{a\ pơkâ ‘’mơdêk re\ng tơdroăng rêh ối ‘na kế tơmeăm khoăng, hiâm mơno ăm vâi krâ mâu hdroâng kuăn ngo a mâu cheăm ki pá puât kơpong kong ngo [a\ kơpong hơngế hơngo; pro tơ’lêi hlâu vâ djâ mâu kơpong pêi chiâk deăng kố hluăn ing tơdroăng kơtiê, ton tơrôu tung cheăng kâ, tơdroăng 135 hneăng má I (1999 - 2005) châ pơxiâm pro a 1 rơpâu cheăm kơtiê má môi dêi Việt Nam [a\ chôa ‘lâng po rơdâ 2 rơpâu 362 cheăm kơtiê.

Klêi kơ’nâi 7 hơnăm po rơdâ pêi pro, tơdroăng 135 hiăng mơjiâng châ lối 20 rơpâu tơmeăm khoăng, pêi kêi đeăng 300 tíu xiâm pêi cheăng, cheăm hiăng ăm xúa, kêi đeăng 50 rơpâu km troăng kân tu\m túa.

Tơdroăng 135 hneăng má II (2006 - 2010) châ po rơdâ pêi pro lối 1 rơpâu 848 cheăm [a\ 3 rơpâu 274 thôn ki pá puât ối tung mâu cheăm kơpong II. Tiô tơbleăng dêi Vi [an pơkuâ liăn ngân [a\ Liăn ngân Kuo#k ho#i, troh tâi hơnăm 2009, Tơdroăng 135 hneăng má II hiăng châ tơ-[rê hên tơdroăng tơxâng mơnhên. Tơdroăng 135 hiăng to\ng kum 14 rơpâu rơtal liăn ăm mâu kong pơlê; mơjiâng 4 rơpâu 125 troăng mơnhông pêi chiâk deăng, păn ká xi xo\ng; mơjiâng lối 12 rơpâu tơdroăng tơkêa bro hnê mơjiâng mâu kăn [o# a mâu pơlê cheăm. Mơjiâng 1 rơpâu 500 kâu lăk [o# kum ‘na luât ăm mâu cheăm. Kơxo# rơpo\ng kơtiê kơdroh chu u ối 31,2%.

Tung hneăng má III, Tơdroăng 135 châ mơjiâng pro ai hên hơ’leh nếo [a\ troăng mơ’no liăn cheăng troh a kuăn pơlê. Ôh tá xê to mơ’no liăn ngân, to\ng kum mơnhông mơdêk cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla mê ối tơku\m kơdroh kơtiê a mâu cheăm, thôn, pơlê ki pá puât, hơ’leh tơdroăng cheăng kâ tiô troăng mơjiâng pro kế tơmeăm khoăng, hơ’leh [a\ mơdêk tơdroăng rêh ối ‘na kế tơmeăm khoăng, hiâm mơno ăm vâi krâ mâu hdroâng kuăn ngo. Tơdroăng kơjo mơ’no liăn, to\ng kum péa tơdroăng xiâm cho hngêi trăng troăng klông [a\ mơnhông mơdêk mơjiâng pro kế tơmeăm khoăng.

Klêi kơ’nâi 5 hơnăm pêi pro, 98% tíu xiâm cheăm [a\ 70% thôn hiăng ai on tơhrik. Vâ chê 60% kơxo# cheăm ai hno têa bê têa vâ tôh, pêi chiâk deăng [a\ tơdroăng rêh ối.

Ngăn tơdjuôm, Tơdroăng 135 hiăng châ Đảng, Tơnêi têa, Kuo#k ho#i, Chin phuh tơmâng to\ng kum; tơdroăng tơru\m krá tơniăn tung pơkuâ, hnê mơhno pơkuâ dêi mâu kăn [o#, kơvâ cheăng; tơdroăng tơdah, môi tuăn dêi mâu râ kong pơlê [a\ kuăn pơlê; tơdroăng to\ng kum ‘na liăn, kih thuât dêi hên kơ koan Chin phuh [a\ mâu khu tơru\m lâp plâi tơnêi.

Tơkâ hluâ lối 20 hơnăm pêi pro, Tơdroăng 135 hiăng châ khu cheăng kal kí, kuăn pơlê lâp tơnêi têa pâ vế. {a\ troăng pêi ‘’cheăm ai tơmeăm khoăng, kuăn pơlê ai cheăng pêi’’, nhuo#m rơkong tơpui tối [a\ tơdroăng ki pơkâ dêi vâi krâ kuăn pơlê, xua mê, hiăng mơjiâng tơdroăng loi tơngah [a\ môi tuăn. Pôa Mùa A Chang, mơngế Mông, Kăn pơkuâ thôn Bu Cao, cheăm Suối Bu, tơring Văn Chấn tối ăm ‘nâi:

‘’Châ tơmâng to\ng kum dêi Đảng [a\ Tơnêi têa hên, hiăng xe\n mâu rơpo\ng ing Bu Cao ton nah, chu a kơpong xe\n ối nếo dêi thôn Bu Cao nếo. Nôkố tơ’lêi cho vâi krâ hiăng ai tíu kâ, tíu ối tơniăn le\m. Kuăn cháu châ hriâm mê xuân châ tơniăn, ai on tơhrik ăm vâi krâ xúa bâ eăng tung hngêi trăng. Vâi krâ phiu ro. Mơnê tơdroăng tơmâng dêi Đảng [a\ Tơnêi têa’’.

{a\ pôa Giàng A Nhà, hdroâng kuăn ngo Mông, rêh ối a tơring kong ngo tíu tơkăng kong Mường Khương, kong pơlê Lào Cai mê phiu ro tối:

‘’Kơpong kong ngo mê tơdroăng to\ng kum pêi kâ cho troăng pêi ki xiâm. Vâi phâi mê vâi nếo mơjiâng pro kế tơmeăm khoăng. Hdrối nah vâi krâ pêt 1 rơnó mê nôkố thế tâk 2 rơnó [a\ mơnhên pêt hdrê ki tơtro. Tơdroăng 135 a hneăng má I râ tơring, hdrối nah tâi tâng vâi krâ hdroâng kuăn ngo kâ alâi, nôkố ôh tá kâ alâi xếo, pêi alâi mê tê rôe phái’’.

Bu xêo sap hơnăm 2016 troh nôkố, tơdroăng 135 châ xing xoăng kơxo# liăn vâ chê 20 rơpâu rơtal liăn. Pak^ng mê, hneăng kố, Chin phuh (Ai Len) Ireland xuân hiăng to\ng kum ôh tá xo tơvêh 12 rơtuh Euro (tơdâng 318 rơtal liăn). Mâu kơxo# liăn kố hiăng kum hên ăm kơpong vâi krâ hdroâng kuăn ngo mơjiâng hngêi trăng, troăng klông, mơnhông mơdêk cheăng kâ, tăng cheăng pêi ing mê mơ-eăm hluăn ing kơtiê.

            A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng