VOV4.Xơ Đăng - Tiô tơmiât dêi Khu ngăn troăng prôk ƀă rơxế kơtâu, tơdroăng ki rơhêng kal vâ ‘na liăn pro mâu troăng prôk tơdrăng hneăng hơnăm 2021 – 2025 lối 350.900 rơtal liăn, tung mê liăn ngân tơnêi têa dâng 219.500 rơtal, liăn mơhnhôk tơlo pakĭng kơxô̆ liăn ngân tơnêi têa dâng 131.400 rơtal.  Hneăng hơnăm 2026 - 2030 dâng 395.600 rơtal, tung mê ai tá liăn ngân 209.100 rơtal, liăn mơhnhôk tơlo pakĭng liăn ngân tơnêi têa 186.500 rơtal. Mê cho mâu kơxô̆ liăn ki ăm hlo, pakĭng kơxô̆ liăn ngân tơnêi têa, kal ai tơdroăng ki hơ’lêh tơdroăng pơkâ, “pro tơ’lêi” kum ‘na liăn ngân, mơdêk tơ’mot ‘no liăn tiô tơdroăng tơrŭm cheăng tơdjuôm krê, rơtế ƀă “kơxô̆ liăn ‘no cheăng tơdjuôm pơkuâ”, rĕng pêi klêi mâu tơdroăng tơkêa pro hngêi trăng, troăng klông.

Tung hlá mơ-éa chêh Pơkâ ‘na luât tŏng kum tài khóa, liăn ngân vâ kum Tơdroăng ‘mâi mơnhông ƀă mơdêk cheăng kâ - rêh ối, Chin phuh pơkâ thế Kuô̆k hô̆i séa ngăn ‘mâi mơnhông mơdêk cheăng kâ lối 350 rơpâu rơtal liăn ƀă pêi pro tung 2 hơnăm (2022-2023). Ing mê, Kăn hnê ngăn Chin phuh ăm ‘nâi, 50% liăn ngân mơnhông mơdêk cheăng kâ tung tơdroăng tơkêa ‘mâi mơnhông tơniăn ‘na cheăng kâ klêi kơ’nâi mơdât COVID-19 kô kum pêi ahdrối ‘na pro troăng prôk”. Tơdroăng mê xuân pro xiâm “ ki vâ mơdêi” vâ tơ’mot mâu khu ‘no liăn mơjiâng mâu tơdroăng tơkêa pro troăng prôk.

Tơdroăng ki u ối dêi mâu hngêi pêi pro luât pơkâ, cho liăn mê “ troh tro a tíu”, pơtối xúa pêi tơ-ƀrê, po troăng xiâm ki vâ mơnhông cheăng kâ. Pôa Nguyễn Hải Nam, khu kăn Kuô̆k hô̆i kong pơlê Thưà Thiên Huế, tối tiah kố:

“Pin thế tŏng kum tro mơngế vâ ví tơdroăng ki liăn ăm mung ôh tá pêi tro a tơdroăng ki khât ga tung pêi chiâk, pêi cheăng tê mơdró. Hên hneăng hôp dêi mâu ki rơkê tối tiah kố hiăng tơkŭm khên tơleăng mơnhên kum cheăng pêi, tơniăn tung rêh ối pơlê pơla ƀă tung mê xuân tối nhên tiah kố, cho mơdêk ‘no liăn cheăng mơjiâng tơmeăm khoăng tơnêi têa, tah mâu tơdroăng pá ‘na tơdroăng ‘mâi pơ’lêh cheăng ƀă luât pơkâ, vâ kum ai cheăng pêi ƀă mơnhông cheăng kâ’’.

Hơnăm 2022 kố, mơni xuân ối hên tơdroăng pá, pơloăng mơnúa. La “tung ki tơ’lêi oh tá tơniăn” cho troăng rơhlâ pêi pro dêi mâu ngế pro troăng prôk. Rôh châ hlo ngăn ki pơtối mê cho 5 pơkâ nhên tung 5 tơdroăng ‘na toăng prôk rơxế kơtâu (troăng rơxế lơ treng, troăng têa, troăng prôk chêng, troăng a tê mơdró a têa kơxĭ ƀă troăng tơƀai) hiăng châ Khu xiâm ngăn troăng prôk rơxế kơtâu pê klêi tung hơnăm nah.

Tung mê, ‘na tơdroăng vê hdró luât pơkâ, hiăng hnê mơhno pro tơ’lêi má môi tung tơ’mot liăn ing pơlê pơla”. Veăng tung tôh mơjiâng mâu pơkâ mê, pôa Lê Đỗ Mười, Viĕn trưởng ngăn ‘na troăng prôk rơxế kơtâu, tối nhên:

“Tung 5 tơdroăng pơkâ mơjiâng luât vâ tơ’mot liăn cheăng kâ rêh ối pơlê pơla. Malối cho liăn vâ kum mơnhông mơdêk troăng prôk. Kố cho rôh xuân cho ki pơloăng mơnúa ăm kơvâ cheăng ki kân xua liăn tơdroăng mơnhông mơdêk ăm kơvâ cheăng ƀă cho tơdroăng kal, malối ăm kơvâ cheăng ki pêi tơ-ƀrê hên tâ môi tiah troăng rơxế lơ treng, troăng tơ-ƀai ƀă pakĭng mê troăng prôk a ‘nâi ƀă malối cho troăng kân tơdrăng lĕm peăng mâ hâi lo, xiâm liăn ‘măn ăm pro troăng kân peăng mâ hâi lo troh hơnăm 2030, ƀă tơdroăng pơkâ mơ-eăm ai 5.000km tiô hneăng hôp kân Đảng má 13 tơbleăng ăm kơvâ cheăng tối tơbleăng kô châ.

Hơnăm 2022, luât pơkâ ‘no liăn tiô troăng rơhlâ tơrŭm cheăng - tơpui kâ (PPP), tơdroăng pêi pro tro tiô luât tơ’mot liăn pa gong dêi liăn ngân tơnêi têa hiăng dế vâ châ xúa tung rêh ối. Ki tơ-ƀrê má môi cho tơdroăng chêl thiăn liăn ‘mâi xĕn hngêi trăng tơnêi tíu, hiăng châ pêi hdrối ƀă liăn tơnêi têa; tâk ki tơ-ƀrê liăn ngân ăm tơdroăng tơkêa ƀă veăng dêi liăn tơnêi têa, tâng riân châ 51% tung tâng liăn.

Pơtối mê, khu ‘no liăn mơjiâng pro kố ai 6 khế vâ pro hlá mơ-éa tơpui ƀă hngêi rak liăn ngân, hbrâ liăn pêi tơdroăng tơkêa bro... Tối ‘na tơdroăng tơbleăng, pôa Lê Kim Thành, Ngế xiâm rak ngăn khu tơrŭm cheăng dêi tơnêi têa ƀă mơngế krê PPP Khu xiâm ngăn troăng prôk rơxế kơtâu, ăm ‘nâi:

“Ngin púi vâ, tơngah mâu tơdroăng tơkêa pro PPP hiăng ai khu ‘no liăn veăng tơbriât mơ’no liăn mơjiâng pro kô klêi tơniăn. Chin phuh ăm phêp mâu khu ‘no liăn cheăng ai hâi chôu 6 khế klêi kĭ hợp đong vâ mâu khu ‘no liăn cheăng mơhnhôk tăng liăn mung, pêi tơdroăng tơkêa bro mơjiâng tơmeăm khoăng, pêi tiô troăng rơhlâ ki kân dêi tơnêi têa, ƀă mơhnhôk tăng liăn ing pơlê pơla rơtế ƀă liăn tơnêi têa vâ ‘no mơjiâng bro troăng prôk, veăng mơnhông cheăng kâ”.

Tung tơdroăng ki ai khât, ai mâu tơdroăng tơkêa bro troăng kân tơdrăng lĕm châ tối tơbleăng pêi tiô tơdroăng PPP la tơdroăng tơhrâ liăn tơnêi têa kum ăm hâi hleăng nhên chiâng ai tơdroăng ôh tá tăng hlo khu ‘no liăn cheăng. Kố cho tíu ki pá ‘na luât pơkâ kal rĕng “ po tơ’lêi” vâ tơ’mot khu ‘no liăn cheăng ing pơlê pơla. Tung pơla pêi cheăng, tơdroăng klâi ôh tá tơtro xếo kô ‘mâi rơnêu, pơ’lêh, cho troăng hnê mơhno dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh.

Pôa Hồ Minh Hoàng, Kăn hnê ngăn Hô̆i đong quản trị Kŏng ti veăng tơlo liăn dêi grup Đèo Cả , Khu mơdró nếo pêi tơdroăng “pơ’lêh inâi” ing Upcom troh a tơdroăng mơdró Pơlê kong kân Hồ Chí Minh, vâ mơhnhôk mâu ngế dêi mâu khu mơdró ‘no liăn cheăng pơtối, veăng mơjiâng mâu tơdroăng tơkêa pro troăng prôk, mê tơngah ‘na pơ’lêh nếo luât pơkâ, luât tŏng kum tơ’mot  PPP:

“A tơmiât kuăn pơlê xuân chôa hlê tâ ki xơpá dêi tơnêi têa, tối ‘na liăn nâp prôk troăng, túa pro tiô tơdroăng BOT hdrối nah, lơ ing tơdroăng ‘no liăn cheăng PPP nôkố. Khu xiâm ngăn troăng prôk rơxế kơtâu, Chin phuh, mâu khu xiâm, kơvâ cheăng tơdjâk troh ‘no liăn PPP nôkố, Khu xiâm ngăn troăng prôk , Chin phuh, mâu khu xiâm, kơvâ cheăng xuân chôa  vâ môi tuăn, kô thế ‘mâi pơ’lêh, ai ki pơ’lêh, tuăn tơmiât ki nếo mê nếo chiâng pro lĕm tâ”.

Pái tơdroăng tơkŭm pêi pro: ‘na lêng, tơdroăng kal kí ƀă hnê mơhnhôk cheăng ing xiâm tơnêi têa ‘no liăn cheăng, mơhnhôk tăng liăn pơlê pơla; tơdrêng ƀă luât pơkâ, luât tŏng kum ƀă luât pơkâ châ mơjiâng tơniăn tơdroăng cheăng pêi tiô tơdroăng tơrŭm - tơdroăng ki lâi pêi tơdroăng ki mê - tơdrăng - tơ-ƀrê, ‘nâi nhên hât kô pơtối tơ-ƀrê tung hơnăm nếo 2022 kố.

Kố cho tơdroăng ki pro tơ’lêi ‘na liăn ngân, po troăng rơhlâ mơdêk ‘no liăn mơjiâng tơmeăm khoăng pro troăng prôk tơnêi têa pin vâ rế tơ-ƀrê tung la ngiâ.

Hà Nho chêh

Gương tơplôu ƀă tơbleăng