Tung mâu hdrê loăng ki veăng kum kuăn pơlê châ kơdroh kơtiê tơ-[rê dế nôkố, loăng sâm Ngọc Linh châ mơnhên tối cho hdrê pơkeăng ki kum kuăn pơlê tơ’lêi pêi lo liăn hên má môi. Kố cho môi tung mâu hdrê loăng pá k^ng xo to loăng ki vâ xúa pro tơmeăm khoăng ki ê ki kơnâ liăn. Hâi lơ 12/9/2015, Chin phuh hiăng k^ tâk tăm po\ng tơdroăng tơkêa pêi ‘’Pơtối rak vế [ă mơnhông pêt loăng Sâm Ngọc Linh-Sâm Việt Nam’’ troh a hơnăm 2030, [ă tâi tâng kơxo# liăn ‘no lối 9 rơpâu rơtal liăn. Troh khế 6/2017, Sâm Ngọc Linh hiăng păng ‘nâng châ Chin phuh mơnhên tối cho tơmeăm khoăng dêi Tơnêi têa.

A hneăng hôp mơnhông kuăn ngo iâ mơngế hơnăm kố nếo châ tơku\m po a kong pơlê Quảng Nam, dó inâi ‘’Sâm Ngọc Linh-Pơtối châ mơdêk kế kơnía tung mơnhông pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla a kơpong hdroâng mơngế kuăn ngo’’, mâu kăn hiăng veăng tơpui tối ‘na ki rơkê ple\ng tung tơdroăng pêi pêt, rak vế, mơjiâng pro pơkeăng tung tơnêi têa [ă kong têa vâi ‘na pơtối rak vế ki kơnía dêi tơmeăm khoăng dêi hdroâng kuăn ngo, tung mê, pơtối rak vế ki kơnía dêi Sâm Ngọc Linh cho môi túa cheăng ki tơ’ló tung mơnhông pêi lo kế tơmeăm dêi hdroâng kuăn ngo.

Mê cho: Hvêa chêng prôk ki nếo vâ kơdroh kơtiê [ă pro kro mơdro\ng tơdjuôm a Việt Nam; Loăng pêt ki krá ton [ă roh ki tơ’lêi vâ mơnhông tung hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế; Troăng hơlâ, roh tơ’lêi hlâu [ă pơloăng mơnúa, mơhnhôk pâ thế; Pơtối pêi pêt tơmeăm ki kơnía tung mơnhông mơdêk pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla kopong hdroâng kuăn ngo  iâ mơngế pơla mâu hơnăm kơ’nâi 2020; Sâm Ngọc Linh-Kơnâ, ki păng ‘nâng dêi troăng prôk vâ mơnhông pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla kơpong hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế; Xúa dâi khoa hok cheăng kơmăi kơmok tung tơdroăng pêt sâm, veăng kum ăm mâu khu mơdró kâ veăng mơnhông pêt loăng sâm [ă hên mâu tơdroăng ki ê. Pôa Đỗ Văn Chiến, Ngế xiâm, Kăn pơkuâ Vi [an hdroâng kuăn ngo tối ăm ‘nâi:

‘’Kơpong hdroâng kuăn ngo [ă kong ngo ai hên roh ki tơ’lêi hlâu tâng vâ pơchông ngăn [ă kơpong ki ê ôh tá ai, môi tiah hyôh kong prâi, tơnêi tíu, hyôh kong kế, nhâ loăng a kơpong ki ê ôh tá la lâi ai, tơtro [ă pêt mơjiâng mâu hdrê loăng plâi kâ ki ai to a kơpong ki mê, loăng pơkeăng, păn mơnăn, í peâp, mơdêk ki kơnâ ‘na mơhno túa le\m tro dêi kế tơmeăm [ă mâu tơdroăng vâ tơku\m po mâu tour ôm hyô ki lăm hlo, lăm ngăn, ôm hyô tung kong kế, nhâ loăng.

Hneăng hôp mơnhông kuăn ngo iâ mơngế hơnăm 2018 châ tơku\m po a kong pơlê Quảng Nam-pơlê xiâm dêi Sâm Ngọc Linh, môi hdrê loăng dêi tơnêi têa ki kơnâ, ai trếo le\m, ki kơnâ ‘na pơkeăng, mơni kô chiâng vâ pêt mơjiâng a hên pơlê cheăm kơpong kong ngo ki châ rah xo vâ mơjiâng chiâng tíu ki xiâm dêi Hneăng hôp, ngăn môi tiah cho tơdroăng ki vâ po pơhloh ăm tuăn tơmiât tung tơdroăng tê mơdró kâ tơ’lêi hlâu, ai hên túa pêi pro ki ê’’.

Loăng pêt pá k^ng tơdroăng xo loăng ối ai tơdroăng ki kơnía ki ê tung tơdroăng pêi cheăng kâ-rêh ối, pơlê pơla [ă hyôh kong kế dêi mâu pơlê cheăm, maluâ [ă pơlê pơla dêi hdroâng kuăn ngo. Tung mâu hdrê loăng ki xo loăng mơjiâng tơmeăm khoăng, ối ai hên mâu tơmeăm ki kơnâ liăn, ai trếo ki kơnâ, loăng ki pro pơkeăng hên ‘nâng.

Ki vâ tối, môi tiah loăng Hà Thủ Ô, Tục Đoan a kơpong kong ngo peăng kơnho\ng tơnêi têa; loăng Đinh Lăng, loăng Ba Kích a kơpong pơla dế kong tơbăng [ă kong ngo dêi Peăng kơnho\ng tơnêi têa; loăng Hương Nhu rơbông, Sâm Ngọc Linh a kơpong Tây Nguyên [ă Peăng hdroh Tơdế tơnêi têa; loăng Ilá Hòang Cung, Plâi R^ng rí kơpong peăng mâ hâi lu pá hdroh tơnêi têa.

