VOV4.Xơ Đăng - Tung hơnăm 2021, tơring Ia Grai, kong pơlê Gia Lai ai tơ’nôm 10 to pơlê châ mơnhên tối thôn pơlê nếo. Kố xuân cho tơring ki djâ troăng ahdrối tung mơjiâng thôn pơlê nếo dêi kong pơlê Gia Lai. Tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo hiăng kum kơpong hdroâng kuăn ngo a tơring Ia Grai rế lĕm tâ, ƀă kuăn mơngế akố rế pơ’lêh hên tung tơdroăng rêh ối cheăng kâ rế tơ-ƀrê tâ.

Rơpŏng Ksor Plinh, a pơlê Doch Ia Krot, cheăm Ia Krái, tơring Ia Grai, hiăng 2 hơnăm kố veăng tung khu pêi cheăng tơrŭm ƀă khu mơdró kâ pêt kơphế tiô pơkâ 4C. Laga, on veăng nâ châ veăng tung hnê hriâm ‘na pêt kơphế krá tơniăn ton, rak tơniăn lĕm, ôh tá xúa pơkeăng xôh kơdê nhâ, krí kơphế tum lối 80%. Tơdroăng ki pêt kơphế tơniăn kô kum nâ ƀă nhŏng o rak tơniăn ivá tâ. Pakĭng mê, ki kơtốu hên dêi kơdrum loăng xuân hlo tơniăn, yă tê kơphế kơnâ tâ châ 400 liăn tung 1kg.

Ôh ti xê hơ’lêh to tung tơdroăng pêt kơphế, nôkố, rơpŏng nâ Plinh hiăng hơ’lêh hên tung tơdroăng rêh ối rêm hâi. Hơnăm 2021 kố nah, rơpŏng nâ Plinh pro hngêi mơdrah krê xêh a mơ’nui kơdrum, pơ’lêh pro kơdroăng ro sap ing ‘na ngiâ hngêi chiâng pro ‘na rŏng kơdrum, kơtăn ing hngêi ối dâng 50 met. Nâ Plinh ăm ‘nâi, tơdroăng kố cho vâ ăm tơdroăng rêh ối dêi rơpŏng châ rak tơniăn, pơlê cheăm xuân krúa lĕm tâ:

“Hdrối nah hmâ xôh pơkeăng nhâ, nôkố râng ‘nêk ki kŭn po nhâ, poê nhâ, mơ-ŭm a xiâm loăng kơphế vâ pro phon. Xôh pơkeăng xuân tiô tơdroăng ki hnê mơhno, krí plâi hiăng loăng hiăng tum tâi, yă tê tơniăn, chía iâ ki tơbrêi. Thôn pơlê nôkố hiăng lĕm, ai troăng prôk lĕm pro ƀă ƀê tong krúa, kô ai troăng pêt reăng lĕm, ai kơdroăng rông krê, nôkố, hngêi ki lâi xuân hiăng ai hngêi mơdrah”

Pơlê Doch Ia Krot, cheăm Ia Krái, tơring Ia Grai ai dâng tơdế pơ’leăng mâ mơngế cho hdroâng kuăn ngo Jarai. Hơnăm 2021, pơlê châ rah xo cho 1 tung 2 to pơlê hdroâng kuăn ngo vâ pro tíu ki xiâm ‘na mơjiâng thôn pơlê nếo. Laga, jâ Ksor Nuch, ngế ki pơkuâ pơlê ăm ‘nâi: ƀă tơdroăng ki hmâ pêi chiâk deăng, rêh ối dêi mơngế Jarai, mê mâu tơdroăng pơkâ ‘na kong prâi tơnêi tíu (hngêi mơdrah, têa krúa) ƀă kơxô̆ ngế veăng roê ƀaoh hiêm khăm pơlât cho mâu tơdroăng pơkâ ki xơpá pêi pro má môi.

Mơnhên tơdroăng kố, sap ing apoăng hơnăm 2021, Khu rak ngăn kuăn pơlê thôn Doch Ia Krot tơrŭm ƀă krâ pơlê, mâu ngế ki châ kuăn pơlê loi nhuô̆m ƀă khu ngăn vâi kơdrâi troh rêm hngêi hnê tối, mơhnhôk kuăn pơlê. Troh nôkố, tâi tâng kuăn pơlê hiăng roê xêh ƀaoh hiêm khăm pơlât, ki hên mâu rơpŏng pơrá pro hngêi mơdrah lĕm, rak tơniăn tơdroăng pơkâ ‘na kong prâi tơnêi tíu, veăng kum pơlê, cheăm tơ’nôm ngiât lĕm.

Jâ Ksor Nuch, ngế ki pơkuâ pơlê ăm ‘nâi, mơ’nui hơnăm 2021, pơlê Doch Ia Krot hiăng teăm pêi klêi thôn pơlê nếo.

