Rak vế ivá mo rơdêi drêng kong tô ó
Thứ tư, 00:00, 02/05/2018
VOV4.Sêdang - Nôkố kong prâi a Tây Nguyên dế tung rơnó tô mơdrăng khăng khoăng ó. Ki tô têi kơdrâ pro chiâng ai hên tơdroăng châi tamo, malối [ă mâu tơdroăng châi tung klêa, môi tiah châi klêa râ, châi klêa lo liu, kơ o kơ-ôk, châi klêa lo têa [ă hên tơdroăng châi ki ê. Kong tô pơ-oh têi xuân tơdjâk troh tơdroăng châi plâi nuih [ă châi xôu.

 

 

 

Kong tô  ó  tơdjâk ‘mêi troh ivá kuăn mơngế, tơ’lêi pro chiâng ai pơreăng tâ tú:

-Pro tơ’lêi hlâu ăm vi khuân xông tâ tú mot ối tung kế kâ, pro chiâng tro hơ-ou kế kâ.

-Pro chiâng châi klêa dế lo têa ing tơdroăng xúa ôu kâ hum roh kế ki oh tá krúa.

-Pro tung châ chiâng rơlâi rơlo, mê cho roh ki tơ’lêi ăm hên pơreăng xông tâ tú mot tung châ.

Mâu tơdroăng châi tamo ki hmâ tro tung rơnó tô ó:

Kố cho rôh mâu pơreăng vâ tơ’lêi xông tâ tú, ma lối a vâi ‘ne\ng drêng ivá vâi oh pá hro. Mâu vâi ‘ne\ng hmâ tro mâu tơdroăng châi ki tơdjâk hên xua ing hyôh kong prâi, môi tiah êi krôk, êi tung môh krôk, êi tơxui xôu, tơngê hmân hlối chiâng kơdrâ xua ing pơreăng siêu vi, tơngê lo khêi hbrí hbríu, châi klêa lo têa, êi tung ngôa [ă hên tơdroăng châi ki ê.

Châi êi tung troăng hriâm: Cho êi tơxui xôu ki râ xua pơreăng siêu vi pro, mê cho tơdroăng châi ki hmâ hlo a vâi ‘ne\ng tro drêng kong prâi oh tá tơniăn. Ăm hlo môi tiah mâu tơdroăng ki tối a hdrối mê ai, kô pro vâi ‘ne\ng kơ-o rơdêng, klêi mê hlối kơ-o ton [ă rế kơ-o râ, oh tá ai têa kơhêa.

Rêm rôh kơ-o mê oh tá pơtê [ă klêi mê nếo hlo ai têa kơhêa. Tâng ôh tá ‘nâi nhên [ă ôu pơkeăng pơlât oh tá tro tơdroăng, tơdroăng kơ-o mê kô pro chiâng êi tung dế kơnăng tuăn, êi xoang, êi xôu [ă hên tơdroăng châi ki ê.

Châi klêa êak lo têa: Vâi ‘ne\ng tơ’lêi tro châi klêa xua tâ tú rotavirus. Kong tô ó pro mâu siêu vi tung hyôh kong prâi [ă vi khuân ing kế kâ, têa ôu xông tâ tú. Tơdroăng châi kố kơdrâ pro ăm vâi ‘ne\ng chiâng hêng hêa hlối lo hêa, lăm pơyâng lo mơdrêh to têa, lo môi tiah kơhêa kơ[êl, ai drêng ‘na lăm dế lo mơheăm ngiât mơtiah nhâ, châi ó tung klêa, tơngê, chiâng mơđu\ng klêa [ă hên pơreăng pro pin tâ châi ki tơ-ê. 

Tơdroăng ki châi êi ngôa: Kố cho tơdroăng châi ki rơ-iô xua vi khuân, siêu vi, kơmeăn lơ xua mâu pơreăng dêi mâu kuăn kiâ pro. Tơdroăng châi êi ngôa tâng ôh tá re\ng châ ‘nâi [ă oh tá teăm pơlât tơdrêng kô pá vâ prêi le\m tâi, tơ’lêi hlâ tâng ôh tá hlâ kố pro chiâng châi ki ê mơtiah hlâ lok, u\m ngôa, khăng kơbre\n môi pâ châ.

‘Na pơreăng a rôh hơ’lêh rơnó a mơngế hiăng kân:  Kong tô ó pro chiâng ai tơdroăng châi drêng kéa tro kong tô trâ. Kéa tơku\m chôa a mâu tíu ki tro rong, hơbáu xua tơdjâk ing kong tô, hên tíu ki rong râ bú tơdjâk to tơdroăng ngăn oh tá mơnâ mâ la ai tíu rong râ ki ‘nâ kô pro hlâ mơngế. 

Kong tô cho ki xiâm pro chiâng u\m ‘mêi kéa. Kong tô ó xuân pro mâu ngế ki ai tơdroăng châi ‘na plâi nuih lơ êi xôu tơ’lêi pro mơheăm ôh tá tâk troh a ngôa, lơ rế pá kâi hiâm.

-Rak ngăn vâ tơniăn ăm dêi ivá drêng kong tô ó: Rơnó tô mơdrăng ó cho rôh ki tơ’lêi tro pơreăng xông tâ tú. Xua mê, kuăn pơlê kal thế tơtro\ng:

-Kơhnâ kơpuih văng krúa hngêi trăng [ă plông hngêi vâ krúa hyôh kong prâi, thế kâ tô ôu chên, kâ kế tro tơdroăng, tơniăn ‘na trếo kơhiâm rêm hâi, pôi tá hrăng kơmăng, pôi tá ôu hât [ă hên ki ê.

-Ôh tá chiâng kâ kế kâ ki hiăng lôi ton la ôh tá châ ‘măn râk krúa tung kơtuh hngiú .

-Thế xo muâk râk vế ko, truâ muâk ki kân châ xâp tá rơno\ng drêng lo pá gong kong dế tô, pôi tá ăm dêi châ tro kong tô ó trâ, pôi tá ối pá gong lối ton drêng kong tô ó.

-Drêng hlo vâi ‘ne\ng tơngê, lo hêa, châi ko, tung châ kơdrâ lơ lo têa môh, kơ-o, châi klêa lăm dế  lo têa mê thế djâ vâi ‘ne\ng khăm pơlât tơdrêng.

-{ă mâu ngế hơnăm hiăng krâ, kal thế ngăn vâ ‘nâi mâu tơdroăng châi ‘mêi troăng mơheăm veăn ngoâ khăng kơbre\n chêng ko\ng, châi nuih, rơkong tơpui hmâng vâ, ôh pá hro, kơtêi kơtâu oh tá tơniăn. Thế khăm ngăn ivá đi đo [ă kế kâ ki rơpâ tơ’lêi pơyâng, hên trếo hơ’nhon vâ plâi nuih tơniăn le\m, mơngế ki châi plâi nuih thế kơhnâ pơtâp ivá môi tiah (prôk chêng, pơtâp ivá). Pôi tá hum hên, thế hum a tíu ki oh tá ai khía châ pê, hum têa tô vâ ví pôi tá tro êi xôu.

Tơdroăng ‘’Ivá ăm rêm ngế’’ troh akố hiăng tâi. Pó kô tơmâng ngin tối a măng t^ng roh kơ’nâi ah nếo.

Gương tơplôu [ă tơbleăng

 

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC