VOV4.Xơ Đăng - Cheăm Đăk Sơ Mei (tơring Đăk Đoa, Gia Lai) cho kơpong lăm pro kăch măng tung 2 rôh tơplâ xâ Pơhlăng ƀă xâ Mih, cho pơlê dêi ngoh Wừu khên tơnôu. Kơ’nâi 47 hơnăm mơjiâng, Đăk Sơ Mei môi rơxông to răng ƀom ‘mrâm pháu nôkố ngiâ méa pơlê ai mâu troăng ƀê tông tơdrăng le\m, ối tung dế mơngiơk drêh dêi kơphế, loăng plâi kâ ƀă mâu kong ki pêt, mâu thôn pơlê ƀă hên hngêi trăng ki nếo châ mơjiâng pro le\m. 

Krâ pơlê Đinh Nhếp (thôn Tul Yoa) cho môi lêng tung rôh tơplâ xâ Mih. Tung môi toăng hngêi trá ngăn lo a kơdrum kơphế dế tơpo reăng, pôa hơ’muăn ‘na mâu hâi ki pơreăng xông tâ tú, tâi pơlê athế lôi dêi lăm ối a ngo; hơ’muăn ‘na ngoh khên tơnôu Wừu, ngế kuăn dêi Đăk Sơ Mei hên hdroh tro xâ rup, pâm, ‘nêk mơ’nêa tá troh hlâ ah rêh nếo la xuân ôi môi hiâm mơno ƀă Kăch măng; djâ xâ mot tung mâu tíu ki vâi tí tăng mơ’nêa kuăn pơlê, klêi mê, pin ăm thế yu kit châ kơdê hlâ kơ xâ, mê pôa ôh tá mơhúa, tro khu xâ rup.

Pôa xuân hơ’muăn ‘na mâu hơnăm khế ki kuăn pơlê kâ pôm kong, pôm loăng, ‘măn kơdĭng tơmeăm kâ, păn roăng mố đô̆i, tá troh hâi châ ƀlêi trâng. Rơpŏng pôa Đinh Nhếp ƀriê lo têa mâ:

“Hdrối nah, hngêi ki lâi châ 50 pong phái mê ăm kăch măng 25 chât pong, tơná xo 25 pong, pêi châ iâ mê ăm iâ, châ hên ăm hên. Kuăn pơlê ôu kâ xơpá khât xua po kâ ôh tá ai, ƀô̆t ngot ƀă ká măm khăng xuân ôh tá ai, bu kâ to hlá kong xo, dế mê nah gá xơpá tiah mê la xuân ối tiô Đảng, tiô pôa Hồ, athế tiô Đảng ƀă kăch măng xo, xơpá to lâi xuân tiô”.

Pôa Đinh Nhếp, krâ pơlê (‘nân a tơdế) ngế ki veăng kăch măng tung rôh tơplâ xâ Mih

Rơkong tơpui dêi pôa Đinh Nhếp, krâ pơlê hlo ro tâ drêng tối ‘na pơlê Tul Yoa rơtế ƀă cheăm Đak Sơ Mei hâi kố drêng troăng prôk hiăng châ pro klêi, tơdroăng ki prôk lăm tơ’lêi hlâu. Rơxông ối nếo hên kuăn ‘nĕng châ hriâm tâi râ má 3, ai vâi o ki ‘nâ hriâm troh đăi hok.Vâi krâ nhŏng o tung pơlê ki hên hiăng ‘nâi pêt kơphế tiô pơkâ ki dâi lĕm dêi kong têa ê. Tơnêi rơnâk mê vâi krâ nhŏng o pêt kong, tơnêi lĕm mê pêt plâi mit, plâi treăng xâk, sầu riêng ƀă hên hdrê loăng ki ê tê yă kơnâ.

