Việt Nam nôkố ai 53 hdroâng kuăn ngo, tung mê, 27 hdroâng kuăn ngo ai chư chêh krê dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Môi tiah: Tày, Thái, Hoa, Khmer, Nùng, Mông, Jarai, Rơđế, Bơhnéa, Rơteăng, K’ho, Chăm, M’nông… Ing hên hơnăm kố, Đảng [a\ Tơnêi têa xuân môi tiah hên kong pơlê hiăng ai hên troăng hơlâ mơhnhôk, rak vế khôi túa le\m tro hdroâng kuăn ngo, tung mê ai tơtro\ng troh tơdroăng rak vế rơkong tơpui tối, chư chêh dêi vâi krâ mâu hdroâng kuăn ngo.

Pơkâ kơxo# 82/2010/NĐ-CP dêi Chin phuh hiăng pơkâ tơdroăng hnê [a\ hriâm nâl tơpui, chư chêh dêi hdroâng kuăn ngo tung mâu tíu hnê hriâm phoh thong, tíu xiâm hnê hriâm đi đo. Tơdroăng pêi pro rak vế, mơnhông khôi túa le\m tro mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam troh hơnăm 2020 xuân tơtro\ng troh tơdrơang mơjiâng troăng hơlâ [a\ mơhnhôk vâi krâ mâu hdroâng kuăn ngo tơpui dêi nâl tơná. Laga, drêng mot tơru\m pro chiâng kơdroh tơdroăng tơpui dêi ‘’nâl xiâm tơná’’ dêi hên hdroâng kuăn ngo. Tơdroăng rak vế [a\ pơtối rak tơpui nâl tơpui, chư chêh mâu hdroâng kuăn ngo [a\ hên troăng phá tơ-ê dêi pó, tung mê, ai diâp hnoăng, cho thâ khât vâ rak vế khôi túa le\m tro, pêi pro hnoăng tơdâng pơla mâu hdroâng kuăn ngo.

Tơdroăng diâp hnoăng tung rak vế chư chêh hiăng, dế châ thăm mơnhông a hên pơlê pơla mâu hdroâng kuăn ngo. A Nghệ An, hên hơnăm hiăng hluâ, ngế hnê hriâm – nge# nhân Sầm Văn Bình hiăng ai hên tơdroăng hriăn ple\ng, rah chêh, mơjiâng pro hên mơ-éa chêh tơdroăng kal, kơxop mơ-éa ki kơnâ ‘na chư Thái. Pôa veăng hnê a hên lâm hnê hriâm chư Thái. Jâ Lô Thị Mai, ối a cheăm Tam Hợp, tơring Qùy Hợp sôk ro [a\ phiu ro drêng chư chêh ton nah dêi hdroâng kuăn ngo tơná hiăng châ vêh pro.

Xua mê, jâ hiăng mơhnhôk kuăn cháu tung rơpo\ng veăng mâu lâm hnê chư Thái xua thái Bình hnê.

‘’Tâng rơkong thái Bình mơngế Châu Quang, rơkê chư Thái dêi hdroâng kuăn ngo tơná, á nếo krếo thái troh hnê ăm kuăn cháu ple\ng chư chêh dêi jâ pôa. Kuăn cháu á chiâng pơchuât chiâng chêh chư Thái, á phiu ro ‘nâng’’.

A cheăm kơpong kong ngo Nặm Ết (tơring Quỳnh Nhai, kong pơlê Sơn La), cô yăo Điêu Thị Hính, hdroâng kuăn ngo Thái châ ‘nâi cho ngế ki tá hiâm mơno tung tơdroăng hnê nâl tơpui, chư chêh hdroâng kuăn ngo Thái ăm kăn [o#, hok tro, kuăn pơlê tung kơpong. Hmôu pơ tiah mê kơhnâ hnê, châ cô Hính hnê ăm hên vâi o hok tro nôkố hiăng chiâng chêh chư Thái. O Quàng Thị Điệp hok tro lâm 6 Hngêi trung râ má môi [a\ râ má péa cheăm Nặm Ét, tơring Quỳnh Nhai tối ăm ‘nâi:

‘’Á muăn hriâm chư Thái a cô Hính 3 hơnăm, sap ing lâm 3 troh lâm 5, troh nôkố á hiăng chiâng pơchuât, chiâng chêh. Á hlo hriâm chư Thái xuân tơ’lêi tê, nôu pâ á mê ôh tá ‘nâi chư Thái, á kô hnê ăm nôu pâ’’.

Sóc Trăng ai 92 hngêi chuô Khmer mê hiăng ai lối 80 hngêi chuô po lâm hnê chư hdroâng kuăn ngo tung rơnó pơtê hriâm. Hiăng chiâng tiah hmâ, rêm rơnó pơtê hriâm, mâu vâi o ối ku\n mơngế Khmer a kong pơlê Sóc Trăng hbrâ lăm hriâm chư chêh hdroâng kuăn ngo tơná xua mâu [ok phop tung hngêi chuô po lâm. Mơhé lâm hriâm châ tơku\m po tung hneăng pơtê, [ok phop cho thái cô, mâu lâm hriâm cho kơtăng. Akố mâu vâi o châ trâm pú hmâ, xah hêi, ki rơhêng vâ tối cho hriâm vâ chiâng pơchuât, chiâng chêh chư dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Rơnó pơtê hriâm troh a hngêi chuô hriâm chư Khmer cho khôi túa hiăng sap ing ton nah.

Vâ tơdroăng hriâm dêi mâu vâi o châ tơ-[rê hôm, mâu hngêi chuô ối mung kơbong hriâm dêi hngêi trung râ má môi vâ tơku\m po hnê ăm mâu vâi o. Thái Lê Thành Thái, Pho\ pơkuâ hngêi trung râ má môi Thạnh Phú 3, tối ăm ‘nâi:

‘’Rêm roh pơtê hriâm, hngêi trung pơrá ăm 2 – 3 kơbong hriâm ăm [ok phop tung rơnó pơtê hriâm, vâ mơdêk ki ple\ng ‘na chư Khmer ăm mâu vâi o. Rêm hơnăm rêm roh pơtê hriâm, mâu vâi o vêh hriâm tơdroăng hriâm a hngêi trung phôh thong, tơdroăng hriâm nâl Khmer dêi mâu vâi o châ mơdêk nhên khât’’.

Ôh tá xê to pơlê pơla hdroâng kuăn ngo Thái lơ Khmer, mê tung tâi tâng pơlê pơla mâu hdroâng kuăn ngo ki ê tung mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam, tơdroăng hnê vâ rak vế chư chêh – mơhúa dêi rêm hdroâng kuăn ngo, rêm hdroâng mơngế, xuân ối châ tơmâng ing mâu troăng pơkâ pêi, troăng hơlâ tơmâng, pro tơ’lêi hlâu dêi Đảng [a\ Tơnêi têa.

Thanh Tâm VOV4 chêh

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng