VOV4.Xơ Đăng - Pêi pro tiô pơkâ dêi tơnêi têa ‘na mơjiâng thôn pơlê nếo, hên pơlê, cheăm a kơpong Tây Nguyên hiăng pơ’lêh tơ ê. Tơdroăng rêh ối, tơmeăm khoăng, tuăn ngôa dêi kuăn pơlê châ mơnhông tơ-ƀrê. Ƀă cheăm Čư Suê, tơring Čư Mgar, kong pơlê Dak Lak ki pơ’lêh mê cho hiăng ai on tơhrik, troăng prôk, hngêi trung, hngêi pơkeăng troh a thôn, pơlê. Kuăn pơlê mâu pơlê tung cheăm môi tuăn dêi rơpó mơ-eăm pêi cheăng kâ, mơnhông dêi rơpŏng hngêi kro mơdrŏng.

Tơnêi tơníu, kong prâi krúa, hngêi trăng krip lĕm, kuăn pơlê hơniâp ro, mê cho tơdroăng ki bô bố xuân hlo nhên drêng lăm a troăng ƀê tong tơdrăng drô lâp ƀuôn Sut Hluốt, cheăm Čư̆ Sê, tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak. Jâ H’Đàn Niê, ngế ki pơkuâ Ƀuôn Sút Hluốt hâk tơngăm, sap ing môi to pơlê  kơtiê ton nah, kơnôm ing tơdroăng pơkâ mơjiâng thôn pơlê nếo, Sút Hluốt hiăng hơ’lêh tâi tâng. Troăng prôk tơ’lêi hlâu, kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng châ chơ tơniăn, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê châ mơdêk. Rơtế ƀă mê tơdroăng ki hriâm tâp, mơdêk ki hlê plĕng xuân châ pêi pro tơniăn.

“Sap ing rôh pêi pro tơdroăng thôn pơlê nếo, pơlê, cheăm ngin hiăng hơ’lêh hên khât tâng vâ pơchông ƀă hdrối nah. Kuăn pơlê hlê plĕng tâ tung tơdroăng tŏng kum dêi rơpó mơnhông mơdêk cheăng kâ, păn mơnăn mơnoâ, pêt kế tơmeăm, pêt kơphế tro tiô kih thuât ki nếo. ‘Na tơdroăng ki hriâm tâp xuân châ tơmâng ngăn, ôh tá ai xếo tơdroăng ki vâi hdrêng lo pơtê hriâm, mâu vâi o pơrá hriâm tâp troh râ đăi hok, kao đăng, hriâm phôh thong tro tiô hơnăm pơkâ. Tơdroăng ki pơkoăng ŏng mé xuân châ pêi pro tiô tơdroăng ki tơ’lêi, ôh tá tơkŭm po ton hâi, pro xôi pơkâ tung hbrâ mơdât pơreăng, tơdjâk troh tơdroăng rêh ối tơniăn dêi pơlê, cheăm”.

Vâi kơdrâi cheăm Čư̆ Sê rak ngăn mâu troăng reăng

Môi tiah ƀuôn Sút Hluốt, tá 10 thôn, pơlê dêi cheăm Čư̆ Sê xuân hiăng hơ’lêh sap ing mơjiâng thôn pơlê nếo. Troăng prôk châ pro krá kâk ƀă troăng kơxái on tơhrik hiăng châ pro troh a lâp cheăm, kum vâi krâ nhŏng o ai tơdroăng vâ mơdêk cheăng kâ; mơhno túa lĕm tro, khăm pơlât, hnê hriâm châ tơmâng ngăn ‘no liăn pro, kum vâi krâ nhŏng o mơdêk tơdroăng rêh ối. Kơxô̆ mơngế châ xúa têa krúa châ lối 70%, kơxô̆ rơpŏng xuâ xúa on tơhrik tơniăn, vâ chê 1005 ƀă hên tơdroăng ki ê.

Pôa Y Hoa Niê, ngế ki châ kuăn pơlê ƀuôn Sút Mđưng, cheăm Čư̆ Sê loi nhuô̆m tối:

“Tâng vâ pơchông ƀă hdrối nah mê kuăn pơlê hiăng hlê plĕng ƀă hlê hên tơdroăng, ai tơdroăng ki hơ’lêh tung pêi cheăng kâ, pêt mâu kế tơmeăm a chiâk, kơnôm mê chiâng hiăng mơdêk tơdroăng ki dâi lĕm dêi mâu kế tơmeăm, rơkê plĕng tâ tung kuăn pơlê. Kuăn pơlê kơhnâ pêi chiâk deăng, pêi pro tiô mâu troăng hơlâ pơkâ dêi tơnêi têa, mơjiâng pơlê, cheăm rế hía rế mơnhông, ôh tá ăm ai tơdroăng ki pro ôh tá tro môi tiah hdrối nah cho đi đo kâ nhâ̆u, ôu drôu, ôh tá vâ pêi cheăng. Nôkố pơlê cheăm hiăng ai hên tơdroăng ki hơ’lêh”.

Troăng mot tung cheăm thôn pơlê nếo Čư̆ Sê, tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak

Pôa Đặng Văn Hoan, Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Čư̆ Sê, tơring Čư̆ Mgar ăm ‘nâi, sap ing mơ’nui hơnăm 2018, cheăm Čư̆ Sê hiăng pêi klêi thôn pơlê nếo. Troh nôkố, Čư̆ Sê pơtối mơ-eăm mơdêk tơtro mâu tơdroăng pơkâ ƀă pêi pro troh tơdroăng ki mơjiâng thôn pơlê nếo rơkê. Hơnăm 2021 kố nah, pêi lo liăn rêm ngế dêi cheăm châ 52 rơtuh liăn, tâk 18 rơtuh liăn tâng pơchông ƀă hơnăm 2019, kơxô̆ rơpŏng kơtiê cho hdroâng kuăn ngo dêi tơring hiăng chu kơdroh hên, nôkố bu ối 3%, kơxô̆ rơpŏng chía niân rế hía rế tâk.

Tung la ngiâ ah, Đảng ủy, Vi ƀan hnê ngăn cheăm pơtối mơnhên “mơnhông vâ tơniăn, xua mê tung mâu tơdroăng pơkâ mơ’no châ tơmâng ngăn khât troh tơdroăng ki mơnhông mơdêk cheăng kâ rêh ối. Pôa Đặng Văn Hoan ăm ‘nâi tơ’nôm:

“Krếo thế vâi krâ nhŏng o athế hơ’lêh pêt mâu hdrê loăng, mơjiâng mâu túa pơkâ pêi cheăng khu pú hên môi tiah khu pêi cheăng tơrŭm pêi chiâk deăng vâ pro tiah lâi tê roê uâ pơliê kế tơmeăm sap ing tơring, cheăm. Pơtối mơjiâng tơ’nôm 1 khu pêi cheăng tơrŭm vâ pro tiah lâi tơdroăng pơkâ xuân môi tiah kế tơmeăm dâi lĕm tâ. Má péa, cho mơjiâng ôm hyô pơlê pơla vâ pôi tá vêh kơtiê xếo ƀă mơjiâng cheăm mơ-eăm tung mâu kơvâ cheăng kâ”.

Ƀă mâu tơdroăng ki hiăng pêi pro klêi, rơtế ƀă tơdroăng ki mơ-eăm tŏng kum dêi khu kăn pơkuâ cheăm ƀă hiâm mơno vâ mơ-eăm, loi tơngah tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo Rơđế a cheăm Čư̆ Sê, tơring Čư̆ Mgar, rế hía rế mơdêk.

Tơdroăng ki phiu ro má môi cho ki hên kuăn pơlê a tơring Čư̆ Mgar hiăng hlê plĕng hnoăng cheăng xiâm mê kơhnâ veăng kum hâi pêi cheăng, veăng kum kế tơmeăm tung mơjiâng thôn pơlê nếo. Troăng prôk a cheăm tơring châ rak tơniăn tơdjêp troh mâu cheăm, lối 95% troăng prôk ngi tơring hiăng châ ok ƀê tong ƀă tôh chhá kơxu.

Tung mâu hơnăm hdrối nah, tâi tâng kơxô̆ liăn ‘no tơdrêng ăm Tơdroăng ki mơjiâng thôn pơlê nếo a tơring châ lối 1 rơpâu rơtal liăn. Tung mê, kuăn pơlê veăng tơlo châ vâ chê 56 rơtal liăn ƀă lối 22 rơpâu hâi pêi cheăng.

Hneăng hơnăm 2021 – 2025, tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak pơtối mơdêk ki rơkê plĕng dêi mâu tơdroăng pơkâ mơ’no, mơnhông ‘na ki trâu hngế rơkê plĕng dêi mâu tơdroăng pơkâ pêi pro troh ki rơdêi dêi tơring cho mơhno túa lĕm tro, ôm hyô. Tơdrêng amê, hlối tơkŭm ‘no liăn mơjiâng pro hngêi trăng troăng klông tơdâng tơ’mô, tŏng tơdroăng rêh ối kuăn pơlê, rak vế tơniăn gak kring, kong prâi thôn pơlê. Mơeăm pêi lo liăn rêm ngế rêm hơnăm pơrá tâk, kơxô̆ rơpŏng kơtiê ối pá xôp 5%; mơ-eăm khŏm châ “Tơring thôn pơlê nếo”.

Hương Lý chêh

Katarina Nga tơplôu ƀă tơbleăng