Pôa Chrêng, kăn pơkuâ ngăn Đảng ủy cheăm Đak Sơ Mei ăm ‘nâi: mơdêk khôi hmâ dêi cheăm khên tơnôu, tá khu pơkuâ tơdroăng kal kí mơhnhôk kuăn pơlê tơkŭm mơnhông cheăng kâ, xut tah hrâ mơnguâ kơtiê. Tơdroăng ki hơ’lêh pêt mâu hdrê loăng sap ing pêt báu chiâng pơ’lêh pêt mâu hdrê loăng ton hơnăm, loăng plâi kâ ƀă hên ki ê hiăng kum tơdroăng rêh ối kuăn pơlê rế hía rế hơ’lêh rĕng khât:

“Cho môi to cheăm ki malối xơpá dêi tơring, kơpong 3, chiâng vâ tối tiah kố ki rơdêi rĕng ‘na mơnhông tro troăng, tơdroăng rêh ối cheăng kâ dêi vâi krâ nhŏng o rế hía rế châ mơdêk, kơxô̆ rơpŏng kơtiê rế hía rế kơdroh, kơlo rêh ối dêi kuăn pơlê rế hía rế châ mơdêk. Má môi cho xúa ing tơdroăng ki tơmâng ngăn dêi Đảng ƀă Tơnêi têa, dêi râ Đảng ƀă tá khu ki pơkuâ tơdroăng kal kí dêi cheăm ƀă tơdroăng ki mơ-eăm dêi kuăn pơlê vâ mơnhông cheăng kâ, xut tah hrâ mơnguâ kơtiê”.

Vâi krâ nhŏng Bơhnéa a Đăk Sơ Mei hiăng rế hía rế tơkâ luâ xơpá chiâng rơpŏng ki chía niân, châ pro hngêi lĕm

Tung mâu tơdroăng hơ’lêh tâi tâng dế hlo a Đak Sơ Mei, hơ’lêh túa tơmiât, túa pêi, túa rêh ối dêi kuăn pơlê, ai pơxúa kal khât. Tiô ngoh A Lanh Đinh Yôn, 37 hơnăm (thôn Tul Yoa), vâi krâ nhŏng Bơhnéa nôkố ôh ti xê ‘nâi to khoa hok kih thuât mê ối ‘nâi túa ki ‘no liăn, ‘nâi tơdroăng ki ‘no hrê liăn tiah lâi ăm gá châ ai pơxúa. Môi tiah rơpŏng ngoh, sap ing tơdroăng ki ai to lâi liăn mê hrê tâi to mê, nôkố hiăng ‘nâi kơdĭng ƀă pêi lo liăn lối 200 rơtuh rêm hơnăm.

Ngoh A Lanh Đinh Yôn tối:

“Hdrối vâ pơxiâm pêi á xuân ôh tá hlê plĕng klâi ôh, la klêi kơ’nâi ai lâm hnê,cheăm tơbleăng hnê hriâm vâ hnê ‘na khoa hok kih thuât mê á xuân veăng hriâm. Klêi mê, á xuân hriâm ƀối a mâu ngế ki tâ tá, mâu kơdrum ki achê dêi rơpó vâi hiăng rơkê tung rak ngăn môi tiah lâi mê á hriâm ƀối tơ’nôm. Tối tơdjuôm á xuân athế cho ngế ki rơkê la xuân ai tơdroăng ki rơkê tung rak ngăn, ai tơdroăng ki rơhêng vâ hriâm ƀối mê á xuân hbrâ rơnáu hnê tối ăm”.

A pơlê xiâm ngoh khên tơnôu Wừu, kuăn pơlê a tíu kố xuân đi đo hnê pơchân dêi rơpó mâu tơdroăng ki hlâ rêh, dêi mâu pâ, mâu ngoh hdrối nah, mê chiâng châ ai tơdroăng rêh ối phâi tơtôu môi tiah hâi kố. Mơngế Bơhnéa a tơnêi kố dế pơtối pêi pro mâu tơdroăng ki lĕm, tơrŭm tơdjuôm ivá mơjiâng pơlê cheăm rế hía rế mơnhông.

            Hoàng Qui chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng