VOV4.Xơ Đăng - Klêi kơ’nâi môi hơnăm “chôa tơhrâ’’  tơring Dak Rlâp pơtối mơ-eăm tung pái khế sap khế pŭn troh khế tơdrốu hơnăm kố kô chiâng tơring thôn pơlê nếo ki apoăng dêi kong pơlê Dak Nông. Tơdrêng ƀă tơdroăng mơ-eăm dêi tâi tâng khu cheăng kal kí, ing tuăn vâ veăng mơjiâng thôn pơlê nếo dêi mâu ngế ối a tơring Dak Rlâp tơxâng hâk mơnê. Tung mê, ai hnoăng veăng ‘no dêi mơngế M’nông ki ối a cheăm Quảng Tín ƀă cheăm Dak Ru.

Mâu hâi mơ’nui hơnăm 2021, a troăng ki mot a cheăm sap ing troăng kân kơxô̆ 14 tơkâ luâ cheăm Dak Ru troh a cheăm kơpong hngế hngo Dak Ngo, tơring Dak Rlâp, kong pơlê Dak Nông hên hĭn to rơxế tu tuh chơ kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng. Mâu kơdrum kơphế a péa pâ troăng kơphế hiăng krí klêi. Mâu kơdrum tiu ai plâi kơtóu, hbrâ vâ mot tung rơnó krí. Jâ Thị Djrong, kăn phŏ hnê ngăn vâi kơdrâi cheăm Dak Ru, tơring Dak Rlâp ăm ‘nâi, troăng ki mot tung cheăm kố xua khu lêng kring vế dêi kong pơlê Dak Nông ‘no liăn pro tung pơla mơjiâng thôn pơlê nếo.

Xuân kơnôm ai troăng ki kố, tơdroăng ki pêi chiâk deăng dêi vâi krâ nhŏng o a cheăm xuân tơ’lêi hlâu tâ, veăng kum cheăm Dak Ru pêi klêi mơjiâng thôn pơlê nếo; nôkố dế mơ-eăm mơdêk, mâu pơlê mơjiâng tiô túa nếo.

“Kơnôm ai Đảng, Tơnêi têa tơmâng ngăn, mâu pơlê ƀă cheăm dế mơjiâng thôn pơlê nếo tiô túa ki nếo. Tâi tâng kuăn pơlê môi hiâm mơno ƀă dêi rơpó maluâ ai hên tơdroăng xơpá, mơngế M’nông ngin xuân mơ-eăm pêi pro tro. Apoăng tá hâi ‘nâi pêt kơphế sap ing ai khu ki hnê mơhnhôk pêi chiak deăng, khu ngăn kuăn pơlê pêi chiâk deăng hnê ăm kih thuât pêt kơphế rak ngăn kơphế, tiu.

Nôkố, kơphế ƀă mâu hdrê loăng ki ê pơrá châ hnê rak ngăn. Hơnăm kố kơphế akố xuân châ hên, yă tê xuân tơniăn, mơngế M’nông ngin rế hía rế xông tơtêk”.

Troăng lăm troh a kơpong pêi chiâk deăng a cheăm Quảng Tín, tơring Dak Rlâp

A ƀon Bu Bir, cheăm Quảng Tín, tơring Dak Rlâp, kong pơlê Dak Nông, rơpŏng ngoh Điểu Khuyên xuân hiăng têng klêi dêi kơphế. Tâi tâng hiăng châ tâ tung kơxâk vâ ‘măn tung hnôu hdrối vâ tơdah hơnăm nếo 2022. Ngoh Điểu Khuyên tối, kơphế hơnăm 2021 kố nah châ hên yă tê xuân kơnâ tâ. Malối cho kơnôm hiăng pro klêi troăng prôk mot tung kơpong pêi chiâk deăng mê tơdroăng ki chơ phon rơvât xuân môi tiah chơ kế tơmeăm vêh a hngêi gá tơ’lêi.

“Vâi krâ nhŏng o mơnê Đảng, khu kăn pơkuâ hiăng pro tơ’lêi hlâu mơjiâng pro troăng prôk vâ tơ’lêi hlâu tung prôk lăm mot tung pơlê ƀă chơ phon rơvât, kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng dêi vâi krâ nhŏng o sap ing chiâk. Rơtế ƀă tơdroăng 135, tơdroăng pơkâ mơjiâng thôn pơlê nếo, pro 400 met troăng ƀă kuăn pơlê veăng kum tơ’nôm pro tâi tâng troăng prôk tung pơlê, dâng 20 rơpŏng veăng rơtế ƀă tơnêi têa. Troăng prôk kố xuân ai tơdroăng veăng kum dêi mâu rơpŏng pleăng tơnêi, ko tah dêi loăng hôt, loăng kơphế vâ pro troăng prôk nếo tơ’lêi prôk lăm, vâi krâ nhŏng o xuân ‘nâi ki pơxúa ai troăng prôk vâ mơnhông mơdêk cheăng kâ”.

