VOV4.Sêdang - Môi tiah mâu tơdroăng ki ngin hiăng mơ’no tối roh hdrối, klêi kơ’nâi 12 hơnăm pơkâ pêi tơdroăng tơkêa bro rơchôa, long têa kơnâ châ 4 rơpâu 400 rơtal liăn vâ pro rơchôa Krông Pač thượng, troh khế 3 pơla hdrối kố nah, kuăn pơlê ki ối tâ tá rơchôa long pơxiâm lo lăm pro pơlê nếo. Ai lối 700 rơpŏng, dâng 4 rơpâu pơ’leăng mâ mơngế kal vâ pro pơlê nếo, hnoăng cheăng ăm kuăn pơlê ki pro pơlê nếo mê cho hngăm hngo ó khât.

Apoăng, mâu khu râ, kơvâ cheăng dêi tơring hiăng pơkâ kum ăm kuăn pơlê. Maluâ ti mê, xua pơreăng COVID-19 xông tâ tú hên ó, mâu khu râ cheăng athế kơjo pêi hdrối tâ cho tơdroăng hbrâ, tơplâ, mơdât pơreăng. Drêng kố, kuăn pơlê hiăng pơtối mơdêk tuăn hiâm tơrŭm môi tuăn, mơngế ki hiăng pro hngêi hdrối a pơlê nếo vêh kum ăm kuăn pơlê ki troh kơ’nâi mơdâng pro hngêi, rak vế tơdroăng tơniăn tung rêh kâ ối.

Tối tơbleăng dêi khu xiâm ngăn tê mơdró ăm ‘nâi, tơdroăng mơnhông cheăng kâ kơpong tíu tơkăng kong hiăng hlo tơ-ƀrê hên. Tung pơla dêi ai hên tơdroăng xơpá, mâu kong pơlê tíu tơkăng kong hiăng  ‘nâi hriăn pêi hdrối, mơ-eăm tăng troăng tơkâ luâ xơpá, mơ-eăm mơnhông kơpong tơkăng kong, hlối tăng troăng pro ăm tơniăn ‘na kring gak tíu tơkăng kong, hlối hbrâ mơdât pơreăng COVID-19 tơ-ƀrê, kring vế ivá kuăn pơlê tíu tơkăng kong, hlối pơtối mơnhông cheăng kâ a kơpong tíu tơkăng kong. 6 khế apoăng hơnăm 2021, tâi tâng 25 to kong pơlê ai tíu tơkăng kong ai xuân dế hlo tơtêk, tung mê, 20/25 to kong pơlê pê lo tơmeăm tâk hên tâng vâ riân tung lâp tơnêi têa. Hên kong pơlê tâk a kơlo 2 kơxô̆.

La tung pơla mơnhông cheăng kâ kơpong tơkăng kong xuân ối trâm hên xơpá. Cheăng kâ, rêh ối mâu kơpong tíu tơkăng kong hrá xông tơ-ƀrê tâng vâ pơchông ngăn tơchoâm mâu kong pơlê ai tíu tơkăng kong ƀă mâu kong pơlê tung lâp tơnêi têa. Tơdroăng cheăng kâ a kơpong tơkăng kong xuân kơnôm ‘na pêi chiâk deăng ki xiâm, hâi mơjiâng kơpong pêi chiâk deăng tơkŭm hên, hâi xúa tiô pơkâ, tăng ngăn xiâm mơjiâng pro, mơjiâng inâi, hâi mơjiâng khu pêi cheăng tơrŭm pêi lo tơmeăm hlối tê tơmeăm pêi lo.

Pêi cheăng ƀă kơmăi kơmok hâi pêi lo tơmeăm ki xiâm, tơdroăng tơbriât tê mơdró hâi rơdêi. Tung mâu tơdroăng ki xiâm, ki xơpá ăm hlo cho tơdroăng pơkâ ‘no liăn pêi cheăng ối ‘no pêi ngăn to vâ a mâu kong pơlê tíu tơkăng kong tối tơchoâm ƀă kơpong tơkăng kong tối krê ối hên tơdroăng xơpá tơvâ tơvân ‘na ki pê tơ-ƀrê dêi tơdroăng pơkâ, hâi ‘nâi tối tơbleăng hdrối, hâi hlê tung tơdroăng mơjiâng pơkâ. Thăm nếo, tơdroăng mơjiâng pơkâ hdró hâi tơtro ƀă mơjiâng pơkâ pêi, hâi ‘nâi nhên troăng vâ pêi, xiâm ‘no liăn pêi cheăng ki ăm tơ-tro ƀă tơrêm hneăng pơkâ. Mê hâi tối, xua hâi tơrŭm krá ƀă tơdroăng cheăng vâ mơnhông mơdêk dêi kong pơlê, malối ‘na pêi chiâk deăng, pêi lo tơmeăm, xúa tơmeăm pêi lo ƀă túa tơlá pêi cheăng kâ dêi kuăn pơlê a mâu kong pơlê tíu tơkăng kong hâi châ tơ-ƀrê ‘na cheăng kâ rêh ối dêi tơdroăng pơkâ hâi rơkê, mê chiâng ai tơdroăng mơjiâng hngêi kơmăi, tê mơdró dêi mâu kong pơlê ối hrá tơtêk. 

