Mâu hâi ki apoăng dêi khế 12, rơpŏng pôa Y Drin Niê a ƀuôn Kŏ Tam, cheăm Ea Tu, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, dế tơkŭm dêi ivá krí kơphế. Pôa ăm ‘nâi, sap ing pêi pro tơdroăng ki ‘mâi pêt kơdrum kơphế ƀă krâ ‘măn mâu klŏng ki tôh têa lo i iâ, ki dâi lĕm dêi kơdrum kơphế hiăng hlo tơƀrê tâ, pêi lo liăn xuân hên tâ. Kơnôm mê, rơpŏng pôa hiăng châ bro hngêi ki lĕm krip, roê kế tơmeăm xúa tung rơpŏng, ăm mâu vâi kuăn ‘nĕng châ hriâm tŭm.

Pôa Y Drin phiu ro:

“Drêng krâ ‘măn mâu klŏng têa ki chiâng tôh xêh lo i iâ, á hlo gá pơxúa khât, pin hơ’lâk phon tung têa, klêi mê gá hrik ƀă tôh ăm rêm to xiâm kơphế, tơdroăng kố gá bro châ kơdĭng hâi pêi cheăng. Hdrối nah á tôh ƀă kŏng tung 5 sào mê kô tôh troh 3 hâi, nôkố tôh ƀă klŏng kơmăi ki chiâng tôh xêh lo i iâ mê 4 chôu tê hiăng klêi, pin bú kal têk kâu yao mê lăm pêi cheăng ki ê, 2 chôu kơ’nâi mê ah bu kal lăm tơpâ, xua mê ai tơdroăng ki tơ’lêi ƀă kơdĭng châ hên hâi”.

Ƀă rơpŏng jâ H’Moan Êban a ƀuôn Krông B, cheăm Ea Tu, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột ai chiâk rơdâ 1,5 ha pêt kơhế tơvât ƀă tiu. Jâ tối, hdrối nah xua hrá xúa khoa hok kih thuât tung pêt mê ôh tá hlo tơƀrê hên. Apoăng hơnăm 2015, Khu ngăn kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng cheăm Ea Tu po lâm hnê ‘na khoa hok kih thuât pêt kơphế, tiu, sầu riêng, ƀơr. Drêng klêi kơ’nâi mơgêi hneăng hriâm, jâ tơpui dêi ƀă kơnốu mung liăn hngêi rak liăn ‘mâi pêt kơphế tung kơdrum kơphế ki hiăng krâ ƀă tơdroăng ki pơklĕp xúa hdrê TR9; pui tah hên ƀăng deăng pêt kơphế tiu ki ôh tá lĕm pêt 80 to xiâm loăng sầu riêng Dona.

Tơdrêng a mê hlối xúa mâu troăng ki pêt rơkê môi tiah klŏng ki tôh têa ƀec ki rơdâ, rơvât phon eâk ro ƀă bro phon sinh hok ing mâu kông, hnông, alâi, kơtôu plâi sầu riêng pơrá hlo xông kân, plâi kơtốu hên tơniăn:

“Loăng kơphế a hngêi kố pêt xuân hiăng ton, loăng xuân hiăng krâ mê ngin uâ pơklep loăng ki nếo, uâ pơklep sap ing hơnăm 2013 nah troh nôkố la tung môi kơdrum pêt 3 túa hdrê loăng cho sầu riêng, tiu ƀă kơphế. Hdrối nah rơvât to phon hŏa hok, á rơvât hên phon hŏa hok mê chiâng bro tơnêi gá khăng, hlo tiah mê á roê tơ’nôm, phon êak ro, mơ-ŭm mâu kông, kơtôu mâu plâi bro phon hưh cơ, klêi mơ-ŭm mê á rơvât ăm xiâm loăng, xua mê xiâm tiu ƀă sầu riêng rơpŏng á gá drêh ngiât ngăn lĕm khât”.

