VOV4.Xơ Đăng - Tung mâu tơdroăng tối hdrối, ngin hiăng tối tơdroăng ki tơdjâk ‘na rĕng xo on veăng tá hâi tro hơnăm ƀă xo dêi rơpó ối pơchoâm môi mơheăm, môi hdrông hdrê  tung kơpong hdroâng kuăn ngo.

Xo on veăng tá hâi tro hơnăm cho tơdroăng xo kơdrâi, xo kơnốu drêng môi pâ, kơnốu lơ kơdrâi lơ tŭm péa pâ tá hâi tro hơnăm xo on veăng tiô pơkâ dêi luât (ƀă kơnốu sap ing kơtê 20 hơnăm, ƀă kơdrâi sap ing kơtê 18 hơnăm). Xêo tơdroăng xo on veăng tá hâi tro hơnăm tung kơpong vâi krâ hdroâng kuăn ngo cho lối 12 rơtuh ngế, tơdâng 14% pơ’leăng mâ tơnêi têa. Pakĭng mê, xo on veăng ối achê hdroâng hdrê châ hlê plĕng cho xo on veăng pơla kơnốu ƀă kơdrâi tung rơtế môi kơjôi hdroâng hdrê mê cho tá hâi hluâ pái rơxông. Mê cho tơdroăng xo on veăng lơ rêh ối tơdjuôm môi tiah on veăng pơla mâu ngế rơtế môi mơheăm chhá ƀă dêi pó; pơla mâu ngế ai kơjôi tung pơla pái rơxông. Xo on veăng tá hâi tro hơnăm ƀă xo on veăng ối achê hdroâng hdrê môi mơheăm chhá tơdjâk kân troh pơ’leăng mâ mơngế, kơdroh hdrê, pro chiâng hên tơdroăng ki ôh tá lĕm ki ê ăm rơpŏng ƀă pơlê pơla ƀă cho ki mơdât ƀă tơdroăng mơnhông mơdêk krá tơniăn dêi kơpong hdroâng kuăn ngo.

Hâi lơ 14/4/2015, Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh tơbleăng pơkâ kơxô̆ 498/QĐ-TTg kĭ tơdroăng tơkêa bro ‘’Kơdroh tơdroăng xo on veăng tá hâi tro hơnăm ƀă xo on veăng ối achê hdroâng hdrê môi mơheăm chhá tung kơpong hdroâng kuăn ngo hneăng hơnăm 2015 – 2025’’ (Tơdroăng tơkêa bro 498). Klêi kơ’nâi 5 hơnăm pêi pro tơdroăng tơkêa bro (Sap hơnăm 2020), kơxô̆ mơngế xo on veăng tá hâi tro hơnăm tung kơpong hdroâng kuăn ngo mê chôa ‘lâng kơdroh. Pôa Vi Mỹ Sơn, Kăn phŏ pơkuâ Hdroâng mơngế kong pơlê Nghệ An tối ăm ‘nâi:

‘’Tơdroăng ki kal dêi pơkâ 498 châ khu cheăng kal kí tơmâng khât, ki rơhêng vâ tối a Nghệ An pêi pro sap hơnăm 2016 troh nôkố châ tơƀrê kân má môi cho hlê plĕng dêi kuăn pơlê hiăng pơ’lêh, kum pro ăm i lĕm hdrê, mơjiâng pơ’leăng mâ mơngế tơtro tâ. Kố cho tơdroăng mơ-eăm kân, Khu pơkuâ hdroâng mơngế hiăng pơtâng tối hnê mơhno a 4 tơring tơkăng kong, hnê mơjiâng hên roh ƀă 4.000 roh ngế a mâu pơlê ai kơxô̆ ngế xo on veăng tá hâi tro hơnăm hên, pói tơngah tung la ngiâ pơkâ cho hơnăm 2025 mơ-eăm pơtê tơdroăng xo on veăng ối achê hdroâng hdrê môi mơheăm chhá ƀă kơdroh tơdroăng xo on veăng tá hâi tro hơnăm’’.

Vâ tơniăn châ tơƀrê pơkâ tơdjuôm dêi Tơdroăng tơkêa bro 498 cho “Mơ-eăm troh hơnăm 2025 mê mơdât, troh tah tơdroăng xo on veăng tá hâi tro hơnăm ƀă xo on veăng ối achê hdroâng hdrê tung kơpong hdroâng kuăn ngo’’. Nôkố mâu khu râ, kơvâ cheăng, kong pơlê dế thăm pêi pro hên troăng tơdâng tơ’mô, môi tiah: Pơtối tơdroăng hnê mơhno, pơkâ troăng pêi la ngiâ dêi kơ koan pơkuâ tơnêi têa ‘na tơdroăng cheăng kum hdroâng mơngế mâu râ. Hriăn plĕng tŭm têk ƀă trâu hơngế tâ ‘na tơdroăng, xiâm kối dêi tơdroăng xo on veăng tá hâi tro hơnăm ƀă xo on veăng ối achê hdroâng hdrê môi mơheăm chhá a rêm pơlê pơla, rêm kơtâu hdroâng kuăn ngo, rêm pơlê (pro lơgât ƀă mơnhên), pro xiâm kối vâ pơkâ mâu troăng hbrâ mơdât tơtro. Kal xúa troăng achê hên troăng, tŭm têk vâ mơjiâng môi troăng pêi ton xŏn veăng tâi tâng ƀă krá tơniăn ƀă tơdroăng xo on veăng tá hâi tro hơnăm ƀă xo on veăng ối achê hdroâng hdrê môi mơheăm chhá a  kơpong hdroâng kuăn ngo ƀă kong ngo. Kal thăm pêi pro tơdroăng tơdâng tơ’mô ƀă thăm pro hnoăng dêi vâi kơdrâi, tơniăn ăm vâi kơdrâi veăng pơkuâ, xuân môi tiah veăng tung tơdroăng pơkâ tung rơpŏng ƀă a pơlê pơla.

Pakĭng mê, xut tah lôi tơdroăng xo on veăng tá hâi tro hơnăm ƀă xo on veăng ối achê hdroâng hdrê, môi mơheăm chhá tung pơkâ tơ'noăng a pơlê  ví tơdroăng pro pá ‘na vâ châ tơƀrê, chiâng ai tơbleăng ôh tá tơdrăng ‘na tơdroăng xo on veăng tá hâi tro hơnăm ƀă xo on veăng ối achê hdroâng hdrê tung pơlê. Kơ koan pêi pro luât thăm săm tối, pơchân tối ƀă mâu ngế ki ai tơdroăng ki pơlông, pro pơlăm pơlối, pơkoăng ƀă vâi hdrêng tá hâi troh hơnăm xo on veăng tiô pơkâ dêi Khu luât xôi kân hơnăm 2015. Thăm hnê mơhno, mơhnhôk, séa ngăn, mơgêi, mơnhên, xo vế túa ki rơkê tơtro tung tơdroăng pêi pro tơdroăng tơkêa bro, mơnhông tơdoăng ki hbrâ xêh, tơmiât pêi rơkê, pêi pro mâu tơdroăng tơkêa bro 498 châ tơƀrê.

Ki rơhêng vâ tối, troăng pêi ton xŏn ƀă đi đo cho thăm pơtâng tối xiâm kối, tơdroăng ki xo on veăng tá hâi tro hơnăm ƀă xo on veăng ối achê hdroâng hdrê tung vâi krâ hdroâng kuăn ngo, tŏng kum vâi krâ hlê plĕng luât ‘na xo on veăng ƀă rơpŏng, mơhhôk kuăn pơlê mơnhông khôi túa lĕm tro ƀă xut tah lôi khôi túa ki ôh tá tro. Hnê hriâm tơdroăng ki apoăng vâ xo on veăng, tung mê, tơmâng tơdroăng ki rak ngăn ivá châ chăn mơngế mơ-êa. Tung tơdroăng pơtâng tối, hnoăng dêi mâu khu tơrŭm cheăng, khu râ, mâu ngế ki kuăn pơlê loi tơngah, krâ pơlê, kăn pơkuâ pơlê cho kal khât, tiô ngoh Thạch Văn Chỉnh, kăn pơkuâ thôn 3 Thuồng, cheăm Phúc Lợi, tơring Lục Yên, kong pơlê Yên Bái:

“Mâu hơnăm achê kố kuăn pơlê tung thôn xuân pêi tơtro luât xo on veăng tá hâi tro hơnăm. Khu pơkuâ Măt trâ̆n thôn xuân mơhnhôk 6 khu ôh tá xo on veăng tá tro hơnăm, tâng ngin hlo mâu ngế ki hbrâ xo on veăng tá hâi tro hơnăm mê ngin xuân troh pơtâng tối ‘na tơdroăng ki tơdjâk ‘mêi dêi xo on veăng tá hâi tro hơnăm, ing mê kuăn pơlê xuân vâ ‘nâi nhên ƀă xuân pêi tiô tơtro lĕm’’.

Pakĭng tơdroăng mơ-eăm dêi kơvâ pơ’leăng mâ mơngế, kal khât tơdroăng tơmâng dêi mâu khu râ kăn pơkuâ ƀă mâu đoân  theh a pơlê, tơrŭm krá tơniăn ƀă mâu kơvâ cheăng ki ai tơdjâk tơkŭm po pơtâng tối ‘na Luât xo on veăng ƀă rơpŏng hngêi. Mơjiâng mâu tơdroăng pơkâ pêi, tơdroăng tơkêa bro ‘’Pơtâng tối mơdêk hlê plĕng vâ kum kơdroh xo on veăng ôh tá tro hơnăm ƀă xo on veăng ối achê hdroâng hdrê môi mơheăm chhá tung vâi krâ hdroâng kuăn ngo’’. Tơdrêng amê, tơdroăng pơtâng tối thế tro tiô tơdroăng nôkố, thăm pơ’lêh nếo tơdroăng xiâm, troăng pơtâng tối vâ tơ’lêi plĕng, tơ’lêi pêi pro.

Thu Hoài chêh

A Sa Ly tơplôu ƀă tơbleăng