Pôa Ayăi cho ngế ki pêi chiâk pêi deăng rơkê a pơlê K’Tu, cheăm Kon Gang, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai ăm ‘nâi: hơnăm hdrối kố nah kơphế, sầu riêng pơrá ai plâi kơtốu, tê châ yă kơnâ, vâi krâ nhŏng o ro khât. Krê rơpŏng pôa ai 700 xiâm loăng sầu riêng hdrê Monthong, plâi gá châ lố 30 tâ̆n, tê ƀă yă sap ing 80 rơpâu liăn tung môi kg, châ xo liăn lối 2 rơtal.

Ôh ti xê krê rơpŏng pôa Ayăi, hên rơpŏng tung pơlê K’Tu pêi lo liăn ing sầu riêng ƀă kơphế, môi tiah rơpŏng pôa Kôch, ngoh Quứ, ngoh Quý, lơ rơpŏng ngoh Hý ƀă hên rơpŏng ki ê pơrá châ xo liăn lối 1 rơtal ing kơphế, sầu riêng. Rơpŏng ki lâi xuân hiăng pế chôu drôu xiâm, í hiăng ai hlâu tung rông, roê tơ’nôm kế kâ, têa ôu vâ hơniâp ro klêi kơ’nâi môi hơnăm pêi cheăng.

“Hơnăm kố kơphế tê yă kơnâ, pêi chiâk pêi deăng xuân tơ’lêi hlâu tâ, xua yă kơphế to kơnâ, rơpŏng á hlo phiu ro khât. Loăng plâi kâ, báu xuân poê châ hên tê châ yă. Tối tơdjuôm tơdroăng ki ro hên tâ. Têt vêh rơpŏng tơkŭm ôu kâ têt ƀă mâu vâi kuăn ‘nĕng, xuân ai í, ai peâp, rơtế kâ ôu hơniâp ro hơngui”.

Pơlê K’Tu nôkố ai 270 rơpŏng, ki hên cho mơngế Bơhnéa, châ 99%. Pơlê ai dâng 2 rơpâu ha tơnêi pêi chiâk, ki hên cho pêt hdrê loăng ton hơnăm môi tiah kơphế, kơxu, tiu. Kuăn pơlê tung pơlê hiăng tơrŭm pêt 400 ha kơphế tiô pơkâ 4C, pêt tiu krúa ƀă malối cho xúa túa pêt sầu riêng tơvât tung kơdrum kơphế. Hên rơpŏng pêi châ liăn rêm hơnăm ing hrĭng rơtuh troh rơtal liăn. Tơdah Têt Ất Tỵ tung tơdroăng ki hơniâp ro, pôa Nô ăm ‘nâi, hơnăm hdrối rơpŏng pêi lo lối rơtal liăn sap ing 4 ha kơphế.

“Têt hơnăm kố ôh ti xê to rơpŏng hngêi á mê vâi krâ nhŏng o tung pơlê bô bố xuân phiu ro xua yă kơphế to kơnâ. Têt cho rôh nhŏng o, nôu pâ, kuăn ‘nĕng vâ tơkŭm ối ƀă dêi rơpó, rơtế kâ, rơtế ôu, mơhnhôk dêi rơpó mơ-eăm pêi chiâk pêi deăng vâ tơdroăng rêh kâ ối chía niân, xua hdrối nah hiăng xơpá hên. Mơnê Tơnêi têa tơmâng ngăn, pro tơ’lêi hlâu ăm vâi krâ nhŏng o ngin, mê tơdroăng rêh kâ ối ngin nôkố hiăng tơniăn”.

Jâ Ranh, kong chưk Văn hóa – Xã hội cheăm Kon Gang, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai ăm ‘nâi tung lâp cheăm ai 5 to thôn pơlê ƀă vâ chê 1.120 rơpŏng ki hên cho kuăn ngo Bơhnéa. Mâu troăng tŏng gum ăm vâi krâ nhŏng o đi đo châ rak vế, malối cho tơdroăng tŏng gum tơmeăm tung rôh Têt Lo hơnăm nếo.

