Nâ Phùng Thị T, ối a cheăm Nam Dong, tơring }ư Jut, kong pơlê Dak Nông mot pơlât a hngêi pơkeăng Tâm Thần, kong pơlê Dak Lak vâ pơlât tơdroăng ki kho tơpui klêi kơ’nâi rơneh kuăn má pái. Tiô rơpo\ng dêi ngế ki mê tối, klêi kơ’nâi rơneh kuăn, nâ T. hmâ tơpui to xêh môi ngế, kơmêi lim trâm nho\ng o, kâ to hmê tê [a\ tối dêi tơná cho Phop.

Xua hlo mơngế tơ-ê mê rơpo\ng nâ hiăng djâ nâ lăm khăm pơlât a hngêi pơkeăng Tâm Thần kong pơlê Dak Lak [a\ châ tối cho mơngế mơnên klêi kơ’nâi rơneh kuăn.

Tơdroăng tamo hiăng râ [a\ chiâng ôh tá tơniăn tung ngôa. {ok thái pơkeăng Nguyễn Thị Bé, Kăn pơkuâ kơbong pơlât vâi kơdrâi tamo ki râ, hngêi pơkeăng Tâm Thần kong pơlê Dak Lak, tối ăm ‘nâi:

‘’Ngế mơnên kố hơnăm ối iâ, tơdroăng rêh ối rơpo\ng pá puât, kơnốu xuân ối nếo. Tơdroăng pêi cheăng kâ lơ rak ngăn kuăn ‘ne\ng prếi on veăng pêi dêi, ôh tá ai rơpo\ng péa pâ veăng, xua mê ngế ki kố ôh tá chiâng koi rêm kơmăng, tơmiât hên chiâng pro ôh tá tơniăn troh tuăn ngôa’’.

Môi tiah nâ Trịnh Thị T. 33 hơnăm, ối a bêng Tân Lợi, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak. Klêi kơ’nâi rơneh kuăn má péa mê nâ châi ko, pôu pr^ng ko, ối hmôu pơ hêng hôu.

Rơpo\ng xuân tơmiât kố cho tơdroăng ki hơ’lêh dêi vâi kơdrâi klêi kơ’nâi rơneh kuăn. Drêng hlo nâ tơpui hmâng vâ [a\ châ rế hiâ, mê rơpo\ng nếo djâ troh pơlât a hngêi pơkeăng. Pôa Trịnh Thế, pâ dêi nâ Trịnh Thị T. tối ăm ‘nâi:

‘’Klêi kơ’nâi rơneh kuăn, mê gá ôh tá chiâng koi, on veăng prế tơhôu dêi pó ‘na liăn ngân xua mê gá tô tuăn tơmiât hên, chiâng tamo. Hdrối mê gá xuân tamo ti kố, klêi kơ’nâi pơlât mê hiăng prêi le\m.

Gá thế ôu pơkeăng đi đo, laga drêng mơ-éa má péa, mê pơtê ôu pơkeăng xua xâu tơdjâk troh kuăn ngá. Nôkố klêi kơ’nâi rơneh gá pơtối tamo nếo’’.

Tiô mâu [ok thái pơkeăng chuyên khoa, chiâng mơngế mơnên klêi kơ’nâi rơneh kuăn, mê cho ai tơmiât ôh tá tơtro, gá tơbrêi tơbrêh, ôh tá hêng pêi ki klâi, tô tuăn.

Tơdroăng tamo kố pro mơngế nôu ôh tá chiâng mơdât tơdroăng tơmiât, tơdroăng pêi dêi tơná [a\ pêi pro tơdroăng ôh tá ‘nâi dêi tơná pro, pro tơdroăng mê tro lơ ôh.

Ki tô tuăn má môi, tamo kố dế rế hía rế tâk hên [a\ xua tơdroăng hlê ple\ng dêi mâu ngế nho\ng o, ki rơhêng vâ tối cho mơngế kơnốu thăm rế pro kơdrâi dêi tơná thăm tamo râ tâ.

Sap apoăng hơnăm 2017 troh nôkố, kơbong pơlât vâi kơdrâi ki châi râ, Hngêi pơkeăng Tâm Thần kong pơlê Dak Lak hiăng tơdah pơlât 12 ngế ki mơnên, tung mê ai 7 ngế mơnên klêi kơ’nâi rơneh kuăn.

Xiâm kối xua tơdroăng rêh ối on veăng ôh tá hơniâp le\m, klêi kơ’nâi rơneh, vâi kơdrâi ôh tá châ veăng rak ngăn kuăn ‘ne\ng, xuân môi tiah mâu tơdroăng pêi ki tơdjâk tung rơpo\ng.

Tiô mâu [ok thái pơkeăng tối, mơngế mơnên klêi kơ’nâi rơneh kuăn cho tơdroăng tamo ki rơ-iô, ki rơhêng vâ tối tung tơdroăng rêh ối nôkố, tơdroăng pá puât môi tiah nôkố, iâ ngế hlê ple\ng ‘na tơdroăng tamo kố. Tơdroăng vâ ‘nâi [a\ pơlât hrá kô pro tamo thăm rê râ, pá vâ pơlât prêi. Mê chiâng ai mâu ngế ki tamo chiâng tơdjâk dêi châ, rơpo\ng, lơ kơdê dêi kuăn tơná.

*Ô [ok thái pơkeăng êh tối nhên tâ ‘na mơngế mơnên klêi ai kuăn ‘ne\ng?

{ok thái pơkeăng Nguyễn Thị Bé:  Mơngế mơnên klêi ai kuăn ‘ne\ng cho môi tung mâu tơdroăng ki tamo. Ngế ki tơdjâk troh cho mơngế kơdrâi klêi ai kuăn, hmâ hlo mơngế ki klêi ai kuăn rơmúa.

La ki châ khât gá oh tá xê to ai kuăn rơmúa mê tâi tâng tá mâu kơdrâi klêi ai kuăn xuân chiâng mơngế mơnê. Tiô môi tơdroăng tí tăng ‘nâi ple\ng a hngêi pơkeăng klêi vâi kơdrâi ai kuăn ‘ne\ng dêi hngêi pơkeăng Hùng Vương, pơlê kong kân Hồ Chí Minh kơxo# mâu kơdrâi ki mơnên klêi ai kuăn ‘ne\ng châ 41%.

*Ô [ok thái pơkeăng! Tiah mê xiâm ing lâi khoh chiâng ai tơdroăng tamo mê?

{ok thái pơkeăng Nguyễn Thị Bé:  Ai pái khu ki xiâm. Má môi cho tơdroăng ki tung châ ngế nôu klêi ai kuăn ‘ne\ng. Tơdroăng ki tung châ mê cho xua tâ tú ing mơheăm, lơ ai tơdroăng ki hơ’lêh trếo hoă hok, miễn dịch. Má péa, cho xua ing tơdroăng tơche\ng tơmiât hên.

Pơtih klêi ai kuăn trâm mâu tơdroăng ki khéa kho tung on veăng, rơpo\ng hngêi, lơ tơche\ng hên ‘na liăn ngân, ‘na cheăng kâ, ‘na ai ngế hlâ tung rơpo\ng hngêi, ‘na tơdroăng ôh tá ai cheăng pêi [ă hên tơdroăng ki ê. Má pái cho xua ing ngế ai tơdroăng châi tamo.

Pơtih drêng ngế ki châi tamo ‘nâi dêi tơná tro châi môi tơdroăng ki lâi ‘lo môi tiah châi nu\m nheăn, mâu tơdroăng châi troăng têa hé, oh tá le\m tung troăng mơheăm ngoâ, rong tung ngoâ [ă hên tơdroăng ki ê, pro ngế ki mê kô chiâng tô tuăn ah chiâng mơnên.

*Tơdroăng tamo mê hmâ ăm hlo ga ti lâi ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Nguyễn Thị Bé: Tơdroăng hmếo pơ mơnên hmâ hlo apoăng, môi tiah: Ngế nôu tơmiêt dêi tơná ôh tá tơxâng rak ngăn kuăn ngá, lơ oh tá rak ngăn khât kuăn ‘ne\ng, hmôu pơ hôu mơngế ki ê, lơ tô tuăn xâu rơ-iô, ôh tá vâ tơpui achê [ă ngế ki lâi, ai drêng ‘nâ ối tơmiêt vâ kơdiê dêi châ lơ tăng troăng kơdế dêi tơná.

*A hngêi pơkeăng pơlât mâu ngế kôk, hmâ hlo ngế ki mê mot pơlât a hngêi pơkeăng tung châ gá ti lâi, [ă ki hlê ple\ng dêi kuăn pơlê gá ti lâi?

{ok thái pơkeăng Nguyễn Thị Bé: Hmâ hlo ngế ki mê pơlât a hngêi pơkeăng kố hlo gá oh tá ‘nâi koi, hmếo pơ tơche\ng, tâng lơ ối ‘nâi ôh tá xôk. Ai ngế ki ‘nâ chiâng pôu pr^ng ko, hrie#n vâ châ kơtâu hdâ lơ tơmiât vâ kơdê dêi tơná.

Rơpo\ng hngêi hmếo pơ tơmiêt tiah kố ngế ki tamo mê klêi kơ’nâi oh tá chiâng koi cho tơdroăng ki hmâ tê. {ă tơdroăng ki oh tá chiâng hêng koi, tâng ngế ki mê oh tá chiâng koi sap ing 5-7 hâi mê, klêi mê, cho tơdroăng ki hmâ hlo.

Tâng oh tá chiâng koi sap ing 2 măng t^ng tơngi klêng hnối ối hmếo pơ tơche#ng tơmiêt hên, tô tuăn, ai tuăn tơmiêt dêi tơná xôi, tro vâi tơpôu xôi thế pơlât. Hên rơpo\ng hngêi tơmiât tiah kố xua klêi ai kuăn ‘ne\ng, ivá oh tá mo dâi mê ngế nôu chiâng tơdroăng ki tiah mê.

Hên ngế ối tối tiah kố kuăn tơná tro kiâ mot klêi mê vâi krếo pôa pơchâu xối xeăng.

Drêng oh tá kâi prêi, tơdroăng châi mê nếo djâ lăm pơlât a hngêi pơkeăng. Ki hlê ple\ng dêi kuăn pơlê ‘na tơdroăng mơngế mơnên klêi ai kuăn ‘ne\ng ối hên ‘nâng.

Êng: Ô [ok thái pơkeăng, tơdroăng tamo kố tâng hrá pơlât mê kô chiâng ti lâi?

{ok thái pơkeăng Nguyễn Thị Bé:  Ngế mơnên ó pin kiô hlo vâi hâk vâ kơdiê dêi châ lơ ai mâu tơdroăng ki tơdjâk troh nho\ng o, môi tiah chiâng kơdê dêi kuăn, nôu pâ, nho\ng o xiâm. Mâu rơpo\ng ki ‘nâ xúa xối xeăng hên mê pro tơmeăm khoăng rế tâi.

Xua mê, drêng hlo hiăng vâ mơnên môi tiah nếo tối mê âi kuăn pơlê thế re\ng djâ ngế ki mê lăm  khăm a hngêi pơkeăng vâ mâu [ok thái pơkeăng khăm ăm pơkeăng ôu pơlât, hnê túa pơlât, vâ pôi tá ai tơdroăng ki oh tá mơhúa.

*Tiah mê, vâi kơdrâi klêi ai kuăn ‘ne\ng thế pro ki klâi vâ ví pôi tá chiâng ngế mơnên, ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Nguyễn Thị Bé: Má môi, [ă mâu jâ nôu hơnăm ối nếo thế hriâm tơdroăng cheăng pro kơdrâi, pro nôu vâ hlê ple\ng hdrối [ă klêi kơ’nâi ai kuăn, pin kô ai tơdroăng ki hơ’lêh tơdroăng tơmiât, tung châ chăn, hriâm tơdroăng ki hmâ, ‘nâi túa ki x^ng xoăng chôu pơtê koi ăm tơtro.

Pak^ng mê, on veăng rơpo\ng hngêi [ă mâu ngế tung hngêi trăng, malối cho ngế kơnốu kal thế tơmâng ngăn krâu khât, veăng pêi tơdroăng hngăm hngo [ă dêi kơdrâi.

Pơtih a kơmăng, kuăn riu, krôu ngế kơnốu kal thế veăng kum lông ngăn kuăn [ă dêi kơdrâi. Malối kal thế tơniăn ‘na cheăng kâ tung rơpo\ng hngêi. Tiah mê tơdroăng rêh ối nếo tơniăn tâ, ivá ngế nôu nếo ro, mo le\m dâi, kơdroh tơdroăng mơngế mơnên klêi ai kuăn.

*Hôm mơnê kơ [ok thái pơkeăng.

Gương prế A Sa Ly tơplôu [ă tơbleăng