Hiăng vâ châ 70 hơnăm, jâ Nguyễn Thị Ngọc Anh a pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak nôkố dế pêi hên tơdroăng cheăng môi tiah Kăn hnê ngăn vâi kơdrâi khu mơdró kâ kong pơlê, Kăn phŏ hnê ngăn Khu tơrŭm Ôm hyô kong pơlê ƀă ngế cheăng tung pơkuâ dêi hên khu tơrŭm a kong pơlê ƀă pơlê kong kơdrâm. Hơnăm hiăng hên, tơdroăng cheăng xuân tơvâ hên la jâ đi đo xoăng dêi hâi chôu tro ‘ló ƀă tơdroăng cheăng, pêi klêi rơkê mâu hnoăng cheăng châ pơcháu, kơhnâ veăng tung mâu tơdroăng cheăng pơlê pơla, lăm pleăng dêi hnoăng cheăng.

Jâ Ngọc Anh ối cho kăn hnê ngăn hô̆i đong quản trĭ hlối cho kăn pơkuâ Kŏng ti tơlo liăn ôm hyô pơlê pơla Kŏ Tam, môi tíu ôm hyô ki hên kơngiơk, hên túa lĕm tro dêi mơngế Rơđế. Tíu kố ai lối chât ngế pêi cheăng, ki hên cho hdroâng kuăn ngo dế veăng cheăng tung tíu ôm hyô. Jâ Nguyễn Thị Ngọc Anh tối, rơtế ƀă pro chiâng môi tíu ôm hyô ai ki lĕm krê ‘na túa lĕm tro, tíu kố ối tơmiât troh tơdroăng vâ hnê ƀă pơtó tơdroăng túa lĕm tro ăm hdroâng kuăn ngo akố.

“Nôkố ngin tơkŭm ăm tơdroăng ki pêt loăng ngiât, reăng hlá, tơrŭm ƀă hngêi trung đăi hok Tây Nguyên vâ rak vế hdrê reăng rí kong ƀă loăng kong ki kơnía git. Tơdrêng amê ‘na túa lĕm tro mê tơkŭm ăm mâu vâi o hriâm ƀối mâu đô̆i ki tŏn chêng koăng, mâu rơpŏng tâ tá mê tơ’mot vâi troh akố mơđah, pro chiâng tíu po mơdĭng ki lĕm tro Tây Nguyên, xua tơdroăng ki xiâm dêi ngin cho hnê mâu vâi o vâ mâu vâi o rak vế túa lĕm tro dêi tơná”.

Xuân cho ngế ki djâ troăng ahdrối hiăng hên hơnăm pêi cheăng kâ rơkê, jâ Lê Thị Bơ, a tôh kơphô̆ 8, pơlê kân Pơng Drang, tơring Krông Ƀuk, kong pơlê Dak Lak, maluâ hiăng châ 70 hơnăm la xuân ối kơhnâ ƀă tơdroăng cheăng pêi ngăn kơdrum deăng, pêi châ liăn rêm hơnăm lối hrĭng rơtuh. Jâ Bơ ăm ‘nâi, nôkố, mâu kuăn ‘nĕng hiăng kân, pêi châ liăn dêi rơpŏng vâi xuân chía châ hên hdrối la jâ xuân ối vâ pêi cheăng vâ hnê ăm dêi kuăn cháo pêi cheăng tơniăn krê.

“Jâ pôa maluâ hơnăm hiăng hên la ối mơeăm pêi chiâk deăng, ai 7 sào tơnêi pêt hên hdrê loăng môi tiah tiu, sầu riêng, kơphế, mắc ca. Pơtê hâi ki lâi hâi ki mê kâ hmê ôh tá lŏn, hmâ pêi hlo ivá mo lĕm, gá rế ăm tơdroăng cheăng kâ rơpŏng hngêi, rế hriâm pât ivá dêi tơná. Kuăn cháo loi nguâ̆n tơmâng jâ pôa, rơpŏng hngêi rêh ối tơrŭm hơniâp ro”.

Ƀă jâ  Huỳnh Thị Ba Lan, 62 hơnăm, a Tôh kơphô̆ 3, bêng An Lạc, pơlê kong krâm Ƀuôn Hồ, tơdroăng ki ro tung pơla hơnăm hiăng hên cho châ pleăng, mơnhông hnoăng cheăng dêi ngế ki hiăng hên hơnăm tung mâu tơdroăng cheăng tơdjuôm. Jâ hiăng kơhnâ veăng ƀă mơnhông hnoăng cheăng tung mâu kâu lak ƀô̆ vâ rak vế mâu tơdroăng cheăng môi tiah pôu kơ-êng mâu ngế ki châi tamo, hbru tơmeăm ăm vâi hdrêng kơtiê, vâi kơdrâi xơpá, tŏng gum liăn ngân pêi chiâk deăng ăm mâu hô̆i viên ki xơpá ƀă hên ki ê.

“Bêng An Lạc ngin mê xuân tơkŭm po kâu lak ƀô̆ hnê pơtâp ivá, xuân dế pro tơdjâk ƀă krếo thế tâi tâng mâu vâi nâ o veăng tung tơdroăng kốvâ pro pơxúa ki hơniâp ro ‘na hiâm mơno ƀă ivá. Mơjiâng môi kâu lak ƀô̆ tơrŭm mê xuân rơtế ƀă dêi rơpó  veăng tơlo liăn vâ gum mâu nâ o ki ai tơdroăng rêh ối xơpá vâ mơeăm tung cheăng kâ”.

Tiô jâ  Triệu Thị Ngoan, Kăn hnê ngăn mâu ngế hơnăm hiăng hên kong pơlê Dak Lak, kong pơlê nôkố ai lối 216 rơpâu ngế hơnăm hiăng hên, châ 11,3% pơ’leăng mâ mơngế. Mơdêk hnoăng cheăng tung mâu tơdroăng cheăng, ing hơnăm 2022 nah troh nôkố mâu ngế hơnăm hiăng hên tung lâp kong pơlê hiăng m’ơhnhôk rơpŏng hngêi, kuăn cháo pleăng lối chât ha tơnêi, veăng gum lối 18 rơpâu hâi pêi cheăng ƀă lối 24 rơtal liăn vâ pro troăng prôk tung thôn pơlê ƀă pro mâu kế tơmeăm xúa tơdjuôm ki ê. Ƀă lối 70% hô̆i viên hơnăm hiăng hên cho vâi kơdrâi, mâu jâ, mâu nôu hiăng kơhnâ veăng ƀă mơdêk rơdêi tơdroăng “Hơnăm hiăng hên – Djâ troăng ahdrối”, “Jâ pôa, nôu pâ djâ troăng lĕm, kuăn cháo têm rơkê”, po rơdâ túa ‘Rơpŏng hngêi ngế hơnăm hiăng hên ôh tá ai tơ’nôm cháo pro xôi luât”, “Rơpŏng tiô túa pơkâ” ƀă hên ki ê hnê pơtó, tơdjâk tung tơdroăng mâu ngế hơnăm hiăng hên mơjiâng rơpŏng hngêi lĕm tro, hơniâp ro, phâi hơtôu.

“Tâi tâng mâu tơdroăng cheăng dêi Khu ngăn mâu ngế hơnăm hiăng hên cho vâi kơdrâi veăng gá kơhnâ khât. Kâu lak ƀô̆ hnê pơtâp ivá, túa lĕm tro, hơdruê xoăng, tơ’noăng ivá, kâu lak ƀô̆ mâu khu rơxông gum dêi rơpó vâi kơdrâi châ lối 70%. Vâi kơdrâi hơnăm hiăng hên đi đo mơdêk châ hiâm mơno djâ troăng ahdrối, djâ tơdroăng ki lĕm tung rơpŏng hngêi ƀă tung pơlê pơla, djâ hdrối tung tơdroăng mơhnhôk kuăn cháo pôi tá pro xôi tung pơlê pơla, mơjiâng rơpŏng hngêi phâi hơtôu, hơniâp ro, mơhnhôk kơnốu kuăn, rơpŏng hngêi pleăng tơnêi, pleăng hnoăng cheăng liăn ngân vâ gum tung tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo, kơphô̆ rơkê”.

Maluâ hơnăm hiăng hên la mâu ngế hơnăm hiăng hên a Dak Lak, malối cho vâi kơdrâi mê vâi xuân ối kơhnâ veăng tung mâu tơdroăng cheăng tung rơpŏng hngêi lơ tơdroăng cheăng tung pơlê pơla, veăng gum ivá dêi tơná vâ rơtế mơnhông cheăng kâ, mơdêk rơdêi tơdroăng pêi cheăng. Kố cho mâu ngế ki djâ troăng ahdrối, pêi cheăng lĕm, mơhno um méa dêi ngế kơdrâi Việt Nam maluâ a hơnăm ki lâi xuân ối rơkê cheăng tơnêi têa, rơkê cheăng rơpŏng hngêi”.