VOV4.Xơ Đăng - Thôn Lủng Cháng, cheăm Hà Hiệu, tơring Ba Bể, kong pơlê Bắc Kạn cho tíu ki Đăi tươ̆ng Võ Nguyên Giáp ai hâi khế ối, pêi cheăng ton tung pơla sap ing hơnăm 1943-1945. Môi kơpong kong tíu ki Đăi tươ̆ng hiăng ối xuân cho tíu ki châ kuăn pơlê khĕn ƀă inâi “Kong dêi Đăi tươ̆ng”, môi tiah vêh tối khôi hmâ ton nah ai hên tơdroăng ki hâk tơngăm dêi pơlê, cheăm, tơtro ƀă mâu hơnăm pêi cheăng kăch măng dêi Đăi tươ̆ng xuân môi tiah hdroâng kuăn ngo Dao Tiền a tíu kố.

Prôk tơkâ troăng ƀêtông dâng lối 7 km ing Tíu xiâm cheăm Hà Hiệu cho troh a thôn Lủng Cháng. Ƀă kuăn pơlê a kố, mâu khế hơnăm pêi cheăng dêi Đăi tươ̆ng Võ Nguyên Giáp a Lủng Cháng cho môi tơdroăng ki mơnhông mơdêk pêng tơdroăng phiu ro.

Ngin troh lăm pôu rơpŏng ai mô đô̆i hlâ tung tơplâ xâ nah Bàn Văn Hoan, kot mâ hơnăm 1910, đảng viên hdroâng kuăn ngo Dao apoăng dêi kong pơlê Bắc Kạn ƀă cho o pro nhŏng o dêi Đăi tươ̆ng. Mâu hơnăm 1943 – 1945, Đăi tươ̆ng Võ Nguyên Giáp troh Lủng Cháng mơjiâng tơdroăng kăch măng, toăng hngêi dêi pôa Hoan chiâng tíu troh mot lo. Tung mơ-éa chêh rak ‘’Mâu tơdroăng mơnhông mơdêk’’ Đăi tươ̆ng Võ Nguyên Giáp hơ’muăn: ‘’Drêng tơkâ hluâ kơpong kố, a mot ối a hngêi pôa Hoan, ngế Đảng viên apoăng dêi hdroâng kuăn ngo Mán Tiền. Rơpŏng pơtối tơdah phiu ro. Vâ kơtôa tơdroăng kal ăm kăn ƀô̆, on veăng pôa Hoan hiăng ăm kơbong krê tơná ăm á. Tiô khôi túa ton nah, mơngế Mán Tiền tĭng, ôh tá la lâi ăm mơngế tơmối ối tung kơbong krê dêi on veăng…’’.

Kơpong kong Đăi tươ̆ng a thôn Lủng Cháng, cheăm Hà Hiệu, tơring Ba Bế, kong pơlê Bắc Kạn

Kơpong peăng parŏng hngêi ƀă tơnêi rơnâk, hên trŭm hmố chiâng tíu Đăi tươ̆ng ối hmuâ drêng lêng kong têa ê lăm ti tăng. Đăi tươ̆ng hiăng tơdah nôu pôa Hoan pro nôu păn, pôa Hoan ƀă o xiâm cho Bàn Văn Cao cho o ki pro nhŏng o ƀă tơkŭm po tiô khôi túa dêi hdroâng kuăn ngo. Môi tiah ngế kuăn tung hngêi, Đăi tươ̆ng hiăng châ rơpŏng pôa Hoan ƀă kuăn pơlê tung pơlê rak ruô, hên xôh hlŭn ing tơdroăng tăng rup dêi mâu ngế lêng kong têa ê. Ai roh lêng kong têa ê mot ôh tá ƀeăn ê, Đăi tươ̆ng châ nôu pôa Hoan kơtôa tíu ‘măn tơxông a trá mê hiăng châ hlŭn.

Drêng pôa Bàn Văn Hoan tro lêng kong têa ê rup, mơhé vâi xúa hên tơdroăng pâm xiê̆n vâ kơ-êng, hên xôh hlâ rơngó, rêh nếo laga xuân môi tuăn mơno gâk kring kăch măng. Ai pơkeăng pôa klá, pôa xuân pơtroh ăm kơdrâi djâ vêh ăm pôa Văn vâ pôa ai ivá vâ pêi cheăng. Hâi lơ 16/5/1944, vâi hiăng kơdê ngế đảng viên môi hiêm mơno a pơlê kong krâm Bắc Kạn. Jâ Bàn Thị Chủ, kuăn kơdrâi mô đô̆i ki hlâ tung tơplâ xâ nah Bàn Văn Nhớ vêh pâ:

‘’Á ôh tá châ trâm mêh Giáp, bu tâng hơ’muăn tê xua hdrối nah pâ á pêi cheăng kăch măng rơtế mêh Giáp. Mêh xuân kum kuăn pơlê a kố hên ‘nâng. Tơdroăng pêi cheăng kăch măng a Lủng Tráng klêi mê pâ á djâ mêh Giáp kơtâu thâ khu lêng ‘mêi lăm a tíu ki ê. Tơdroăng mê nah hiăng ton, mơhé ôh tá châ trâm đăi tươ̆ng laga á đi đo phiu ro xua mêh Giáp hiăng troh akố, tơdroăng cheăng kăch măng rơtế kuăn pơlê a kố, djâ hơniêp lĕm ăm thôn pơlê’’.

Tiú kố hiăng châ mơnhên cho Tíu rak tơmeăm ton nah kăch măng

Toăng hngêi ton dêi pôa Bàn Văn Hoan nôkố hiăng chiâng chiâk pêt alâi ƀă bu u ối to trá hngêi. Kơpong kong ngo hmốu kơ’nâi hngêi pôa Hoan – tíu đăi tươ̆ng Võ Nguyên Giáp ối hmuâ nah châ kuăn pơlê khê̆n ƀă inâi ‘’Kong Đăi Tươ̆ng’’. Kơpong kong châ kuăn pơlê Lủng Cháng rak ngăn, rak vế. Ƀă kuăn pơlê, kơpong kong kố kơnâ krih tơviah ƀă xuân cho tơdroăng phiu ro dêi mơngế Dao thôn Lủng Cháng. Rơnó Hơngui troh, hên chêm xuân kơneăng troh a kố, chêm kơtốu a kối ngo ngối to loăng pơlái kong kế.

Chôu nhâng a um tơbâ pro a chêng ngo, pôa Triệu Sành Chiêu – Kăn pơkuâ hnê ngăn chi ƀô̆ Lủng Cháng ôh tá kâi kơtôa dêi tơdroăng ki phiu ro:

‘’Á phiu ro ‘nâng kuăn pơlê Lủng Cháng, ai tíu rak tơmeăm ton nah – tíu Đăi tươ̆ng Võ Nguyên Giáp pêi cheăng. Ƀă tơdroăng phiu ro mê, á rơtế kuăn pơlê a kố hiăng mơ-eăm gâk kring, rak ngăn, rêm khế kơpuih văng, po văng nhâ rơtâ tá tiú kố ăm krúa lĕm, tơdrêng amê rak mơngiơk ngiêt ăm kơpong kong Đăi tươ̆ng’’.

Mơngế Dao thôn Lủng Cháng hiăng chôa ‘lâng hlŭn ing kơtiê. Mâu tơnêi tơníu ai to hmố nôkố hiăng pro chiâng klâng pêt báu, chiâng chiâk deăng pêt alâi. Kuăn pơlê thăm pơhlêh tơdroăng pêt, pêt mâu loăng plâi mận, loăng pơkeăng pá kơdâm kong; tơkŭm păn kơpôu ro chu vâ mơdêk tung tơdroăng cheăng kâ. Drêng tơdroăng pêt kong mơnhông mơdêk ó rơdêi, mơngế Dao Cháng hiăng tơdah gâk ngăn kong tât khía ƀă pêt loăng keo vâ pro ngiêt tâ kơpong kong Đăi tươ̆ng, rế mơdêk pêi lo liăn. Ki rơhêng vâ tối, mâu droh rơtăm Dao thôn Lủng Cháng ối veăng mơjiâng khu tơrŭm cheăng ôm hyô, pêt kơxêt ƀă pêt mơjiâng loăng pơkeăng. Ngoh Triệu Kiềm Nần, môi ngế rơtăm a thôn Lủng Cháng, cheăm Hà Hiệu tối ăm ‘nâi:

‘’Rơxông vâi hdrêng phiu ro ‘na Đăi tươ̆ng Võ Nguyên Giáp nah ‘na tơdroăng pêi cheăng kăch măng. Ƀă tơdroăng phiu ro mê, rơxông ối nếo droh rơtăm ngin tá hiêm mơno pêi cheăng kâ tŭm tơdroăng, môi tiah pêt kong, mơjiâng khu tơrŭm cheăng, vâ kum ăm pơlê mơnhông mơdêk, ăm rêm rơpŏng tơdroăng rêh ối lĕm tro tâ’’.

Ƀă tơdroăng tơmâng tŏng kum dêi Tơnêi têa, Lủng Cháng hâi kố hiăng ai troăng ƀêtông, ai on tơhrik tơnêi têa, ai têa ô hum roh jiếo krúa lĕm. Tung tơdroăng  phiu ro hơngui, mâu loăng reăng đào, reăng mận tơpo lĕm mơnâ mâ ngăn a kơpong kong Đăi tươ̆ng kum pro ăm tơdroăng pơhlêh a kố. Ƀă kuăn pơlê Lủng Cháng, um méa ƀă mâu tơdroăng ‘na Đăi tươ̆ng dêi hiêm mơno kuăn pơlê châ rak tơbleăng ăm rơxông kơ’nâi ƀă tơdroăng phiu ro, xua mê cho môi iâ dêi tơdroăng mơnhông mơdêk tơnêi kố ki mâu rơxông jâ pôa pâ pin nah hiăng mơ’no têa kơxôu, mơheăm chá vâ mơjiâng./.

VOV Đông Bắc chêh

A Sa Ly tơplôu ƀă tơbleăng