Ea Tu cho cheăm kơpong a kĭng pêi chiâk deăng dêi pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, ƀă dâng 2/3 pơ’leăng mâ mơngế cho hdroâng kuăn ngo. Tiô pôa Nguyễn Quang An, kăn hnê ngăn kuăn pơlê pêi chiâk deăng cheăm, rêm hơnăm cheăm pơrá tơrŭm ƀă rêm râ kơvâ cheăng po hên lâm hnê ‘na khoa hok kih thuât, rế hía rế hơ’lêh túa pêt kum vâi krâ nhŏng o mơdêk ki tơƀrê tung pêt kế tơmeăm.

“Nôkố cheăm Ea Tu xuân dế tơbleăng hên túa pơkâ pêt kơphế 4C rơtế prôk ƀă tơdroăng ki rak vế kong prâi tơnêi tơníu. Khu ngăn kuăn pơlê pêi chiâk xuân tơbleăng xúa troăng hơlâ ki nếo tung tôh têa lo i iâ kơdĭng, tôh ƀă ƀec. Pakĭng mê, hnê tối tơbleăng troh mơngế tung khu xúa phon rơvât hưh cơ, xua vâi krâ nhŏng o bro xêh ing kơtôu kơphế, kông, hnông alâi vâ choi rơvât ăm chiâk deăng”.

Tung lâp kong pơlê Dak Lak, ƀă vâ chê 36% pơ’leăng mâ mơngế cho hdroâng kuăn ngo, tơdroăng ki kum vâi krâ nhŏng o hơ’lêh túa pêt kế tơmeăm, xúa khoa hok kih thuât cho pơxúa kal khât ƀă hnoăng cheăng kơdroh kơtiê xuân môi tiah pêi pro troh mơjiâng ivá pêt mơjiâng kế tơmeăm.

Jâ Huỳnh Thị Thu Phượng, ngế ki pơkuâ Kih thuât, Tíu xiâm Hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng bro mâu hdrê pêt, mơnăn păn ƀă ká xi xŏng kong pơlê Dak Lak, tối tiah kố, mâu hơnăm achê kố, kuăn pơlê pêi chiâk hiăng kơhnâ hriâm ƀối xúa khoa hok kong ngê̆ tung pêt, păn kế tơmeăm, kum bro ăm ai kơxô̆ liăn pêi lo sap ing pêi chiâk deăng ƀă ki pơxúa dêi kong pơlê ki ai ƀăng tơnêi kân rơdâ ‘na tơnêi pêt hdrê loăng ton hơnăm mê tá hâi tơxâng. Tung la ngiâ tíu xiâm kô thăm mơdêk tâ nếo tơdroăng hnê tối, tŏng kum kuăn pơlê hnê ăm khoa hok kih thuât, mơdêk ki tơƀrê tung pêt kế tơmeăm.

“Ƀă hên tơdroăng ki tơbleăng tung trang thông tin điê̆n tưh, xoăng mâu hlá mơéa hnê lơ mâu tơrŭm ƀă khu kăn pơkuâ cheăm bêng hnê tối troh kuăn pơlê. Malối cho tơdroăng ki hnê mơdêk ivá ăm kăn ƀô̆ hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng râ tơring, cheăm, xua tơná nhŏng o a cheăm tơring cho ngế ki hnê khoa hok kơmăi kơmok ăm vâi krâ nhŏng o kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng.

Hnê ki má péa cho hnê tơdrêng ăm khu tơrŭm Khu ngăn kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng, khu pêi cheăng tơrŭm ƀă tá vâi krâ nhŏng o kuăn pơlê ki pêi chiâk a kong pơlê. Hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng cho ngế ki râng kŏng mơhno tơdroăng cheăng, mê tơdroăng ki hnê ăm vâi krâ nhŏng o ki pêi chiâk deăng cho tơdroăng pêi ki ai pơxúa vâ vâi krâ nhŏng o hơ’lêh ki hlê plĕng”.

Kum vâi krâ nhŏng o xúa khoa hok kơmăi kơmok tung pêt kế tơmeăm tung chiâk deăng, Dak Lak dế rế hía rế pêi pro ƀlêi chiâng hnoăng cheăng kơdroh kơtiê, kum mơjiâng thôn pơlê nếo rế hía rế mơnhông.