Tơdroăng ki pôa Y Dư̆p Ƀdăp, kăn pơlê K’Pung, cheăm Hòa Hiệp, tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak hâk tơngăm drêng tối ‘na pơlê  tơná mê cho: Ing hdrối nah troh nôkố tá hâi ai rơpŏng ki lâi a Ƀuôn K’Pung tê môi kơ’noăng klâng lơ môi tíu tơnêi chiâk! Vâi krâ nhŏng o bố xuân kơhnâ pêi chiâk klâng, vâ rêh ối. Ƀuôn K’Pung ai 350 rơpŏng, ki hên cho Rơđế. Tơdroăng rêh ối cheăng kâ dêi vâi krâ nhŏng o rế hía rế mơnhông. Nôkố tâi tâng pơlê ối 15 rơpŏng kơtiê ƀă 38 rơpŏng vâ chê kơtiê.

Vâ pơlê ôh tá ai xếo rơpŏng kơtiê cho tơdroăng ki pá, xua kố cho mâu rơpŏng ki ôh tá ai pêi kâ, ôh tá hlê plĕng tung tơdroăng cheăng kâ. Ing mơ’nui hơnăm 2022, ƀơrô ngăn pêi cheăng mố đô̆i tro rong ƀă rêh ối pơlê pơla tơring tơrŭm ƀă Vi ƀan hnê ngăn cheăm Hòa Hiệp po mâu lâm hnê túa ki păn mơnăn, pêt tơmeăm ƀă tê̆n ếo pơtâk ăm vâi krâ nhŏng o tung pơlê. Kố cho mâu cheăng pêi ki pâ thế ai tơdroăng ki hlê plĕng, hâi khế hnê iâ.

Tơdroăng ki xiâm cho ngế ki châ hnê cheăng mê chiâng vâ pêi a rơpŏng hngêi tơná, a pơlê cheăm dêi tơná. Ƀuôn K’Pung nôkố hiăng ai lối 50 ngế vâi kơdrâi tĕn ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo. Môi to kế ki teăn rêm khế xuân pêi châ liăn ing 3 rơtuh 500 rơpâu liăn troh 4 rơtuh liăn. Pôa Y Dư̆p Ƀdăp tối rơdêi kơnôm ing mâu lâm hriâm kố mê mâu kơtiê, vâ chê kơtiê a ƀuôn K’Pung hiăng kâi mơ-eăm.

“Tíu xiâm hnê cheăng tơring Čư̆ Kuiñ lăm troh akố po môi lâm hnê păn chu. Nôkố mâu rơpŏng ki ai tơdroăng vâ păn chu, vâi ‘nâi xúa ‘na troăng hơlâ ki nếo. Vâi krâ nhŏng o hiăng ‘nâi roê tâk ăm chu kâ, tâng chu tro pơreăng mê vâi krếo khu ngăn pơlât mơnăn lăm pơlât ăm chu”.

Ƀuôn Hra Ea Hning, cheăm Dray Bhăng, tơring Čư̆ Kuin xuân khu tơrŭm teăn ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo. Pakĭng tơdroăng ki châ hnê cheăng vâ mơdêk dêi cheăng pêi ăm rơkê tâ, mâu vâi nâ o ối châ gum ăm kơxô̆ liăn mung 30 rơtuh liăn vâ roê tơmeăm pêi. Kơnôm mê mâu ngế ki tơrŭm cheăng dêi tôh tơrŭm teăn ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo ai cheăng pêi ƀă pêi châ lo liăn tơniăn.

Nâ H’Neo cheăng tung tôh tê̆n ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo hiăng vâ chê 3 hơnăm kố. Xua ivá ôh tá mo mê nâ ôh tá kâi pêi cheăng hngăm mê rêm hâi nâ mơ-eăm ‘nân ối a kế ki teăn. Rêm khế nâ châ liăn vâ chê 5 rơtuh ôh tá riân liăn ki hiăng ‘no hrê roê tơmeăm.

“Ing rôh ki ai tôh teăn ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo troh nôkố mê tơdroăng rêh ối dêi tơná nâ hiăng pơhlêh hên. Môi khế mê á teăn châ 4 plâ, liăn châ xo ing 3 troh 4 rơtuh. Tung khu ki teăn ếo pơtâk mê ki hên xuân ối trâm hên xơpá, tung 6 ngế nâ o teăn ngin mê ai nâ o vâi xuân pá khât”.