Jâ Lê Hoàng Oanh, Ngế xiâm ngăn tê mơdró châu Á - châu Phi ăm ‘nâi, tiô Luât Pơkâ, nôkố tâi tâng mâu kong pơlê tíu tơkăng kong xuân dế thâ mơjiâng Pơkâ kong pơlê pơla hơnăm 2021-2030. Kố cho tơdroăng pơkâ ki tơtro ƀă tơdroăng pơkâ hdró kơvâ cheăng, tơdroăng cheăng, klâ kơpong mơnhông cheăng kâ dêi kong pơlê tíu tơkăng kong. Drêng hâi pê klêi ƀă hâi kĭ pơkâ kong pơlê kô trâm pá tung tơdroăng mơhno xoăng liăn ‘no pêi cheăng, tăng tơ’mot liăn cheăng mơngế pêi cheăng, ôh tá pro ai tíu pêi cheăng châ tơ’lêi hlâu ăm todroăng vâ mơnhông cheăng kâ… Tiô jâ Lê Hoàng Oanh, luâ lối 200 rơkong veăng hnê khĕn dêi mâu kong pơlê tíu tơkăng kong pơtroh ăm, tơdrêng ƀă tơdroăng tơmâng ‘no liăn  mơjiâng pro troăng prôk mê tơdroăng rĕng pêi klêi Pơkâ mâu tíu tê mơdró bo cheăng tơkăng kong pơla hơnăm 2021-2030 châ rĕng tơmâng:

‘’ ‘Na po nếo, ‘mâi rơnêu pro lĕm tíu tê mơdró tơkăng kong ai 33 tơdroăng pâ thế ƀă mâu tơdroăng kal chêh nhên tiah kố: rĕng pê klêi Pơkâ tíu ‘mâi rơnêu pro tíu tê mơdró tơkăng kong pơla Việt Nam -Lếo, Việt Nam - Kul,  Việt Nam – Sinuâ  pơla hơnăm 2021-2030, pơkâ thế dêi mâu kong pơlê ai tíu tơkăng kong nôkố nếo to a Pơkâ troh hơnăm 2020. ‘Na tơdroăng pơkâ mơnhông hnhâng kơxái on tơhrik ai 36 tơdroăng pâ thế - ƀă mâu tơdroăng chêh nhên tơdjâk troh pơkâ pro on tơhrik 8; Tơdroăng mơhno ăm liăn pro tiô Tơdroăng pro on tơhrik a mâu thôn pơlê, mơdêk ‘no liăn pêi cheăng hnhâng kơxái on tơhrik troh a mâu kong pơlê, tơring, cheăm tiô pơkâ. Kĭ tơdroăng pơkâ  hnhâng kơxái on tơhrik sap hơnăm 2016-2025 dêi mâu kong pơlê, môi tiah Lai Châu, tơ’nôm pơkâ nếo ăm Lào Cai mâu tơdroăng tơkêa bro pro hngêi kơmăi on tơhrik Quảng Nam… Mâu khu veăng hnê khĕn pâ thế mơdêk mơjiâng mâu hngêi kơmăi ai 14 tơdroăng pâ thế ƀă mâu tơdroăng chêh tung pơkâ môi tiah ‘no liăn pêi cheăng ƀă kơmăi kơmok, mơjiâng luât pơkâ mơhnhôk cheăng, tăng tơ’mot khu mơdró ‘no liăn cheăng mơjiâng tơmeăm khoăng, mâu hngêi kơmăi, kơpong hngêi kơmăi…’’ .

Môi tiah kong pơlê Quảng Ninh - tơnêi tíu ai tá troăng tơkăng kong a tơnêi ƀă a têa kơxĭ ƀă Sinuâ, tơ’lêi tung tơbriât cheăng tê mơdró, ôm hyô, pơto chơ tơmeăm ƀă Sinuâ ƀă ASEAN. Vâ mơnhông mơjiâng tơmeăm kloăng, ki tơ’lêi hlâu mơnhông cheăng kâ krá tơniăn mâu kơvâ cheăng pêi ƀă kơmăi kơmok rơtế ƀă tê mơdró, pôa Bùi Văn Khắng, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Quảng Ninh pâ thế:

‘’Nhoăm tơdroăng pâ thế dêi Khu xiâm ngăn tê mơdró pơkâ ƀă veăng môi tuăn ƀă kong pơlê Quảng Ninh mơdêk mâu kơpong hngêi kơmăi a 3 to  tơring tơkăng kong – nôkố Kuô̆k hô̆i Pơkâ dêi kong pơlê ối iâ. Má môi cho Móng Cái, má 2 cho Hải Hà, má pái cho Tịnh Biên …veăng kum vâ mâu pơkâ ƀă tơdroăng ki tơ’nôm a pơkâ mơnhông mơdêk mâu kơpong hngêi kơmăi akố vâ pro tơ’lêi hlâu ăm mâu khu mơdró krâ kơvâ ƀă ki kŭn châ xúa tơnêi cheăng kơmăi kơmok’’.

‘Nâi nhên Pơkâ kong pơlê cho ngăn a tơdroăng mơhno, xing xoăng, tăng tơ’mot mâu khu ‘no liăn mơnhông pêi cheăng. Laga, tiô Luât pơkâ, ôh tá ai Pơkâ mơnhông cheăng ƀă kơmăi kơmok ƀă tê mơdró, Pơkâ mơnhông mơdêk mơjiâng hngêi kơmăi ƀă tê mơdró krê mê tâi tâng xuân tơtro a Pơkâ dêi kong pơlê.

Xua Mê, vâ mơnhông cheăng kâ kơpong tíu tơkăng kong tung mâu hơnăm la ngiâ, Ngế xiâm ngăn ‘na tê mơdró Nguyễn Hồng Diên thế mâu kong pơlê ai tíu tơkăng kong séa ngăn ƀă chêh tối mâu tơdroăng kal ‘na ‘no liăn cheăng vâ mơnhông tơ-ƀrê a kơpong tơkăng kong, pơkâ mơjiâng pro hngêi kơmăi ƀă tê mơdró pơkâ mơnhông pro mâu tơmeăm khoăng ‘na hngêi kơmăi ƀă tê mơdró tung kong pơlê vâ tơtro ƀă thâ rĕng pro klêi pơkâ kong pơlê pơla hơnăm 2021-2030, mâu tơdroăng cheăng vâ pêi troh hơnăm 2050 ah, pro xiâm mơhno xoăng liăn ‘no pêi cheăng mơnhông mơdêk ƀă troăng rơhlâ mơnhông mơdêk krá tơniăn ton ăm kơpong tíu tơkăng kong xuân môi tiah tâi tâng mâu kơvâ pro troăng prôk, hngêi kơmăi, tê mơdró, hnhâng troăng kơxái on tơhrik, mâu kơpong tung kong pơlê ƀă hên ki ê.

‘’Má môi cho thế tơkŭm mơjiâng troăng rơhlâ vâ pêi ƀă pơkâ mơnhông cheăng ƀă kơmăi kơmok, pêi châk, tê mơdró dêi mâu kong pơlê. Hlối tơdrêng ƀă troăng rơlâ pêi cheăng mơnhông tơ-ƀrê mâu kơvâ cheăng môi tiah nếo tối mê âi thế rĕng pêi ăm tơtro a tơdroăng pơkâ dêi kong pơlê. Ƀă ngăn a mâu pơkâ dêi kong pơlê tơdrêng ƀă mâu troăng rơhlâ pơkâ kơvâ cheăng dêi tơnêi têa mê. Ngế xiâm tơpui kâ châ pơcháu pêi tơdroăng cheăng mê, mê pin rĕng tối tơbleăng ăm Tíu xiâm, Kuô̆k hô̆i ƀă Chin phuh vâ châ tối tơbleăng tơdroăng Pơkâ mơnhông cheăng kâ dêi mâu kong pơlê tíu tơkăng kong, malối cho pơkâ mơnhông cheăng kâ tê mơdró tíu tơkăng kong tung lâp tơnêi têa, malối tíu tê mơdró tơkăng kong a tơnêi …’’.

 Ngế pơkuâ kơvâ ngăn Tê mơdró tối nhên tơdroăng thâ tơbleăng pêi tơdroăng Pơkâ mơnhông cheăng ƀă kơmăi kơmok, tê mơdró kơpong tíu tơkăng kong, tíu tê mơdró tơkăng kong tơdâng ƀă tơmeăm khoăng, tơmeăm ki hiăng ai hlâu dêi kơpong ƀă tơdroăng Pơkâ, ‘no liăn cheăng mơnhông mơdêk kong têa pú.

Nguyên Long -VOV1

Gương tơplôu ƀă tơbleăng