo hên há:

‘’Tung pêi pro tơdroăng kơdroh kơtiê xuân hiăng hlo ai hên troăng pêi kâ, klêi mê păn mơnăn mơnôa ki má môi. Tơdroăng kơdroh kơtiê hneăng hơnăm 2016 troh hơnăm 2020 hlo châ tơƀrê, rêm hơnăm kơdroh sap 5 troh 7%. Ngin pơtối pêi pro kơtăng mâu troăng kơdroh kơtiê krá tơniăn, ki hên cho kơnôm tŏng kum pêi kâ, hnê cheăng pêi, tŏng kum tơdroăng pêi cheăng ƀă lăm pêi cheăng a kong têa ê’’.

Hên rơpŏng kuăn pơlê kong ngo kong pơlê Quảng Nam pro kro ing păn hơkái kong

Pôa A Lăng Mai, Kăn pơkuâ Khu pơkuâ hdroâng mơngế kong pơlê Quảng Nam tối ăm ‘nâi, mâu hơnăm hiăng hluâ, rơtế ƀă kơxô̆ liăn dêi Tơnêi têa, kong pơlê Quảng Nam xuân hiăng tŏng kum vâi krâ mâu hdroâng kuăn ngo, kuăn pơlê kơpong hơngế, hơngo mơnhông cheăng kâ, mơ-eăm hluăn ing kơtiê. Apoăng hơnăm kố, kong pơlê Quảng Nam hiăng tŏng kum vâ chê 2 rơtal liăn, pêi pro mâu tuá mơhnhôk pêi chiâk deăng a mâu cheăm kong ngo ƀă kơpong hdroâng kuăn ngo.

Mâu troăng pêi apoăng châ tơƀrê hên môi tiah: tuá pêi pêt ƀă pêt hên plâi krui ƀŏng kơtôu ngiât, păn ká Diêu hồng tung hlâm a long têa hngêi kơmăi on tơhrik, păn ká ‘lêap kéa rơbông tung hlâm a long têa ƀă hlối tê ká. Pakĭng mê, kong pơlê ối kum hdrê pêt, mơnăn păn, hdrê ro, hdrê chu ƀă hía hé, kơnôm mê, hên rơpŏng mơ-eăm pro kro mơdrŏng. Tung hơnăm 2020, lâp kong pơlê hiăng mơhnhôk châ vâ chê 3 rơtal liăn, kơxô̆ liăn pêi pro tơdroăng kơdroh kơtiê.

Mâu tơdroăng pêi, tơdroăng tơkêa bro, troăng hơlâ kơdroh kơtiê dêi tơnêi têa; mâu troăng hơlâ ki phá tơ-ê dêi kong pơlê hlối tŏng kum kơdroh kơtiê, kum tơdroăng rêh ối pơlê pơla hiăng châ pêi pro châ tơƀrê. Châ tơƀrê tung pêi pro, hơnăm 2020, kơxô̆ rơpŏng kơtiê lâp kong pơlê kơdroh 3.282 rơpŏng, tơkâ hluâ 121% tâng pơchông ƀă pơkâ mơ’no; kơxô̆ rơpŏng kơtiê ối tung troăng hơlâ tŏng kum mâu ngế ai hnoăng kơdroh sap ing 416 rơpŏng chu u ối 225 rơpŏng.

Ƀă tơdroăng kơdroh kơtiê a mâu cheăm kơtiê ki pá puât a kơpong kĭng têa kơxĭ, kơpong hdroâng kuăn ngo hơnăm hiăng hluâ hiăng châ tơƀrê hên. Kơxô̆ rơpŏng kơtiê dêi 74 cheăm kơtiê ki pá puât má môi kơdroh 1.681 rơpŏng. Ai 3 cheăm kơtiê ki pá puât má môi kơpong kĭng têa kơxĭ ƀă rơlố, 1 cheăm kơpong kong ngo châ mơnhên châ plah thôn pơlê nếo.

Pôa A Lăng Mai, Kăn pơkuâ Khu pơkuâ hdroâng mơngế kong pơlê Quảng Nam mơnhên, 6 khế apoăng hơnăm kố, lối 1.600 rơpŏng kơtiê ƀă lối 600 rơpŏng kơtiê kơpong vâi krâ hdroâng kuăn ngo hiăng kĭ hluăn ing kơtiê.

‘’Tơná mâu rơpŏng mơngế hdroâng kuăn ngo vâi hiăng xúa kơxô̆ liăn mung pêi kâ châ tơƀrê. Ing mê, kum mơnhông pêi kâ xuân môi tiah mơdêk pêi lo liăn ăm rơpŏng ƀă kum xut tah kơklêa kơdroh kơtiê krá tơniăn. Mâu tơdroăng pơkâ xiâm dêi Tơnêi têa xuân môi tiah kơxô̆ liăn ngân dêi kong pơlê ‘na tŏng kum hdrê pêt, hdrê loăng plâi ăm kơpong vâi krâ hdroâng kuăn ngo kong pơlê Quảng Nam hiăng mơnhông châ tơƀrê. Ing mê, pơ’lêh ngiâ méa mơnhông mơdêk cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla kơpong kong ngo’’.

Hơnăm 2021, kong pơlê Quảng Nam mơ-eăm kơdroh sap ing 2.000 rơpŏng kơtiê tơngi klêng ƀă xut tah kơtiê mâu rơpŏng ối tung mơngế ai hnoăng tơnêi têa ƀă kăch măng. Vâ châ pơkâ kố, Vi ƀan kong pơlê pơkâ thế mâu khu râ, kơvâ cheăng mơ-eăm tâ mê nếo, pêi pro tơdâng mâu troăng pêi, mơjiâng tơdroăng ki pơ’lêh ó rơdêi tung tơdroăng kơdroh kơtiê.

Ki rơhêng vâ tối, tơtrŏng tơdroăng mơnhông, po rơdâ mâu tuá pêi ki rơkê hôm ‘na kơdroh kơtiê; thăm mơnhông tơdroăng pơtâng tối tơdroăng; thăm pêi pro tơdrêng ƀă mâu kơxô̆ liăn ki ê.

VOV Miền Trung chêh

A Sa Ly tơplôu ƀă tơbleăng