VOV4.Xơ Đăng -  Kơnôm xúa ing mâu tơdroăng ki dâi lĕm dêi ing kơpong tơnêi kong ngo ai pló on, tơnêi hơpok, mê báu ki pêt a tơring kơpong hơngế hơngo tơring Krông Nô (kong pơlê Dak Nông) ai ki dâi lĕm, xú kơhiâm ki krê xêh. Ƀă troăng rơhlâ, kơjo kum dêi tơnêi têa, kuăn pơlê a tíu kố hiăng tơrŭm pêi pêt báu ki ai phái xú hŏm lĕm krê dêi tơring, pro pơxúa tơ’mot kơxô̆ liăn pêi lo ing báu klâng.

Plông têng báu dêi Khu pêi cheăng tơrŭm pêi chiâk deăng Ƀuôn Choah (tơring Krông Nô) trĭng tơ-eăng ing kong tô mâ hâi. Dâng to chât ngế vâi kơdrâi dế têng báu. Nâ Triệu Thị Lan, hdroâng kuăn ngo Tày, a thôn Cao Sơn, cheăm Ƀuôn Choah, tơring Krông Nô, ăm ‘nâi, sap ing mot tung Khu pêi cheăng tơdjuôm, pêt báu tiô pơkâ VietGAP, kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng hiăng chía kơdroh iâ tơdroăng ki tơbrêi tơbrêh mê hlối châ pêi lo liăn hên tâ:

 “Sap ing pêi tơnêi, mơdâ hdrê, xôh pơkeăng, poê báu ƀă hên ki ê pơrá pêi ƀă kơmăi kơmok tâi, tối tơdjuôm cho tơdroăng cheăng dêi kuăn pơlê xuân ôh tá tơbrêi môi tiah hdrối nah xếo. pin athế séa ngăn, chêh ‘mot tung mơ-éa ngăn to lâi hâi mơdâ mê xôh pơkeăng, rơvât phon ƀă hên ki ê. Pêi gá ôh tá tơbrêi báu kơpâu lĕm pro ai pơxúa tâ”.

Ƀăng klâng Ƀuôn Choah hmâ pêt to báu xúa kơmăi kơmok rơxông nếo

Pôa Phạm Xuân Lai, kăn phŏ pơkuâ Khu pêi cheăng tơrŭm pêi chiâk deăng Ƀuôn Choah, ăm ‘nâi, tíu pêi cheăng tơrŭm ƀă kuăn pơlê pêi chiâk deăng pêt lối 440 ha báu klâng péa rơnó, xúa hdrê ST24, ST25. Rơnó kố báu kơpâu lĕm châ 10 tâ̆n tung 1 ha, kơdroh iâ tâng vâ pơchông ƀă hdrối. Ƀă yă tê ối drêh lối 8 rơpâu liăn tung 1kg, yă phái tê lối 20 rơpâu tung 1kg, kuăn pơlê châ xo liăn laih dâng 50 rơtuh tung 1ha.

Xua hnôu ‘măn bu kŭn, Khu pêi cheăng tơrŭm bu ‘măn môi iâ báu vâ uâ kâ, rak vế 3 tíu tê tơmeăm a tơring Krông Nô, Pơlê kong kơdrâm Gia Nghĩa, kong pơlê Dak Nông ƀă Pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak.

“Pêi tiô pơkâ VietGAP gá rak tơniăn ki dâi lĕm dêi kế tơmeăm, ai xiâm kối vâ tăng ‘nâi, mê ki kơnía dêi kế tơmeăm rế to kơnâ. Môi tiah ngoh hlo kố, báu ối drêh ki nôkố tê ai yă 8 rơpâu 100 liăn, troh 8 rơpâu 200 liăn 1kg. Rơxế ô tô troh a rêm tíu hmâ 2 – 3 to hiăng mot tơkôm hlâu vâ roê”.

Băng klâng kân rơdâ Ƀuôn Choah a chêng ngo on Nâm Blang, kĭng têa kroăng Krông Nô, ối tung kơpong tơnêi tíu lâp plâi tơnêi UNESCO Dak Nông. Akố ai lối 700 ha báu pơrá pêt hdrê ST24, ST25, cho mâu hdrê báu, phái ki kơhiâm xiâm tung lâp plâi tơnêi. Cho pôa Hồ Quang Cua, ngế ki pro chiâng hdrê ST24, ST25, drêng troh akố xuân athế mơnhên báu phái pêt a Ƀuôn Choah xu hŏm kơhiâm tâ a mâu kơpong ki ê.

Tiô jâ Trần Thị Thanh Vân, Kăn hnê ngăn kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng cheăm Ƀuôn Choah, ƀăng klâng kân rơdâ châ tơbêng xua tơnêi hiu ing troăng Krông Nô, tơ’nôm ƀă tơdroăng ki tơkŭm mâu khoáng chất sap ing hmốu kơbloh ngo on hiăng kum pro ăm báu phái Ƀuôn Choah rế kơhiâm tâ ai ki xú hŏm krê.

Jâ Trần Thị Thanh Vân, tối:

“Ôh ti ai tíu lâi ai tơnêi tơníu xua kong kế hbru ăm ki lĕm môi tiah kố, mê nôkố drêng ngin hiăng rak tơniăn tơdroăng ki pêt, rak tơniăn ki dâi lĕm dêi kế tơmeăm mê hên khu mơdró kâ tăng troh, vâi roê báu ối drêh vâi xuân rơhêng vâ ai xiâm kối pêt mơjiâng. Rơhêng vâ dêi ngin akố cho hiăng châ mơjiâng inâi mê pro tiah lâi rak vế krá inâi vâ pôi tá ai tíu ki lâi chiâng vâ hơ’lâk kế tơmeăm ƀă tơnêu tơníu Ƀuôn Choah.Ngin xuân khŏm mơ-eăm vâ pêi tiô mâu tơdroăng pơkâ ki dâi lĕm, nôkố cho VietGAP mê la ngiâ ah kô luâ tâ kơmê nếo, pêi báu hưh cơ, vâ mơdêk ki kơnía”.

Poê báu a Krông Nô

Pôa Doãn Gia Lộc, ngế ki pơkuâ Ƀơrô pêi chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê tơring Krông Nô, ăm ‘nâi, báu phái Ƀuôn Choah hiăng châ mơnhên OCOP 4 hơlŏng dêi kong pơlê. Rơtế ƀă inâi phái Ƀuôn Choah hiăng ai, tơring dế mơjiâng inâi kế tơmeăm ing Phái Krông Nô, vâ tí tăng xiâm kối ƀă mơnhên báu phái krê hiăng ai ăm vâ chê 5 rơpâu ha báu pêt ƀă hdrê báu ST24, ST 25, pêt tiô pơkâ VietGAP, pêi pro troh pêt mơjiâng hưh cơ, ƀă tơmot ‘no liăn uâ pơliê, mơdêk ki kơnía dêi phái kơpong tơnêi ngo on.

“Peăng tơring xuân môi tiah mâu kơ koan ki ai tơdjâk mê kô athế tơrŭm krá tơniăn ƀă mâu khu pêi cheăng tơrŭm vâ tê, rak ngăn pêt ăm gá tơtro. Má péa cho athế ai troăng hơlâ vâ rak vế tâi tâng báu phái ki tá uâ pơliê a tơring. Ôh ti xê tê to phái, ki kơ’nâi mê kô chiâng vâ uâ pơliê, pơtih pro kơ-ƀăn phở sap ing phái ST24, kơ-ƀăn phái ST25 ƀă hên ki ê, mê kế tơmeăm kô mơdêk ki kơnía, ôh ti xê cho 20 – 25 rơpâu liăn tung 1kg phái xếo, mê cho uâ pơliê ăm ki kơnía 1kg phái tâk troh 40 rơpâu liăn”.

Krông Nô cho tíu troh ki ối tung troăng “Rơngê rơngối dêi têa ƀă on” tung Tơnêi tơníu lâp plâi tơnêi UNESCO Dak Nông. Châ pơxúa ing mâu kế tơmeăm ki ai krê sap ing tơnêi tơníu ƀă hyôh kong prâi, tơkŭm ƀă pêt pêi chiâk deăng tơniăn, báu a kơpong tơnêi ngo on Krông Nô dế pro ai pơxúa mâu rôh báu tum phâi tơtôu ăm kuăn pơlê.

Phạm Minh Huệ chêh

Katarina Nga tơplôu ƀă tơbleăng