VOV.Sêdang - Tiô tơbleăng dêi Khu xiâm pơkuâ ngăn mơngế pêi cheăng Việt Nam nếo achê kố, riân troh nôkố, pơreăng COVID-19 hiăng bro dâng 7,8 rơtuh ngế ki pêi cheăng tro tơdjâk drêng thế hơngế tung pêi cheăng, ‘nâ  hía hơ’leh dêi rơpó pêi cheăng, pơtê cheăng, pơtê pơtân ‘nôi ‘na kĭ tơhrâ pêi cheăng, pơtê cheăng ôh tá kâ liăn khế, tung mê, ai hên ngế pêi cheăng cho hdroâng kuăn ngo. Hlo mâu tơdroăng ki xơpá mê, Khu xiâm ngăn mơngế pêi cheăng Việt Nam hiăng rơtế ƀă Chin phuh, mâu khu mơdró, pro tơ’lêi hlâu vâ tơniăn ‘na hnoăng rêh ối ki tơxâng dêi mơngế ki pêi cheăng.

Klêi kơ’nâi roh pơreăng xông tâ tú má 3 ki tíu xiâm pơreăng tơkŭm a kong pơlê Hải Dương, troh nôkố tơnêi têa pin hiăng kâi mơdât châ tơƀrê pơreăng COVID 19 pro. Laga pơreăng xông tâ tú tung lâp plâi tơnêi xuân ối râ ó ƀă pro tơdjâk ó pơlê pơla, ki rơhêng vâ tối tung kơvâ mơngế pêi cheăng, cheăng pêi. Hên mâu ngế rơxông ối nếo hía tơdroăng cheăng klêi kơ’nâi pơreăng kân COVID pro, pêi lo liăn kơdroh. Ai ngế cho ngế pêi cheăng ki xiâm mê tung pơla kố chiâng trâm pá puât, mê thế rêh ối kơnôm rơpŏng. Mê cho tơdroăng ki ai khât dêi hên ngế rơxông ối nếo mơngế hdroâng kuăn ngo, kơpong kong ngo tung pơla achê kố.

Hía tơdroăng cheăng, hên ngế hơnăm ối nếo pơxiâm sap ing apoăng nếo.

A mâu pơlê hdroâng kuăn ngo kơpong kong ngo peăng mâ hâi luô pá kơnhŏng tơnêi têa, Tây Nguyên, hên tíu vâi krâ dế pêt tơmeăm kơpong pêt pơkeăng môi tiah sâm Ngọc Linh, đẳng sâm, trŏng lếo pơkeăng, pêt loăng hâng, plâi ring rí, thảo quả lơ pêt mâu tơmeăm tiô khôi hmâ vâi krâ môi tiah báu, alâi, pôm ƀă hía hé ƀă droh rơtăm hdroâng kuăn ngo hía tơdroăng cheăng vêh a pơlê xiâm mê veăng pêi kâ rơtế ƀă dêi rơpŏng.

Laga, ôh tá xê mâu ngế hơnăm ối nếo ki lâi xuân mơhúa tiah mê.  Tơdroăng kơ’nâi kố dêi Lý Già Sư, ối a pơlê Choản Thèn, cheăm Y Tý, tơring Bát Xát, kong pơlê Lào Cai cho vâ pơtih. Lý Già Sư tối ăm ‘nâi, rơpŏng nếo klâ ối krê, on veăng lăm pêi cheăng vâi, chiâk deăng pêt báu a hngêi ôh tá ai kơbố rak ngăn xua mê hiăng ăm ngế ki ê pêi, nôkố COVID xông tâ tú, hía tơdroăng cheăng, on veăng vêh a hngêi ôh tá ai ki klâi. To lâi khế ôu kâ kơnôm to nôu pâ kum tê.

“Hdrối COVID á lăm pêi cheăng a peăng kong têa Sinuâ, peăng tá xuân pêi chiâk deăng môi tiah peăng pin kố há, á châ vâi mung pêt priât, laga drêng ai pơreăng mê vêh a hngêi.  Nôkố peăng kong têa Sinuâ ôh tá mung pêi cheăng xếo, á vâ pâ pêi cheăng a tíu ki ê laga á cho mơngế rêh ối a kơpong thôn pơlê ôh tá châ hriâm tŭm, ôh tá ai hriâm tơdroăng cheăng ki klâi xua mê xuân pâ vâ pâ pêi cheăng”.

Kong pơlê Lào Cai ai lối 64% cho vâi krâ hdroâng kuăn ngo. Pơreăng COVID 19 hiăng tơdjâk hngăm ó troh tơdroăng rêh ối vâi krâ. Tiô pôa Nguyễn Đức Bình, Kăn pơkuâ Cheăng pêi – Mô đô̆i rong râ – Rêh ối pơlê pơla tơring Bát Xát, vâ mơhnhôk kuăn pơlê vêh pêi cheăng klêi kơ’nâi hiăng tâi pơreăng COVID, tơring hiăng tơkŭm po hên roh tăng cheăng pêi:

“Rêm hơnăm, ngin đi đo tơrŭm tơkŭm po mâu roh tăng cheăng pêi ăm mâu ngế pêi cheăng tung mâu cheăm. Môi tiah hơnăm 2020 kố, mơhé tơdjâk xua COVID, laga klêi kơ’nâi mơgêi COVID mê pơla kố nah ngin xuân hiăng tơkŭm po châ 8 roh tăng cheăng pêi. Nôkố kơxô̆ mơngế pêi cheăng tung kuăn pơlê, klêi kơ’nâi kong têa Sinuâ tro COVID mê mơngế pêi cheăng vêh a pơlê xiâm ôh tá ai cheăng pêi mê ngin hiăng hnê mơhno troăng prôk ăm pêi cheăng a Quảng Ninh ƀă ki kố xuân châ tơƀrê’’.

Ƀă pôa Lê Văn Khiêm, Kăn pơkuâ Cheăng pêi – Mô đô̆i rong râ ƀă rêh ối pơlê pơla tơring Bắc Hà, kong pơlê Lào Cai tối, ƀă vâi krâ hdroâng kuăn ngo, mâu tơdroăng hnê cheăng pêi đi đo kal hlối pêi pro:

“Tơdroăng hnê cheăng pêi ăm mâu ngế pêi cheăng, ki málối cho mâu ngế pêi cheăng tung pơlê pơla mâu hdroâng kuăn ngo mê châ pêi pro nhên khât. Nôkố ai hên lâm hnê mơjiâng cheăng pêi hlối lo a tíu pêi cheăng pêi tơdrêng. Rế hriâm lĭ thuyê̆t, rế pêi tơdrêng hlối, mơdêk tung tơdroăng pêi cheăng. Klêi lâm hnê cheăng pêi mê hiăng ai mâu khu pêi cheăng 100% cho mơngế hdroâng kuăn ngo hiăng tơdah mơjiâng pro mâu toăng hngêi 2 râ. Ki má péa nếo, hnê mơjiâng ƀă hlối mơnhông tiô pơkâ pêi chiâk deăng. Pơtih môi tiah hnê mơjiâng hbrâ mơdât pơreăng xông tâ tú a mơnăn păn rế hnê mơjiâng hlối tơkŭm pâk pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng; pêt mâu loăng pơkeăng mê xuân hnê mơhno ăm kuăn pơlê tơdroăng pêt, rak ngăn loăng pơkeăng. Ngin tối cho mâu troăng pêi ki tơtro’’.

Pêi pro troăng hơlâ hnê mơjiâng cheăng pêi ăm mơngế pêi cheăng hneăng kố xuân cho tơdrêng pro tơdroăng tŏng kum vâi krâ hdroâng kuăn ngo ti tăng cheăng pêi klêi kơ’nâi tâi pơreăng COVID. Sap apoăng roh pơreăng COVID 19 (mơ’nui hơnăm 2019) troh nôkố, lâp kong pơlê Lào Cai hiăng hnê mơjiâng ăm lối 4 rơpâu ngế pêi cheăng cho hdroâng kuăn ngo. Xêo tung tâi tâng hneăng sap hơnăm 2016 troh khế 3 apoăng hơnăm 2021 kong pơlê Lào Cai hnê mơjiâng cheăng pêi ăm vâ chê 47 rơpâu ngế hdroâng kuăn ngo. Mâu hdroâng kuăn ngo ai mơngế veăng hriâm cheăng pêi ki hên cho hdroâng kuăn ngo Mông, Tày, Dao, Dáy, Nùng… pôa Đinh Văn Thơ, Kăn phŏ pơkuâ cheăng pêi – Mô đô̆i rong râ – Rêh ối pơlê pơla kong pơlê Lào Cai, tối ăm ‘nâi:

“Tung pêi cheăng mê, tơdroăng ki đi đo trâm hlo mê vâi krâ hdroâng kuăn ngo tá hâi rơdêi ‘na kơvâ kố. Ngin tơmiât kô pêi tiô troăng, môi cho tung  tơdroăng hnê hriâm phôh thong a mâu hngêi trung, klêi mê, a mâu tíu hnê cheăng pêi thế thăm hnê tối ‘na tơdroăng khĕn tối tung pêi cheăng vâ mơngế vâi krâ hdroâng kuăn ngo ‘nâi, hmâ ƀă chôa ‘lâng thế hơ’leh mâu troăng pêi cheăng. Mơngế pêi cheăng tâng pâ pơtê hên hâi mê kô tơdjâk hên tơdroăng tê mơdró dêi mâu khu tê mơdró”.

Tơdroăng hnê cheăng pêi ƀă tăng cheăng pêi ăm mâu ngế pêi cheăng hiăng kum hên tung tơdroăng mơnhông cheăng kâ, rêh ối pơlê pơla dêi kong pơlê Lào Cai. Ing tơdroăng hnê mơjiâng cheăng pêi, ki rơhêng vâ tối tung pơla klêi kơ’nâi tâi pơreăng COVID kố hiăng kum kơdroh tơdroăng ôh tá ai cheăng pêi, mơdêk pêi lo liăn, kơdroh kơtiê krá tơniăn, tơniăn pơlê pơla dêi kong pơlê. Pakĭng mâu ngế pêi cheăng châ hnê cheăng pêi, Lào Cai xuân ối tơtrŏng hnê mơjiâng mơngế pêi cheăng cho hdroâng kuăn ngo ki rơkê pêi cheăng, chiâng ki tơ’lêi tơbriât cheăng pêi tung mâu tíu pêi cheăng tung tơnêi têa pin, thăm nếo hên mâu ngế pêi cheăng hiăng tăng châ cheăng pêi a kong têa ê. Hên ngế pêi cheăng cho hdroâng kuăn ngo a Lào Cai hiăng châ hriâm ƀă khoa hok kơmăi kơmok, troăng pêi cheăng xúa kơmăi kơmok, kum hơ’leh tung cheăng kâ, mơngế pêi cheăng, mơdêk pêi lo liăn tung pêi cheăng.

Hoàng Thái – VOV4 rah chêh

A Sa Ly tơplôu ƀă tơbleăng