Hâi khế hơnăm pơkâ chiâng ôu pơkeăng cho khế hơnăm chiâng xúa vâ ôu pơkeăng ki hiăng pơkâ ăm môi khu pơkeăng, hdrối hâi khế hơnăm pơkâ mê, pơkeăng ối xêt tơniăn châ ‘măn rak krâu tro tiô tơdroăng pơkâ. Khế hơnăm chiâng xúa cho tơdroăng pơkâ ki kal má môi vâ tối pơkeăng mê hôm tơniăn xêt lơ ôh. Laga, hên rơpo\ng hngêi rôe ‘măn pơkeăng la ôh tá vâ ngăn a tơdrong pơkeăng ai chêh hâi, khế, hơnăm chiâng xúa, lơ hiăng tâi ki chiâng xúa dêi pơkeăng, drêng ôu pơkeăng, mê pơkeăng kô pro hên tơdroăng ‘mêi troh ivá. Ngăn tiô kô mâu túa pơkeăng kơlo ki pro rơ-iô gá pơrá phá há tâng lơ ôu pơkeăng ki hiăng tâi khế hơnăm pơkâ chiâng xúa.

Tâng pơkeăng hiăng tâi khế hơnăm chiâng xúa, mâu túa pơkeăng ki ‘nâ kô re\ng ăm pin ‘nâi, môi tiah: pơkeăng têa pin kô hlo tung têa mê môi tiah hdrâ ai râ, pơkeăng pu\m tâ tung tơdrong chhá, pêi kô rơpâ, kô tơ’lêi mơdiê ăm gá hrêi. Laga, [ă mâu túa pơkeăng ki ê, drêng hiăng tâi khế hơnăm chiâng xúa, mâu trếo hoă hok tung pơkeăng hiăng hơ’lêh la ngăn a pơkeăng mê hâi hlo phá tơ-ê, xuân ối môi tiah a poăng, mâ mơngế pin oh tá châ hlo, ôh tá ‘nâi kơnó. Kố xuân cho ki xiâm pro hên ngế tơmiât tiah kố, pơkeăng hiăng tâi hâi khế hơnăm chiâng xúa la xuân ối chiâng vâ xúa la ôh tá pro ‘mêi ki klâi ôh. Môi tiah hên ngế kuăn pơlê hmâ rôe ‘măn pơkeăng, môi tiah mâu túa pơkeăng Vitamin, trếo khoăng tung kơ’lo ki tâ hr^ng pu\m pơkeăng, ôu môi hdrôh oh tá pơtê, ôu hlo ối hên ah ‘măn, kơ’nâi to lâi khế ah xo ôu nếo. ‘Nâ hía hên ngế hmâ rôe pơkeăng kơto dêi mâ, kơto dêi môh [ă ton ing mê ah ôh tá ‘nâi mâu túa pơkeăng mê hiăng chêh thế pơtê ôu tâng hiăng luâ 15 hâi riân sap ing hâi po pơkeăng. Xua pơkeăng ki hiăng tâi hâi, khế, hơnăm chiâng xúa mê ôh tá ối rak mâu trếo ki kal môi tiah hiăng chêh tung tơdroăng pơkâ ki dâi le\m mơngế ngăn a ngâ, ngăn tung pơkeăng ôh tá hlo hơ’lêh tơ-ê. Hên ngế hlo ngăn pá gong pơkeăng ối le\m tơmiât pơkeăng hiăng tâi hâi khế hơnăm xúa tung to lâi khế tê, mơni ôh tá tro klâi, mê vâi pơtối ôu, lơ pik…xua ôh tá vâ ‘no liăn rôe ki nếo, la ôh tá ‘nâi gá rơ-iô ó tơná.

