VOV4.Xơ Đăng - Tung tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo, tơdroăng tơkŭm pêi pêt rơtế ƀă tê tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng cho kal khât. Laga, tơdroăng xo tơmeăm pêi mơjiâng  maluâ châ hên la yă rơpâ, pá vâ châ tê hên loăng plâi. A tơring Krông Bông, kong pơlê Dak Lak ai dâng 1.000 ha xik ƀă dế troh rơnó krí la yă tê chu rơpâ ó. Kơxô̆ liăn ‘no pêt rak ngăn hên la xik lối rơpâ, pro mơngế ki pêt chiâng lŭp hên. Ki xiâm xua kuăn pơlê pêt xik ôh tá tơtro vâ châ tê ăm kong têa ê. Khu râ pơkuâ cheăng kong pơlê kal pơkâ troăng rơhlâ rơtế ƀă tê tơmeăm pêi lo dêi kuăn pơlê.

Rơpŏng pôa Y Then Mkang a ƀuôn Čư̆ Drăm, cheăm Čư̆ Drăm, tơring Krông Bông pêt 2 ha xik, dế hiăng tum tâi tâng. Pôa Y Then ăm ‘nâi, tâng xik tê ai yă, tung 1 măng mê pôa kô krí dêi tâi tâng. Laga, troh nôkố mâu ngế ki roê vâi troh kơ-êng roê iâ ƀă vâi pâ roê tơdế kơxô̆ liăn ki pôa pơkâ tê tâng pơchông ƀă apoăng rơnó.

Pôa Y Then ôh tá ‘nâi pro tiah lâi, tâng tê hlối mê rơpŏng pôa kô lŭp. La tâng tơkôm ton luâ râ mê xik gá kô ŭm, mê rế lŭp hên tâ nếo.

“Hơnăm kố apoăng rơnó mêi mê tê châ 16 rơpâu – 17 rơpâu liăn tung môi pŭm xik ki dâng 2 – 3 kg, ƀă mâu plâi ki kŭn tâ mê 9 rơpâu – 10 rơpâu liăn môi pŭm xo, kơdroh châ tơdế tâng vâ pơchông ƀă apoăng rơnó mê. Kơdroh yă môi tiah mê la xuân ối pá vâ châ tê, ôh tá ai mâu ngế ki roê. Xik tum hiăng tâi chúa lôi tung chiâk ôh xua ôh tá châ tê”.

Xuân môi tiah mê há, rơnó xik hơnăm kố rơpŏng pôa Y Lập Êban a ƀuôn Chàm Ƀ, cheăm Čư̆ Drăm, tơring Krông Bông pêt 1,5 ha. Tiô pôa Y Lập, hơnăm kố yă pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong, phon rơvât, pơrá to kơnâ; yă mung vâi pêi cheăng, krí xuân kơnâ há, sap ing 200 rơpâu troh 300 rơpâu liăn môi ngế tung môi hâi. Xua mê, tơdroăng ki yă xik chu kơdroh môi tiah kố pro rơpŏng pôa rế lŭp hên tâ nếo.

“Hơnăm nah rơpŏng á châ xo lối 100 rơth sap ing 1,5 ha xik, la hơnăm kố xuân ƀăng tơnêi ki kố la bu châ dâng 30 – 50 rơtuh liăn xo, tối tơdjuôm vâi krâ nhŏng o tro lŭp hên khât”.

Xik a Čư̆ Drăm, Čư̆ Pui ƀă Yang Mao krí hên hĭn

Tiô riân ngăn dêi Ƀơrô pêi chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê tơring Krông Bông, lâp tơring nôkố ai vâ chê 1 rơpâu ha xik, tơkŭm hên cho a cheăm Čư̆ Drăm, Yang Mao ƀă Čư̆ Pui. Xik akố ki hên cho xik ngeăm (hdrê Cayen), rêm hơnăm châ 40 rơpâu tâ̆n plâi.