Xông tơpui a Hneăng hôp mơnhông mơdêk hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế hơnăm kố, pôa Trương Hòa Bình, Ngế cheăng tung Khu xiâm kal kí, Ngế pro xiâm pho\ hnê ngăn Chin phuh tối ăm ‘nâi, Chin phuh Việt Nam đi đo to\ng kum, djâ troăng pêi pro mâu hnoăng cheăng veăng kum hdroâng kuăn ngo iâ mơngế tung 3 hnoăng cheăng: Khu troăng hơlâ ki krê xêh ‘na hdroâng kuăn ngo [ă khu kuăn ngo; Khu troăng hơlâ mơnhông pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla tiô kơpong; Khu troăng hơlâ mơnhông pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla tiô kơvâ cheăng.

Ngế pro xiâm pho\ hnê ngăn tối tiah kố, Hneăng hôp Mơnhông Hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế roh kố hiăng rah xo tơdroăng ki xiâm ‘’Sâm Ngọc Linh-Pơtối rak vế, pêt mơjiâng [ă ki kơnâ tung mơnhông mơdêk pêi cheăng kâ rêh ối pơlê pơla kơpong hdroâng kuăn ngo iâ mơngế’’ hiăng mơhno tối troăng hơlâ ki krá kâk dêi Chin phuh Việt Nam tung kơdo mơ-eăm kơdroh kơtăn tung mơnhông pơla kong ngo [ă kong tơbăng, mơnhông krá tơniăn kơpong hdroâng kuăn ngo iâ mơngế [ă kong ngo.

A hneăng hôp, pôa Trương Hòa Bình, Ngế pro xiâm pho\ hnê ngăn ai pơkâ thế:

‘’Á pơkâ thế mâu kăn pơkuâ mâu kong pơlê, pơlê kong kơdrâm athế tí tăng xêh troăng hơlâ ki tơtro ing hneăng hôp a hâi kố, ing mâu [ai mơhriâm ki hiăng hlê ple\ng tung mơnhông mơdêk pêi cheăng kâ, rêh ối pơlê pơla dêi mâu kong pơlê, pơlê kong kơdrâm ki ê vâ ‘nâi hlê, klê ple\ng, tăng xêh troăng pêi cheăng kâ krê, tơtro vâ mơnhông re\ng, krá tơniăn tung pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla dêi a kong pơlê tơná, tâng chiâng hriăn ple\ng kal ai troăng prôk vâ mơnhông pêt loăng sâm Ngọc Linh, mâu hdrê pơkeăng, mâu hdrê loăng kơnâ ki ê’’.

Mơ’nui khế 7 kố nah, Khu pơkuâ ngăn ‘na tuăn ngôa hlê rơkê, cheăng tung Khu xiâm khoa hok [ă cheăng kơmăi hiăng ai pơkâ ‘mâi hơ’lêh Hlá mơ-éa mơnhên hơnăm 2016 chêh tối mơhno tơnêi tíu Ngọc Linh ăm tơdroăng pêt pôm sâm dêi péa kong pơlê Kon Tum [ă Quảng Nam tiô túa ki po rơdâ. Tiah mê, hiăng ai tơ’nôm 13 to cheăm dêi kong pơlê Kon Tum [ă Quảng Nam hiăng ai tơnêi tíu ki pêt pôm sâm Ngọc Linh.

Jâ Trần Thị Tuyết, Ngế pơkuâ cheăng Khoa hok [ă cheăng kơmăi dêi kong pơlê Kon Tum tối ăm ‘nâi, troh nôkố kong pơlê hiăng kêi pêt châ lối 329ha pôm sâm Ngọc Linh. Mơhno tối tơnêi tíu ki ai pôm sâm Ngọc Linh châ po rơdâ kô mơhnhôk ăm tơdroăng ‘no liăn vâ kum ăm kơpong ki pêt mơjiâng tơmeăm tá troh a tơdroăng mơjiâng inâi ki kơnía dêi tơnêi têa:

‘’Mơhno tơnêi tíu kố châ po rơdâ mê tâi tâng mâu kế tơmeăm ki pêt mơjiâng tung kơpong kô châ pơtối mơdêk ki kơnâ git. Ki má péa nếo ga kô tơtro luât vâ la ngiâ ah kô châ mơ’no tê a mâu kơchơ, xua hiăng ai chêh inâi ki mơhno tơnêi tíu pêt [ă veăng kum ăm mâu rơpo\ng mơdró kâ kô ‘no liăn vâ pơtối mơdêk pêt hdrê loăng ki kố. Vâi kô ôh tá tô tuăn môi tiah hdrối nah xếo. Hdrối nah tá hâi ai kơpong ki mơhno tối tơnêi tíu, vâi tơmiât drêng pêt mơjiâng mâu tơmeăm a kơpong kố, maluâ mê cho mâu hdrê loăng ki kơnía môi tiah dêi pó la ôh tá ối tung kơpong tơnêi tíu ki hiăng châ mơhno tối, kô ôh tá châ ai hlá mơ-éa mơnhên ki kơnía git dêi tơmeăm ki mê’’.

Châ pơtối rak vế, achê [ă kế ki kơnía tung mơnhông pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla a kơpong hdroâng kuăn ngo iâ mơngế, tí tăng tuăn tơmiât [ă tơdroăng ki kơnâ-tâi tâng mâu hnoăng cheăng ki mê dế ăm hlo ai môi tơdroăng ki kơhnâ khât tung hnoăng cheăng kal kí ki kân, môi tơdroăng to\ng kum ki kân ó dêi Đảng, Tơnêi têa pin [ă kong ngo, kong hơngế, kơpong hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế.

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng