VOV4.Sêdang - Hngêi kơmăi Alumin Nhân Cơ (Dak Nông) cho môi tung 2 to tơdroăng tơkêa chiâ xo bauxite a Tây Nguyên, [ă loi tơngah châ xo kế tơmeăm tung kơdâm tơnêi dêi kơpong kố, tíu ki ‘măn kơd^ng bauxite kân má môi lâp plâi tơnêi. Pêi klêi [ă pơxiâm tê mơdró sap ing khế 7/2017, Hngêi kơmăi Alumin Nhân Cơ, kong pơlê Dak Nông hiăng re\ng tơkâ luâ ki têi ‘na kơchuâ chêh, mơdêk rơdêi tơdroăng ki mơnhông mơdêk cheăng kâ rêh ối pơlê pơla a kong pơlê.

Tơdroăng tơkêa kố hiăng kum pro nhên ki xiâm ‘na mơnhông mơdêk cheăng kâ dêi kong pơlê Dak Nông, mê cho kơvâ cheăng [ă kơmăi kơmok bauxite nhôm, vâ kong pơlê kố mơ-eăm chiâng tíu xiâm cheăng [ă kơmăi kơmok nhôm dêi tơnêi têa.

Tâng idrâp chuât dêi kơmăi hrik têa chuât ro, ngoh Y Tiên, ko\ng nhân hngêi kơmăi hrik têa, hyôh [ă kong prâi – Hngêi kơmăi alumin Nhân Cơ, ăm ‘mâi, ngoh cho ngế rơxông nếo dêi kong pơlê kố ki apoăng châ ăm lăm hriâm vâ vêh pêi cheăng tiô tơdroăng tơkêa chiâ xo bauxite a Dak Nông. Nôkố ngoh hiăng châ kâ liăn khế a kơlo 10 rơtuh liăn tung 1 khế.

‘’Ngin châ Ko\ng ti rah lăm hriâm tung pơla 3 hơnăm, klêi hriâm rêm ngế vêh pêi cheăng a hngêi kơmăi ki pơrá phá dêi rơpó la pơchoâm tung môi to hngêi kơmăi xiâm. A châ xoăng lăm pêi cheăng a hngêi kơmăi hrik têa - hyôh [ă ngăn ’na hyôh kong prâi sap ing hơnăm 2015 nah. Ing mê troh nôkố á xuân hiăng châ hriâm tơ’nôm hlê hên tơdroăng cheăng, hiăng hlê ‘na kih thuât tung kơpong tơná pơkuâ ngăn’’.

Tâ tá hngêi kơmăi Alumin Nhân Cơ

Y Tiên cho môi tung 1.100 ngế ki dế pêi cheăng a hngêi kơmăi alumin Nhân Cơ, cho tíu ki dế pro pơxúa ing tê tơmeăm pê lo ăm kong têa ê  châ xo lối 3 rơpâu rơtal liăn rêm hơnăm. Tơdroăng tơkêa bro alumin Nhân Cơ châ mơjiâng pro a tơring Dak Rlâp, kong pơlê Dak Nông, hngêi kơmăi ai ivá pêi cheăng châ 650 rơpâu ta#n alumin tung 1 hơnăm. Pơxiâm pêi cheăng a hơnăm 2010, tơdroăng tơkêa pro châ kuăn pơlê tơmâng khât ‘na hyôh kong prâi, ki tơ-[rê ‘na cheăng kâ [ă tơdjâk ‘na mơhno túa le\m tro tung rêh ối pơlê pơla, ‘na kring tơniăn.

Mâu tơdroăng tối kơpêng mê hiăng mơhno nhên ăm hlo ing ki tơ-[rê  drêng hngêi kơmăi hiăng pro kêi [ă pơxiâm pêi cheăng pro alumin tê ăm kong têa ê sap ing lơ 1/7/2017.  

Tơmeăm pro alumin ki nếo klêi pro

Pôa Ngô Tố Ninh, Kăn pho\ pơkuâ Ko\ng ti Nhôm Dak Nông – TKV, ăm ‘nâi, nôkố tâi tâng mâu ko\ng nhân ki pêi cheăng a hngêi kơmăi xuân to mơngế Việt Nam, hiăng chiâng xúa kơmăi kơmok chiâ xo bauxite vâ pro alumin. Tung tơdroăng rêh ối pơlê pơla, rêm hơnăm ko\ng ti Nhôm Dak Nông ‘măn iâ 2,5 rơtal liăn vâ kơjo kum krê ăm tơring Dak Rlâp mơjiâng thôn pơlê nếo. Tơdrêng [ă mâu tơdroăng tơmâng to\ng kum tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê, mơjiâng pro hên hngêi trung hriâm, pro ăm hngêi tuăn pâ [ă hên ki ê, khu mơdró xuân veăng tơku\m pêi hên tơdroăng cheăng mơhno túa le\m tro vâ rak tơniăn ‘na pơtối mơhno túa le#m tro dêi mơngế M’nông.

Tối ki tơ-[rê ‘na cheăng kâ, tiô pôa Ngô Tố Ninh, tơdroăng tơkêa pro alumin Nhân Cơ ai pơxúa ti mê cho hiăng hriâm hdrối ing mâu tơdroăng tơkêa pro Tân Rai (Lâm Đồng), mê hiăng kơdroh hên kơxo# liăn ‘no la xuân châ tơ-[rê hên alumin ki pêi lo. Nôkố kơxo# liăn ‘no pêi pro 1 tâ#n dêi hngêi kơmăi alumin Nhân Cơ châ dâng 4 rơtuh liăn, iâ tâ 1 rơtuh tâng vâ pơchông [ă kơxo# liăn riân apoăng. Tơmeăm alumin dêi Nhân Cơ vâ tối acid nhôm đi đo châ 99%, tâi tâng châ tê ăm kong têa ki pơrah má môi cho Châu Âu, Nhuk [ă mâu kong têa Arab.

Môi víu long trâp khêi Hngêi kơmăi alumin Nhân Cơ

Pôa Ngô Tố Ninh, kăn pho\ pơkuâ Ko\ng ti Nhôm Dak Nông – TKV, ăm ‘nâi tơdroăng cheăng pêi a hngêi kơmăi hiăng kum ăm Hngêi kơmăi Nhân Cơ re\ng châ tiô pơkâ [ă ivá pêi luâ tâ tơdroăng pơkâ hdrối, mơdêk ki tơ-[rê tung cheăng kâ:

‘’Pơtih môi tiah a hngêi kơmăi pro meăm mê ngin hiăng djâ kế ki ‘mot ăm gá tú dá mơdêk ki xêo pro 3 xôh, gá kô pro ăm châ xo hên meăm tâ. Môi tiah a hngêi kơmăi alumin, hngêi kơmăi pro on tơhrik mê kơmăi dêi vâi kô ai kơmăi ki têng kơchâ, xua a kong têa Sinuâ kong hngíu, mê a Việt Nam pin gá tơ-ê. Ngin hlo ôh tá tơ-[rê mê mơhé vâ hiăng k^ tơdroăng tơkêa bro mê pin xuân thế tah lôi gá; kơpong ki pro vâ klâ mê ngin hiăng hriăn tơ’môe klo\ng vâ ăm hngêi kơmăi pro tơniăn tâ.

Xua mê, ivá hngêi kơmăi pêi cheăng hiăng tro le\m, sap apoăng hơnăm 2017 pơxiâm pêi cheăng troh 6 khế mơ’nui hơnăm hiăng pêi hiăng châ lối 300 rơpâu ta#n alumin, hơnăm 2018 hngêi kơmăi pêi châ 655 rơpâu ta#n, hơnăm 2019 pro châ 668 rơpâu ta#n, [ă hơnăm kố lối 700 rơpâu ta#n alumin. Kơxo# ki pêi lo re\ng châ tiô pơkâ mê xuân pro tơ-[rê hên’’.

Kơpong tơnêi klêi chiâ xo bauxite hiăng châ pro klêi pêt loăng nhe\n lai

Ôh tá xê to veăng ‘no kum  ăm hngêi rak liăn kong pơlê Dak Nông châ ‘măn hr^ng rơtuh liăn rêm hơnăm, tơdroăng tơkêa alumin Nhân Cơ ối mơdêk rơdêi mơnhông cheăng kâ rêh ối dêi kong pơlê. Ing hngêi kơmăi mê, môi kơpong hngêi kơmăi pro nhôm chôa mơjiâng, [ă hngêi kơmăi pro on tơhrik klâ xoăng nhôm dế mơjiâng, 2 kơpong hngêi kơmăi Nhân Cơ dế tơbleăng pêi [ă hía hé. Tơdroăng tơkêa bro alumin Nhân Cơ hiăng veăng kum ăm hlo nhên môi tíu xiâm mơnhông cheăng kâ dêi kong pơlê Dak Nông, mê cho kơvâ ngăn ‘na kơmăi kơmok bauxite – nhôm [ă on tơhrik krúa.

Ai pơxúa kân ‘na tơmeăm môi tiah meăm bauxite, ing tơdroăng pêi tơ-[rê dêi tơdroăng tơkêa alumin Nhân Cơ, Hneăng hôp mâu kăn Đảng [o# kong pơlê Dak Nông roh má 12 hneăng hơnăm 2020-2025 a khế 10/2020 kố nah hiăng tối nhên tơdroăng pơkâ mơjiâng Dak Nông re\ng chiâng tíu xiâm hngêi kơmăi pro Nhôm dêi tơnêi têa.

Pôa Bùi Huy Thành, ngế cheăng tung khu kăn Đảng kong pơlê, Ngế pơkuâ hnê ngăn tơdroăng kal kí kong pơlê Dak Nông, ăm ‘nâi:

‘’Ing tơdroăng tối tâi tâng, tối nhên, Đảng [o# kong pơlê hiăng pơkâ mơnhông mơdêk hngêi kơmăi Alumin, pro Nhôm rơtế [ă tơdroăng pơtối pro on tơhrik cho ki xiâm vâ mơnhông cheăng kâ ki kal dêi kong pơlê Dak  Nông. Ki hdrối kong pơlê dế tơku\m mơdêk kơjo kum ăm khu ‘no liăn mơjiâng pro re\ng ăm hngêi kơmăi pro nhôm Trần Hồng Quân pêi cheăng, pro klêi Kơpong Hngêi kơmăi Nhân Cơ 2 vâ tơ’mot mâu khu pêi tơdroăng tơkêa ki vâ ‘no liăn mơdró tơmeăm xúa ăm hngêi kơmăi nhôm. Pêi pro mâu tơmeăm ‘na nhôm. Klêi mê, pâ thế Tíu xiâm tơnêi têa po tơ’nôm ăm Hngêi kơmăi ‘no liăn pro Alumin Nhân Cơ, tí tăng ‘nâi ple\ng, ‘no liăn chiâ xo bauxite, vâ pro alumin, on tơhrik klâ pro nhôm a cheăm Quảng Sơn, tơring Dak Glong’’.

Mâu hnoăng pêi cheăng tơ-[rê ing hngêi kơmăi alumin Nhân Cơ ăm hlo, tơdroăng mơnúa pêi pro tơdroăng tơkêa bro chiâ xo bauxite cho troăng hơlâ pêi tro khât dêi Đảng [ă Tơnêi têa, veăng ‘no hnoăng ki kal tung tơdroăng hơ’leh ngiâ méa Tây Nguyên. {ă ki krê dêi Dak Nông, kong pơlê tơku\m mơhnhôk tăng liăn vâ pơtối tăng chiâ xo tơmeăm khoăng ki ai hlâu, tung mê, ki xiâm cho kơvâ cheăng dêi hngêi kơmăi pro bauxite Nhôm, mơ-eăm pêi cheăng vâ chiâng kong pơlê ki mơnhông tơ-[rê a hơnăm 2025 ah [ă châ tối kong pơlê mơnhông tơ-[rê a hơnăm 2030 dêi kơpong Tây Nguyên.

Gương tơplôu [ă tơbleăng