Tiô pôa Võ Tấn Trực, kăn pơkuâ ƀơrô ngăn chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê tơring, hdrê xik Cayen maluâ gá lĕm la ôh tá tơtro vâ tê ngi kong têa ê. Xua mê, hên hơnăm hdrối mê hía nah, mâu ngế ki pêt xik a tơring Krông Bông đi đo trâm tơdroăng ki xơpá vâ châ tê, tê la ôh tá tơniăn, hơnăm châ hơnăm ôh.

Tơdroăng ki phá tơ-ê dêi hdrê xik kố cho gá rĕng tum; hmâ krí hên hĭn tung pơla sap ing 2 – 3 măng tĭng, mê chiâng tơdjâk troh tơdroăng ki tê tơkâ luâ hên tâ roê, khu ki roê vâi hơjip yă. Kơvâ pêi chiâk deăng dế hnê tối, tŏng kum mâu ngế ki pêt xik hơ’lêh dêi tơnêi chiâng pêt mâu hdrê xik, môi tiah: Win lơ Md2, mâu hdrê ki vâ châ tê ngi kong têa ê ƀă hâi khế krí ton sap ing 2 – 3 khế. Tơring Krông Bông xuân dế krếo thế khu mơdró kâ troh ‘no liăn pro hngêi kơmăi uâ pơliê mâu kế tơmeăm ing xik vâ tŏng kum vâi krâ nhŏng o châ tê. \

Pôa Võ Tấn Trực ăm ‘nâi:

“Ngin dế pơkâ troăng tơmiât ăm vâi krâ nhŏng o rế hía rế hơ’lêh chiâng pêt mâu hdrê xik pro tiah lâi ăm tơtro ƀă tơdroăng ki tê ƀă mâu tơdroăng ki pơkâ thế dêi khu ki roê vâ tơtro ƀă tơdroăng ki vâ tê ngi kong têa ê, hdrê ki ngin rơhêng vâ vâi krâ nhŏng o hơ’lêh pêt mê cho hdrê Win lơ Md2. Nôkố vâi krâ nhŏng o châ hnê tối, hnê mơhno mê vâi xuân dế rế hơ’lêh chiâng pêt mâu hdrê xik ki kố. Mâu hdrê xik kố plâi gá kŭn tâ la tơdroăng ki tê gá tơnăn, mơni kô vâ châ tê ngi kong têa ê, mơni kô chiâng vâ uâ pơliê.

‘Na mâu ƀăng tơnêi pêt ki u ối, mê kơvâ ngăn pêi chiâk deăng hiăng mơjiâng tŏng kum vâi krâ nhŏng o Khu pêi cheăng tơrŭm, hnê mơhno khoa hok kih thuât tŏng kum vâi krâ nhŏng o pêt xik tơniăn vâ tê ăm kơchơ mơdró tung tơnêi têa”.

Kơvâ pêi chiâk deăng dế hnê tối, tŏng kum mâu ngế ki pêt xik rế hía rế hơ’lêh pêt hdrê xik Win, Md2 vâ tê ngi kong têa

Mâu hơnăm hdrối nah, xik ai hên rơnó ki châ tê ai yă, pro pơxúa kơxô̆ liăn pêi lo ăm kuăn pơlê a mâu cheăm kơtiê kơpong hngế hngo môi tiah: Čư̆ Drăm, Čư̆ Pui ƀă Yang Mao dêi tơring Krông Bông. Tâng châ pơkâ troăng pêt ƀă pêt hdrê xik ƀă tŭm tơdroăng ki vâ châ tê ngi kong têa ê lơ ai hngêi kơmăi uâ pơliê pro tíu tê tơniăn, xik kô mơni kô chiâng môi tung mâu hdrê pêt ki châ liăn hên, tơtro ƀă mâu tơring, cheăm ki ai to ngo ngối, cheăng kâ ối trâm hên xơpá môi tiah dêi tơring Krông Bông.

Tuấn Long chêh

Katarina Nga tơplôu ƀă tơbleăng