 “Ngin pêi pro tiô tơdroăng pơkâ thế dêi cheăm, lăm hnê tối, mơhnhôk vâi krâ nhŏng o, rơhêng vâ vâi krâ nhŏng o chiu pá pêi cheăng kâ, hriâm ƀối túa pêi dêi ngế ki kố, ngế ki tá. Ngin hnê tối vâ vâi krâ nhŏng hơ’lêh túa rêh, môi tiah tung hngêi mê athế kơpuih văng krúa, kế tơmeăm ‘măn chôu lĕm, athế ai theh ƀaoh hiêm khăm pơlât vâ lăm a hngêi pơkeăng drêng châi tamo, pôi tá chiâng kơ’nêi mơnăn mơnoâ hmâng vâ, athế ai kơdroăng rông pro hngế ing hngêi, pôi tá kât kơpôu ro ‘na ngiâ hngêi. Vâi krâ nhŏng o rế hía rế hlê plĕng, ‘nâi túa pêi cheăng kâ vâ tơniăn tung rêh ối, ôh tá ai xếo tơdroăng ki tơkôm tơnêi têa tŏng kum môi tiah hdrối nah. Ngin xuân hlo phiu ro”.

Ksor Bhơih, krâ pơlê ăm ‘nâi, kơnôm ing tơrŭm mơjiâng thôn pơlê nếo, mê tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê hiăng hơ’lêh hên khât:

“Hdrối nah vâi krâ nhŏng o xơpá khat, cheăng kâ ôh tá hlê plĕng. Ngin athế lăm troh tơrêm hngêi hnê tối, mơhnhôk vâ krâ nhŏng o hlê tâ. Vâi krâ nhŏng o xuân hơniâp ro hmâng, mơ-eăm pêi cheăng kâ, rak vế hngêi trăng, thôn pơlê krúa lĕm.Vâi krâ nhŏng o rơkê, roê xêh theh ƀaoh hiêm, ‘nâi lăm hngêi pơkeăng drêng châi tamo. Sap ing mê ai tơdroăng pơkâ thôn pơlê nếo mê tơdroăng rêh ối vâi krâ nhŏng o xuân hiăng hơ’lêh hên”.

Pôa Nguyễn Đức Tấn, kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Ia Krái, tơring Ia Grai, kong pơlê Gia Lai ăm ‘nâi, tơring ai 10 to pơlê hdroâng kuăn ngo. Apoăng hơnăm 2021, cheăm Ia Krái ối 7 tơdroăng pơkâ tá hâi pêi klêi: mê cho troăng prôk, hno têa, hngêi trung hriâm, pêi lo liăn, hnê hriâm ƀă hnê cheăng pêi, tơdroăng ki tơniăn kế kâ. Ƀă ivá khŏm mơ-eăm dêi khu pơkuâ tơdroăng kal kí, rơtế tơrŭm, môi hiâm mơno dêi kuăn pơlê, cheăm hiăng mơhnhôk châ 10,2 rơtal liăn pro nếo 2,2 km troăng lăm ngi klâng, kum 127 rơpŏng ktiê pro hngêi mơdrah; pro hngêi ki ai hên kơbong Vi ƀan hnê ngăn cheăm; kum mâu thôn, pơlê roê kế tơmeăm mơhno túa lĕm tro, pro hngêi hôp tơdjuôm.

Khế 12/2021, cheăm Ia Krái hiăng pêi klêi 19/19 tơdroăng pơkâ ƀă hiăng plah tơdroăng thôn pơlê nếo. Pôa Nguyễn Đức Tấn, kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Ia Krái, tơring Ia Grai, kong pơlê Gia Lai ăm ‘nâi:

“Troh nôkố cheăm hiăng ai hên tơdroăng hơ’lêh. Troăng prôk châ ‘no liăn pro, kuăn pơlê hơ’lêh túa tơmiât, malối cho kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo. Mâu túa pơkâ ngiât krúa, lĕm a mâu thôn, pơlê mâu troăng prôk tung pơlê châ ‘mâi rơnêu krúa lĕm, châ pro kơnâng, kơnâng reăng, hlo rak tơniăn kong prâi tơnêi tíu”.

Hơnăm 2021, cheăm Ia Krái cho 1 tung 2 to cheăm thôn pơlê nếo dêi tơring Ia Grai, kong pơlê Gia Lai. Mâu pơlê Jarai lĕm krip ƀă troăng ƀê tong tơdrăng lĕm, hngêi châ mơjiâng pro kân rơdâ ƀă mâu ƀăng deăng kơphế drêh ngiât hiăng ăm hlo mơjiâng thôn pơlê nếo hiăng kum tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê a tíu kố dế rế hía rế hơ’lêh rêm hâi.

Nguyễn Thảo chêh

Katarina Nga tơplôu ƀă tơbleăng