Khu lêng kring vế tơdjuôm ivá pro troăng thôn pơlê nếo a cheăm Dak Ru

Châ hlo tơdroăng ki hơ’lêh dêi pơlê, cheăm, pôa Điểu Đum, a ƀon Bu Bir, cheăm Quảng Tín, tơring Dak Rlâp tối: ôh ti xê troăng prôk tơ’lêi hlâu, mê túa pêi cheăng kâ xuân hiăng chía rơkê tâ; tơdroăng rêh ối pơlê pơla xuân châ rak tơniăn. Pôa Điểu Đum tối:

“Hdrối nah xơpá khât, bu ‘nâi to pêi klêng pêt báu ôh tá châ hên. Nôkố hiăng hơ’lêh hên, ‘nâi pêt kơphế, pêt tiu. Tơnêi têa ‘no liăn tŏng kum, mê hiăng ai troăng prôk troh a klâng chiâk, troăng prôk lăm hiăng châ ok ƀê tong tâi. Mơnê Tơnêi têa hên khât. Drêng châi tamo, tơnêi têa xuân tŏng kum; ai hngêi pơkeăng cheăm achê pơlê. Drêng pá tơnêi têa xuân tŏng kum môi tiah phái, po, ƀô̆t ngot ƀă têa măm, kum vâi krâ nhŏng o ki xơpá tung pơlê ai tŭm tơdroăng”.

Tiô tối tơbleăng dêi Vi ƀan hnê ngăn cheăm Quảng Tín, tơring Dak Rlâp, troăng prôk thôn pơlê a cheăm hiăng pro klêi, ƀă lối 70km troăng tôh chhá kơxu, ƀê tong ƀă hiăng châ pro lĕm. Ki rơdêi ‘na mơnhông mơdêk cheăng kâ tung mâu hơnăm hdrối nah pơrá châ lối 13%. 5 hơnăm hdrối nah, pêi lo liăn rêm ngế bu châ 15 rơtuh liăn, la hơnăm kố hhiăng châ dâng 45 rơtuh liăn, tâk 3 hdroh tâng vâ pơchông ƀă rôh ki pơxiâm mơjiâng thôn pơlê nếo.

Pôa Điểu Minh, kăn hnê ngăn Vi ƀan Măt trâ̆n Tơnêi têa Việt Nam cheăm Quảng Tín, tơring Dak Rlâp chôu pâ: Cheăm pơxiâm tơbleăng tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo sap ing hơnăm 2012, troh hơnăm 2018 mê pêi klêi. Mâu hơnăm hdrối nah, cheăm đi đo mơ-eăm vâ rak vế mâu tơdroăng pơkâ hiăng pêi klêi ƀă mơ-eăm vâ mơdêk.

“Kuăn pơlê rơtế ƀă Đảng, Tơnêi têa tơrŭm ƀă dêi rơpó vâ mơjiâng thôn pơlê nếo mơdêk. Malối á cho kăn ƀô̆ Măt trâ̆n tơrŭm ƀă kuăn pơlê đi đo vâ tối tơbleăng, má môi cho ‘na pêi cheăng kâ ƀă rak ngăn kơdrum loăng kơxu, kơphế tro tơdroăng; rơvât phon, rak ngăn hdrê loăng pêt, păn kơpôu, ro. Pơtih kong prâi tơnêi tơníu Quảng Tín nôkố cho athế ngiât – krúa – lĕm, ngin dế hnê tối ăm vâi krâ nhŏng o chiâ kloh vâ tâp kơđu xok vâ ăm troăng prôk krúa lĕm”.

Tơring Dak Rlâp dế mơ-eăm vâ chiâng tơring thôn pơlê nếo ki apoăng dêi kong pơlê Dak Nông tung hơnăm 2022. Tâi tâng tơring hiăng ai 8/10 to cheăm châ mơnhên thôn pơlê nếo, u ối 2 to cheăm Dak Sin ƀă Hưng Bình xuân hiăng pro hồ sơ vâ pâ thế kong pơlê séa ngăn mơnhên. ‘Na râ tơring xuân ối tơdroăng pơkâ kơxô̆ 5 ‘na mơhno túa lĕm tro, khăm pơlât, hnê hriâm ƀă Tơdroăng pơkâ kơxô̆ 7 ‘na kong prâi tơnêi tíu. Séa ngăn tung tơdroăng ki ai khât ƀă tơdroăng pêi pro nôkố, tiô tối hdrối a hneăng má 2 hơnăm 2022, tơring Dak Rlâp kô pêi klêi mâu tơdroăng vâ pro hồ sơ pâ thế Tơnêi têa séa ngăn mơnhên tơring thôn pơlê nếo ki apoăng dêi kong pơlê Dak Nông.

Quốc Học – Y Sưng Phê Ja chêh

Katarina Nga tơplôu ƀă tơbleăng