“Rêm rôh têt troh, mâu ngế ki ai hnoăng ƀă kăch măng pơrá châ Tơnêi têa hbru ăm tơmeăm mê rơpŏng hngêi ki lâi pơrá châ kâ têt, ro rơnó Hơngui. Mâu rơpŏng kơtiê, xơpá mê xuân châ khu kăn pơkuâ gum ăm phái, xup kơxŏng khăng, kơƀăn kĕo, têa rơmâ ƀă hên ki ê vâ tâi tâng rêm ngế pơrá châ kâ têt ro, phâi hơtôu, ôh tá ăm ai kơbố ôh tá châ kâ têt”.

Mâu kế tơmeăm Têt môi tiah: tơxông, kơƀăn kĕo, têa rơmâ ƀă liăn châ diâp a kŏng mâu rơpŏng ki châ tơnêi têa gum, mơhno túa ki lĕm tro “Pâ mơnê troh mâu ngế ai hnoăng” dêi hdroâng mơngế Việt Nam. Pôa Blưch, 66 hơnăm, ngế ki ai hnoăng ƀă kăch măng tối:

“Mơnê Tơnêi têa, mâu hơnăm hdrối nah đi đo tơmâng ngăn tŏng gum ăm rơpŏng á. Rơpŏng á cho rơpŏng ai ngế pro mố đô̆i hlâ, mê rêm hơnăm hmâ a rôh Têt pơrá châ hbru ăm tơmeăm, ai liăn mâ 500 rơpâu, mê nếo ƀô̆t ngot, têa măm, têa rơmâ, kơƀăn kĕo ƀă hên ki ê. Kơnôm ing tơdroăng tŏng gum kố rơpŏng á ai tŭm kế tơmeăm tâ, ai tơ’nôm kơchâi xua rơpŏng hngêi pêt, í rơpŏng hngêi păn, drêng kuăn ‘nĕng troh pôu, ro têt á hlo ro khât. Mơnê Tơnêi têa đi đo tơmâng ngăn ăm ngin”.

Troh pôu cheăm Kon Gang rôh apoăng hơnăm nếo 2025, pôa Đinh Ơng, phŏ kăn hnê ngăn Vi ƀan tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai phiu ro hmâng tơbleăng tối, tung hơnăm hdrối nah cheăm hiăng kơdroh châ lối 70 rơpŏng kơtiê. Ai 8 rơpŏng xơpá châ tŏng gum liăn pro hngêi. Malối, tơdroăng gâk kring kal kí châ rak vế, vâi krâ nhŏng o tơrŭm, tơdjuôm ivá mơjiâng pơlê cheăm kro mơdrŏng.

“Cheăm Kon Gang cho kơpong 2, hdrối nah vâi krâ nhŏng o xơpá khât, xua ôh ti ‘nâi túa pêi chiâk pêi deăng. La nôkố vâi krâ nhŏng o hiăng ‘nâi xúa khoa hok kih thuâ̆t tung pêi chiâk pêi deăng, mê tơdroăng rêh ối cheăng kâ dêi kuăn pơlê dế rế hía rế mơnhông. Têt hơnăm 2025 kố kơnôm kơphế, tiu ai yă kơnâ, tơdroăng rêh ối kuăn pơlê châ mơnhông, kâ Têt xuân ro tâ. Hâk tâ cho vâi krâ nhŏng o đi đo tơrŭm, rak vế gâk kring tơniăn tung pơlê cheăm”.

Châ tơdroăng tơmâng ngăn, tŏng gum dêi Đảng ƀă Tơnêi têa, tơdroăng hnê mơhno kơtăng dêi khu kăn pơkuâ cheăm, ƀă ivá mơ-eăm ôh tá pơtê dêi kuăn pơlê, cheăng kâ rêh ối pơlê pơla a cheăm Kon Gang, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai hiăng pơhlêh hên; tơdroăng rêh ối kuăn pơlê ôh tá la lâi pơtê mơnhông. Môi rơnó Hơngui nếo hiăng vêh a kơpong tơnêi ki hên hĭn to sầu riêng ƀă kơphế. Ki xú hŏm sap ing kơphế, ki ngeăm ing plâi sầu riêng hiăng ƀă dế pro pơxúa ăm tơdroăng rêh ối phâi hơtôu ăm kuăn pơlê cheăm Kon Gang.