Châ khât gá, tung pơla ‘măn rak pơkeăng, xua ing tơdroăng ‘na khoa học, vật lý ki ai trếo pơkeăng lơ túa ki pro, ai hàm lượng a poăng kô kơdroh a kơlo ki lâi ‘lo mê kô hlo hlối pro tơdroăng ôu pơlât pơkeăng  ôh tá môi tiah rôh a poăng. Xua mê, drêng ôu pơkeăng ki hiăng tâi hâi khế hơnăm pơkâ, ngăn tiô kô mâu túa pơkeăng gá kô ai kơlo rơ-iô mê ki têi lơ ôh gá pơrá phá ha. Ki hdrối, mơngế ki châi tamo ôu pơkeăng ôh tá kâi prêi, thăm nếo pro rế châi ó tâ, pro ton hâi vâ pơlât drêng tơdroăng châi hâi teăm râ, thăm nếo ối pro ngế ki châi tamo chiâng hlâ tâng mâu pơkeăng pơlât mê gá têi ó; ki rơ-iô tâ cho pơkeăng ki hiăng tâi hâi khế hơnăm pơkâ chiâng xúa kô ôh tá ai xếo trếo pơkeăng, gá hiăng hơ’lêh tơ-ê chiâng ai xêh mâu trếo ‘mêi ki têi kô pro ‘mêi tung châ. Ki ‘mêi tâ a kố cho xua ing trếo dêi pơkeăng lơ xua ing trếo ki rak ‘măn dêi pơkeăng, ‘nâ pơkeăng ‘mêi xua ki hiăng tơ’nhiê túa ki mơjiâng pro, ‘nâ xua ai mâu kế ki ê tro mot, ‘nâ ai pơreăng [ă hên ki ê ôu kô pro chiâng the\n, chiâng kơdrâ kơ trếo pơkeăng, thăm nếo kô pro hlâ mơngế. Mê cho mâu pơkeăng kháng sinh tetracyclin, mê pơkeăng tetracyclin ki hiăng tâi hâi khế hơnăm chiâng xúa, tâng ôu kô pro ‘mêi a kơkốu.

Xua mê, mâu pơkeăng hiăng tâi hâi khế hnơnăm pơkâ chiâng xúa pôi tá xúa xếo, malối mâu pơkeăng pơlât châi plâi nuih, pơkeăng pơlât kơtêi kơtâu têi, pơkeăng pơlât nu\m nheăn, pơlât kơ o hiăn, pơkeăng kơto  tung mâ [ă hên pơkeăng ki ê. {ă mâu ngế ki kơtêi lơ kơtâu têi, tơdroăng ôu pơkeăng pơlât cho kal ‘nâng vâ rak kơtêi kơtâu le\m rêm hâi. Tâng ôu pơkeăng ki hiăng tâi hâi khế hơnăm pơkâ, tơkéa vâ tối ôh tá xêt xếo, ‘nâ hía gá hiăng hía ki vâ xêt dêi pơkeăng, ôh tá chiâng vâ pơlât kơtêi kơtâu kô pro chiâng châi khăng kơbre\n troăng mơheăm ngôa, ‘na hía mơheăm tơku\m a plâi nuih, mơheăm ôh tá chiâng tâk troh a ngôa kô pro kơtong hlâ tơdrêng.

Mâu ngế ki châi nu\m nheăn ôu pơkeăng ki hiăng tâi khế hơnăm pơkâ chiâng xúa kô pro chiâng ai tơdroăng ki rơ-iô xua kơtêi kơtâu têi hlối pro chiâng plôm mâ, chó [ă hên ki ê. Pak^ng mê, [ă mâu ngế tro rơtốu thế ôu pơkeăng kháng sinh, tâng ôu pơkeăng kháng sinh ki hiăng tâi khế hơnăm pơkâ chiâng ôu kô thăm pro ăm tơdroăng châi rế châi ó tâ, ‘nâ hía pơreăng mê ôh tá xâu xếo kơ pơkeăng, pro tơdroăng pơlât rế thăm pá tâ.

‘’Vâ ôu pơkeăng pơlât châ tơniăn, pơtối rak ki tơ-[rê, tơdroăng ki a poăng mơngế ki ôu pơkeăng pơlât thế ôu tro tiô [ok thái pơkeăng hnê, pro tro tơdroăng ăm ôu pơkeăng pơlât. Tơtro\ng drêng rôe pơkeăng, thế ngăn nhên chư chêh a tơdrong hâi khế hơnăm pơkâ chiâng xúa pơkeăng. {ă mâu rơpo\ng kuăn pơlê ki hmâ rôe ‘măn pơkeăng thế po ngăn dêi kơtuh tâ pơkeăng tiô rơnó vâ teăm tah lôi mâu pơkeăng hiăng ton, pơkeăng hiăng tâi hâi khế hơnăm chiâng xúa. Thế tơtro\ng ‘măn rak pơkeăng tro tiô pơkâ, môi tiah ‘măn a tíu ki bâ phuâng rơngiâp, x^ng le\m, pôi tá ăm mâ hâi châ trâ a pơkeăng, pôi tá ‘ăm a tíu ki tô pơ-oh môi tiah a kơtôu chêng rơxế lơ a mâu tíu kơchoh, tung hngêi hum… Drêng hâi xúa pơkeăng pôi tá xo tah pơkeăng ki kơtôu, kơhôp pơkeăng. Pơkeăng môi tiah insulin, pơkeăng pơlât tru\m krí [ă hên pơkeăng ki ê thế ‘măn rak tung kơtuh hngiú ăm rơngiâp. Tiah mê mơngế ki xúa ôu pơkeăng kô châ tơniăn drêng ôu.

Gương tơplôu [ă tơbleăng