Pôa Bạch Đình Bắc, kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Hòa Hiệp, tơring Čư̆ Kuiñ tối tiah kố: Tơdroăng ki Ƀơrô ngăn cheăng pêi mố đô̆i tro rong ƀă rêh ối pơlê pơla tơring po mâu lâm hnê cheăng ăm mâu kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo tiô pơlâ kơxô̆ 1719 dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh hiăng pro pơxúa tơƀrê khât. Laga vâ mâu ngế ki kố hluăn ing kơtiê krá ton, vâi kal kơxô̆ liăn.

Tung tơdroăng ki khât, ai mâu ngế ki ‘nâ hiăng châ mung liăn dêi Hngêi rak liăn tŏng gum rêh ối pơlê pơla. La kơxô̆ liăn châ mung bu iâ, ôh tá bê vâ ‘no hrê roê tơmeăm vâ pêi. Tiô pôa Bạch Đình Bắc, kal mơdêk kơlo ăm mung châ 100 rơtuh liăn rêm rơpŏng, tâng vâ pơchông ƀă kơlo 50 rơtuh liăn môi tiah nôkố. Tiah mê nếo bê liăn vâ roê tơmeăm pêi pro kơdroăng păn mơnăn mơnoâ chu í.

“Ngin akố ki hên cho pêi chiâk deăng mê pêt báu klâng ƀă pêt kơphế. Laga, pơrá tơkôm tung yă roê dêi kơchơ tê mơdró. Pơtih păn chu í mê ngin rơtế hnê cheăng păn, laga tơdroăng tê mê ngin xuân ối tơkôm a ngế ki ê. Má péa nếo cho kuăn pơlê ai liăn vâ pro tíu păn kân gá xơpá khât”.

Tung pơla hdrối nah tơring Čư̆ Kuiñ hiăng mơdêk rơdêi tơdroăng ki pêi pro Tơdroăng pơkâ tơnêi têa mơnhông cheăng kâ rêh ối pơlê pơla kơpong hdroâng kuăn ngo ƀă peăng kong ngo (Tơdroăng pơkâ tơnêi têa 1719) vâ tí tăng ki ai hlâu, mơnhông ki pơxúa dêi rêm to pơlê, cheăm kơpong hdroâng kuăn ngo. Ing mê, pêi lo liăn, veăng gum mơdêk kơlo rêh ối dêi vâi krâ nhŏng o. Bu riân ing apoăng hơnăm 2022 troh nôkố, Ƀơrô ngăn cheăng pêi mố đô̆i tro rong ƀă rêh ối pơlê pơla tơring Čư̆ Kuiñ hiăng po lối to lâm hnê cheăng ăm vâ chê 6.500 ngế hriâm.

Mâu kơvâ cheăng châ hnê ki hên cho pơchoh ếo pơtâk, mơjiâng pro tơmeăm, pêt mâu kế tơmeăm, păn chu í, teăn ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo; ƀă nôkố, hiăng pơhlêh hnê mâu cheăng ki ê môi tiah rơnuâ, pế kế kâ. Lối 80% kơxô̆ ngế châ hnê cheăng hiăng ai cheăng pêi tơniăn. Vâ tơbleăng Tơdroăng tơnêi têa pơkâ 1719 tung mâu hơnăm ki pơtối tơƀrê tâ, jâ Đặng Thị Huyền Trang, kăn phŏ ngăn Ƀơrô cheăng pêi, mố đô̆i tro rong ƀă rêh ối pơlê pơla tơring Čư̆ Kuiñ pâ thế:

“Xơpá kân má môi cho tíu pro, kế tơmeăm ki xúa ‘na hriâm cheăng dêi tơring mê châ ‘no liăn pro ing ton nah mê Tíu xiâm hnê cheăng pêi ôh ti ối tung mâu ngế ki châ pơxúa dêi Tơdroăng tŏng gum kố mê tơnêi tíu kế tơmeăm ăm mâu tơdroăng hnê ối iâ, tá hâi pêi châ tơdroăng púi vâ môi tiah nôkố dêi kuăn pơlê chêh inâi hriâm cheăng. Ƀơrô ngăn cheăng pêi mố đô̆i tro rong ƀă rêh ối pơlê pơla hiăng tí tăng ‘nâi plĕng ăm Vi ƀan hnê ngăn tơring pâ thế ƀă khu ngăn cheăng pêi mố đô̆i tro rong ƀă rêh ối pơlê pơla ăm tíu xiâm hnê hriâm cheăng ăm mâu ngế ki châ pơxúa dêi Tơdroăng 1719”.